bg‑cyan

Zmiany na mapie politycznej Europy i ich przyczyny

Przed 1991 rokiem na mapie politycznej Europy znajdowały się 34 państwa. Obecnie jest ich 47. Nowe państwa powstały w wyniku przemian społeczno‑ustrojowych po 1989 roku na skutek rozpadu ZSRRZSRRZSRR. W wyniku kryzysu polityczno‑ekonomicznego i prowadzonej przez Michaiła Gorbaczowa polityki pierestrojkipierestrojkapierestrojki to wielonarodowościowe państwo rozpadło się. Te czynniki, a także przeprowadzenie pierwszych wolnych wyborów w Polsce oraz na Węgrzech, spowodowały przemiany polityczne w innych krajach uzależnionych od wpływu ZSRR. Istotny jest także fakt, że ówczesne granice państwowe zostały ukształtowane przede wszystkim w wyniku ustaleń USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR, a jednak ich przebieg nie uwzględniał woli większości obywateli państw, które znalazły się w strefie wpływów Związku Radzieckiego. Były to bowiem kraje wielonarodowościowe i wielowyznaniowe. W wyniku rozpadu bloku wschodniegoblok wschodnibloku wschodniego doszło m.in. do pojawienia się na mapie politycznej Europy:

  • zjednoczonych Niemiec,

  • ośmiu państw (w Europie i Azji łącznie piętnastu) powstałych w wyniku rozpadu ZSRR,

  • siedmiu państw powstałych w wyniku rozpadu Jugosławii,

  • Czech i Słowacji w wyniku rozpadu Czechosłowacji.

Przemiany te miały różny przebieg. Jedne odbyły się pokojowo, a inne na drodze konfliktów zbrojnych.

R1WuUEWSitueq
Tocząca się w latach 1991–1995 wojna domowa w Bośni i Hercegowinie była najbardziej krwawym konfliktem w Europie od zakończenia II wojny światowej. Jedną stroną konfliktu byli walczący o autonomię bośniaccy Serbowie, a drugą władze Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji. Pokojowy przebieg miał natomiast rozpad Czechosłowacji (tzw. aksamitny rozwód).
Źródło: S. Wyzkowski, U.S. Army, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.
bg‑cyan

A poza Europą?

Oprócz powstałych w wyniku rozpadu ZSRR państw azjatyckich (Rosji, Kazachstanu, Turkmenistanu, Uzbekistanu, Tadżykistanu, Kirgistanu, Gruzji, Armenii i Azerbejdżanu) na mapie świata pojawiły się po 1989 r. także inne państwa:

  • Jemen (powstały w wyniku zjednoczenia Jemenu Północnego i Południowego w 1990 r.),

  • Namibia (powstała w wyniku uniezależnienia się od RPA w 1990 r.),

  • Mikronezja (będąca wcześniej terytorium powierniczym USA, w 1990 r.),

  • Erytrea (powstała w wyniku secesjisecesjasecesji z terytorium Etiopii w 1993 r.),

  • Palau (wcześniej funkcjonujące jako terytorium powierniczeterytorium powierniczeterytorium powiernicze USA, w 1994 r.),

  • Timor Wschodni (powstał w wyniku secesji z terytorium Indonezji w 2002 r.),

  • Sudan Południowy (powstał w wyniku secesji z terytorium Sudanu w 2011 r.).

Słownik

aneksja
aneksja

przyłączenie siłą przez państwo części lub całości innego państwa
Indeks dolny Źródło: SJP PWN Indeks dolny koniec

autonomia
autonomia

samodzielność i niezależność w decydowaniu o sobie
Indeks dolny Źródło: SJP PWN Indeks dolny koniec

blok wschodni
blok wschodni

po II wojnie światowej: państwa Europy Środkowo‑Wschodniej, pozostające pod dominacją ZSRR
Indeks dolny Źródło: SJP PWN Indeks dolny koniec

pierestrojka
pierestrojka

(ros. ‘przebudowa’) określenie polityki partii komunistycznej w ZSRR dotyczącej zasadniczych przekształceń społeczeństwa i państwa, w węższym znaczeniu – zmian w jednej lub kilku dziedzinach życia społecznego
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniec

secesja
secesja

odłączenie się fragmentu państwa od jego zasadniczej części

terytorium powiernicze
terytorium powiernicze

terytorium niesamodzielne zarządzane przez państwo lub państwa pod nadzorem ONZ
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniec

Wspólnota Niepodległych Państw (ew. Wspólnota Państw Niepodległych), WNP
Wspólnota Niepodległych Państw (ew. Wspólnota Państw Niepodległych), WNP

organizacja międzynarodowa z siedzibą w Mińsku; jej celem jest zapewnienie bezpieczeństwa państwom członkowskim; zrzesza większość dawnych republik radzieckich

ZSRR
ZSRR

skrót od nazwy historycznego kraju: Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich