KomunizmkomunizmKomunizm narodził się w konkretnym miejscu i czasie. Jego założenia zostały ogłoszone podczas europejskiej Wiosny Ludów. Był to czas rewolucjirewolucjarewolucji przemysłowej, kiedy burżuazjaburżuazjaburżuazja walczyła o swoje prawa polityczne, a nowa klasa społeczna – proletariatproletariatproletariat – zaczynała domagać się praw dla siebie. Pierwsza połowa XIX w. to gwałtowny rozwój produkcji przemysłowej, wzrost zamożności i świadomości społecznej burżuazji oraz przyrost liczby robotników. Zmieniała się świadomość społeczna, ciągle dominował liberalizm gospodarczy, który doceniał aktywnych, ale uprzedmiotawiający masy. Państwa, w większości absolutystyczne, chroniły stary porządek, odrestaurowany na kongresie wiedeńskim, i nie próbowały znaleźć środków na ochronę praw najsłabszych.

Wolnokonkurencyjny kapitalizm oparty był na wielogodzinnym tygodniu pracy, przeniesionym z systemu feudalnego, jednak bez uwzględnienia zmian pór roku. W gospodarstwach chłopskich praca od świtu do zmroku nie zawsze oznaczała to samo. W przemyśle konsekwencją takiego myślenia były kilkunastogodzinne dni pracy bez względu na porę roku. Brakowało organizacji robotniczych, które mogłyby wypowiedzieć się w imieniu proletariatu, przeważnie niepiśmiennego. Również Kościół katolicki, wierny idei sojuszu ołtarza z tronem, nie próbował wpływać na zmianę warunków pracy robotników, a obiecywał jedynie nagrodę po śmierci.

Skutkiem tej polityki było powstanie idei tzw. socjalizmu utopijnegosocjalizm utopijnysocjalizmu utopijnego. Opierała się ona na założeniu, że osoby bogate dobrowolnie podzielą się własnym majątkiem z robotnikami i wraz z nimi będą pracować dla wspólnego dobra. Prekursorami takiego myślenia byli: Robert Owen, Charles Fourier i Claude‑Henri de Saint‑Simon. Dwaj z nich próbowali nawet realizować swoje poglądy w rzeczywistości.

RSTMMNByZWtV7

Obraz przedstawia otoczoną murem przestrzeń, na której stoją fabryki, domy. Miejsce to otoczone jest parkiem.

Wszelkie tego typu próby budowania nowego społeczeństwa oparte na dobrowolnych decyzjach zakończyły się niepowodzeniem. Nowa Harmonia, w której zrezygnowano z używania pieniędzy, załamała się w zderzeniu z rynkiem i światem zewnętrznym. Dlatego, opierając się na złożeniach socjalizmu utopijnego, Marks, wykształcony ekonomista i filozof, zbudował ideę socjalizmu naukowegosocjalizm naukowysocjalizmu naukowego. Główne założenia marksizmu zostały sformułowane w Manifeście komunistycznym wydanym w 1848 r. w Londynie w kilku językach europejskich. Zostały one sformułowane jako założenia socjalizmu utopijnego.

Główne założenia doktryny oparte były na trzech filarach: socjalizmie utopijnym, ekonomii politycznej kapitalizmu i filozofii materialistycznej. Twórcy socjalizmu naukowego zakładali, że historia ludzkości to historia walki klas. Wskazywali na dychotomiczność struktury społecznej, tzn. dzieje społeczeństwa rozwijały się przez uciskanie jednych warstw przez drugie. Majątek był przekazywany z pokolenia na pokolenie, podobnie jak miejsce w społeczeństwie. Społeczeństwa charakteryzowała struktura funkcjonalna i bardzo ograniczona możliwość zmiany pozycji społecznej. Zdaniem twórców socjalizmu naukowego zamknięcie społeczeństw przezwyciężyła rewolucja burżuazyjna, obalając stary porządek i tworząc nowe klasowo społeczeństwo. Jednak pomimo większej możliwości zmiany pozycji jednostki w społeczeństwie, burżuazja przejęła kontrolę nad rodzącym się proletariatem.

Marks i jego zwolennicy uważali, że kolejnym etapem rozwoju społecznego powinna być całkowita likwidacja klas społecznych, zaś motorem nowej rewolucji mieli być robotnicy. Wyobrażali sobie, że rewolucja wybuchnie sprowokowana przez świadomych swoich praw i potrzeb robotników, że obejmie całą Europę i zmieni jej polityczną mapę, doprowadzając również do likwidacji państw narodowych. W myśl hasła: „proletariusze wszystkich krajów, łączcie się”.

R1XdNhbch3ma2

Ilustracja interaktywna przedstawia flagę ZSRS. Jest ona czerwona, a pośrodku niej znajduje się skrzyżowany sierp z młotem. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Karol Marks (1818–1883); niemiecki filozof, socjolog, ekonomista, historyk, dziennikarz i działacz rewolucyjny, twórca socjalizmu naukowego, współzałożyciel I Międzynarodówki. Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Mężczyzna ma bujne, siwe włosy. Ma wyraźnie zaznaczone brwi i głęboko osadzone oczy. Twarz mężczyzny okala gęsta, siwa broda. Mężczyzna ma także bujne, ciemne wąsy. Jest ubrany w garnitur, kamizelkę i koszulę., 2. Fryderyk Engels (1820–1895); niemiecki filozof i socjolog, jeden z głównych ideologów socjalizmu, a także jeden z organizatorów i przywódców I i II Międzynarodówki. Zdjęcie przedstawia portret mężczyzny. Jest w średnim wieku. Jest odwrócony do widza prawym półprofilem. Mężczyzna na krótkie, ciemne, proste włosy. Ma wyraźnie zaznaczone brwi. Jego nos jest proporcjonalny. Mężczyzna ma długie wąsy i gęstą brodę. Jest ubrany w garnitur.

Ilustracja interaktywna przedstawia flagę ZSRS. Jest ona czerwona, a pośrodku niej znajduje się skrzyżowany sierp z młotem. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Karol Marks (1818–1883); niemiecki filozof, socjolog, ekonomista, historyk, dziennikarz i działacz rewolucyjny, twórca socjalizmu naukowego, współzałożyciel I Międzynarodówki. Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Mężczyzna ma bujne, siwe włosy. Ma wyraźnie zaznaczone brwi i głęboko osadzone oczy. Twarz mężczyzny okala gęsta, siwa broda. Mężczyzna ma także bujne, ciemne wąsy. Jest ubrany w garnitur, kamizelkę i koszulę., 2. Fryderyk Engels (1820–1895); niemiecki filozof i socjolog, jeden z głównych ideologów socjalizmu, a także jeden z organizatorów i przywódców I i II Międzynarodówki. Zdjęcie przedstawia portret mężczyzny. Jest w średnim wieku. Jest odwrócony do widza prawym półprofilem. Mężczyzna na krótkie, ciemne, proste włosy. Ma wyraźnie zaznaczone brwi. Jego nos jest proporcjonalny. Mężczyzna ma długie wąsy i gęstą brodę. Jest ubrany w garnitur.

1

2

1. Karol Marks (1818–1883); niemiecki filozof, socjolog, ekonomista, historyk, dziennikarz i działacz rewolucyjny, twórca socjalizmu naukowego, współzałożyciel I Międzynarodówki.

2. Fryderyk Engels (1820–1895); niemiecki filozof i socjolog, jeden z głównych ideologów socjalizmu, a także jeden z organizatorów i przywódców I i II Międzynarodówki.

Słownik