Polska scena polityczna

W latach 2005–2020 polska scena polityczna została zdominowana przez rywalizację dwóch partiipartia politycznapartii prawicowych, różniących się zarówno w sferze podziałów socjopolitycznych, jak i kulturowych. Te dwie partie to Prawo i Sprawiedliwość oraz Platforma Obywatelska. Prawo i Sprawiedliwość to partia konserwatywna w swojej narracji społeczno‑kulturowej, odwołująca się do tradycyjnych wartości rodziny i Kościoła, mająca poparcie ze strony tej organizacji.

R1XfuXXDIkUBW

Zdjęcie przedstawia rząd Mateusza Morawieckiego po zaprzysiężeniu przez prezydenta Andrzeja Dudę. Premier, ministrowie i prezydent pozują do zdjęcia w sali Pałacu Prezydenckiego.

W sferze gospodarczej partia dąży do odzyskania przez państwo kontroli nad gospodarką dzięki „repolonizacji przemysłu” i kontroli nad spółkami Skarbu Państwa. Jest zwolenniczką silnego państwa i rozbudowanego aparatu kontroli obywateli. Dąży do ograniczenia roli instytucji kontroli prawa. Partia zaproponowała również bardzo szeroki program socjalny, który został skierowany przede wszystkim do polskich rodzin. Jego głównym celem było zwiększenie poziomu przyrostu naturalnego wśród Polaków. Pewne oferty pomocy zostały również skierowane do emerytów, zaproponowano im m.in. trzynaste emerytury oraz obniżono wiek emerytalny, nie licząc się z realiami gospodarczymi i rynkiem pracy.

Prawo i Sprawiedliwość, powołując się na tradycje patriotyczne, jednoznacznie sprzeciwiło się przyjęciu przez Polskę uchodźców w czasie kryzysu migracyjnego w Europie w 2015 r. W ten sposób partia opowiedziała się przeciwko ustaleniom wewnętrznym Unii Europejskiej. W programie i działaniach partii pojawił się również sprzeciw wobec równouprawnienia mniejszości seksualnych i przyjęcia przez Polskę wypracowanej na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych Konwencji o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Konwencja została przyjęta przez parlament w roku 2015, po przejęciu władzy przez Zjednoczoną Prawicę nastąpiły próby jej wypowiedzenia. Z powodu braku wystarczającego poparcia w parlamencie postanowiono wstrzymać wdrażanie jej postanowień.

Prawo i Sprawiedliwość jest główną partią koalicyjną rządzącą Polską od 2015 roku. Przeprowadza ono wiele reform ustrojowych budzących znaczący sprzeciw społeczny i określanych przez ekspertów jako niezgodne z Konstytucją RP. Jednym z podstawowych celów partii jest doprowadzenie do uzyskania większości parlamentarnej, która umożliwiłaby zmianę konstytucji i wprowadzenie bardziej centralistycznych zasad ustrojowych. Kolejną kadencję współrządzi w koalicji z Solidarną Polską i Porozumieniem Jarosława Gowina.

Głównym oponentem Prawa i Sprawiedliwości jest Platforma Obywatelska. Partia sprawowała władzę w państwie w koalicji z Polskim Stronnictwem Ludowym w latach 2007–2015.

R1XdeV1OT9VgR

Zdjęcie przedstawia czterech polityków Platformy Europejskiej - od lewej stoją tu: Bartosz Arłukowicz, Tomasz Siemoniak, Grzegorz Schetyna, Ewa Kopacz. Za ich plecami widoczne są flagi Polski i Unii Europiejskiej.

W pierwszej kadencji współrządziła z wywodzącym się z Prawa i Sprawiedliwości prezydentem Lechem Kaczyńskim. Po katastrofie smoleńskiej, w której prezydent wraz z 95 innymi osobami zginął, Polacy wybrali na to stanowisko wywodzącego się z PO Bronisława Komorowskiego. Platforma Obywatelska to partia o bardzo szerokim spektrum ideologicznym. Jej członkowie i zwolennicy określają się zarówno jako centrolewica, jak i centroprawica. W swoim programie gospodarczym Platforma Obywatelska postulowała obniżenie podatków oraz wprowadzenie podatku liniowego. Po przejęciu władzy po krótkich, dwuletnich rządach Prawa i Sprawiedliwości w koalicji z Samoobroną RP i Ligą Polskich Rodzin, PO została zmuszona do zweryfikowania swoich pomysłów i ratowania finansów publicznych. Kolejnym problemem, ograniczającym realizację programu partii, był światowy kryzys gospodarczy, który Polska w okresie rządów Platformy Obywatelskiej przeszła bez ujemnego poziomu wzrostu gospodarczego. Ratując finanse publiczne, rządzący nie zauważyli jednak oczekiwań społecznych i większość kosztów kryzysu spadła na barki najbiedniejszych. Platforma Obywatelska jest zwolenniczką decentralizacji państwa i wzmocnienia roli samorządów. W jej programie znalazły się również hasła dalszej prywatyzacji spółek Skarbu Państwa, a także wprowadzenie różnych rozwiązań w ochronie zdrowia, w tym prywatyzacja szpitali i zarządzanie nimi na zasadach wolnorynkowych. W obszarze kulturowym, ze względu na zróżnicowanie wewnętrzne i próbę pozyskania szerokiego spektrum elektoratu, Platforma Obywatelska nie potrafi sformułować jasnego przekazu. Większość jej członków i sympatyków jest jednak zwolennikami „kompromisu aborcyjnego”. W czasie jej rządów została ratyfikowana konwencja antyprzemocowa.

Partią stale obecną na polskiej scenie politycznej i w polskim parlamencie jest Polskie Stronnictwo Ludowe. Partia ta plasuje się w granicach progu wyborczego w kolejnych elekcjach, ale do tej pory zawsze była reprezentowana w parlamencie.

R1QFq4IqlluIP1

Zdjęcie przedstawia Władysława Kosiniaka-Kamysza, który przemawia podczas demonstracji. Mężczyzna trzyma w prawej ręce mikrofon, mówi coś do zebranych.

Obecny lider partii, Władysław Kosiniak‑Kamysz, próbuje znaleźć poparcie poza tradycyjnym, wiejskim elektoratem i zdobyć zwolenników zwłaszcza w dużych miastach, gdzie partia ma bardzo nikłe poparcie. Dlatego w ostatnich wyborach umieścił na swoich listach przedstawicieli ruchu Kukiz'15, który miał swoich reprezentantów w poprzednim parlamencie. PSL w swoim programie odwołuje się do tradycji polskiej wsi, przedstawia postulaty rolników, jest zwolennikiem ingerencji państwa w sprawy społeczne. W kwestiach obyczajowych jego członkowie i zwolennicy opowiadają się za tradycyjnymi wartościami, ale nie wprowadzają wątków dyskryminacyjnych. Budowany na potrzeby kampanii wyborczej program postuluje duże zaangażowanie państwa w finansowe likwidowanie skutków klęsk żywiołowych, często bez oglądania się na możliwości budżetowe. PSL ze swoim programem ma największe możliwości koalicyjne, o czym świadczą dwukrotne koalicje z SLD i Platformą Obywatelską czy głosowanie w sprawach światopoglądowych zgodnie z oczekiwaniami Prawa i Sprawiedliwości.

Partią polityczną obecną w Polsce w różnych wcieleniach, ale nieobecną w parlamencie w latach 2015–2019, jest Sojusz Lewicy Demokratycznej. Partia jest spadkobiercą PZPR z czasów w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W okresie III RP dwukrotnie pełniła funkcję podstawowej partii koalicyjnej, a jej przedstawiciel, Aleksander Kwaśniewski, był przez dwie kadencje Prezydentem RP (w latach 1995–2005).

R9BqDsuA6AQwi1

Zdjęcie przedstawia korytarz sejmowy, na którym stoją dwa duże, czerwone banery z białymi napisami SLD.

Partia w swoim programie odwołuje się do wartości lewicowych, zarówno jeśli chodzi o obszar socjoekonomiczny, jak i kulturowy. Głosi konieczność wprowadzenia neutralności światopoglądowej państwa, liberalizacji ustawy antyaborcyjnej, równouprawnienia obywateli bez względu na orientację seksualną. W gospodarce jest zwolenniczką progresywnych podatkówpodatki progresywneprogresywnych podatków, interwencji państwa w gospodarkę, decentralizacji i wzmocnienia sfery publicznej. Jej zwolennicy występują w obronie wartości demokratycznych, które ich zdaniem są najistotniejsze dla właściwego rozwoju państwa. SLD postuluje również wprowadzenie zasad państwa opiekuńczego i programów pomocowych skierowanych do najsłabszych. Dwukrotne rządy tej partii nie doprowadziły jednak do radykalnych zmian w polityce socjalnej, być może ze względu na transformację systemu gospodarczego w czasie I kadencji i skutkujące wysokim bezrobociem problemy gospodarcze w drugiej. W trakcie rządów SLD i prezydentury Aleksandra Kwaśniewskiego Polska zakończyła proces akcesyjny i stała się członkiem Unii Europejskiej. Jednocześnie konflikt w obrębie obozu rządzącego i samej partii doprowadził do jej podziału i znaczącej utraty poparcia (41,4 proc. w 2001 roku do 11,31 proc. w 2005 roku).

Spadek poparcia dla partii, przejęcie części socjalnego elektoratu przez Samoobronę RP, a potem przez Prawo i Sprawiedliwość, a także zdominowanie sceny politycznej przez prawicę, doprowadziły do pojawienia się w 2015 na scenie politycznej nowej partii lewicowej – Partii Razem. Partia powstała jako wyraz sprzeciwu wobec polityki Platformy Obywatelskiej w obszarze prawa pracy. Postulowała zniesienie tzw. umów śmieciowych, zagwarantowanie godnej płacy, mieszkań na wynajem, bezpłatnych żłobków i równouprawnienia mniejszości. Podział w obrębie partii lewicowych i osobowość Adriana Zandberga, jednego z liderów Partii Razem, doprowadziły do uzyskania przez nią 3‑procentowego poparcia w wyborach parlamentarnych w 2015 r., ale jednocześnie uniemożliwiły komitetowi Lewica Razem, startującemu w tych wyborach jako koalicja, przekroczenie klauzuli zaporowej i wprowadzenie reprezentantów do sejmu. W roku 2019 partie porozumiały się, mimo różnic generacyjnych i programowych, i wystawiły wspólną listę pod nazwą Sojusz Lewicy Demokratycznej. Na swoje listy wyborcze wpisały również kandydatów utworzonej przed wyborami do Parlamentu Europejskiego lewicowej partii Wiosna, której liderem jest Robert Biedroń. Tym razem udało się przekroczyć próg wyborczy i wprowadzić reprezentację lewicy do sejmu i senatu.

R1UgIRloIiIem1

Zdjęcie przedstawia baner Ruchu Palikota. Widoczne są na nim hasła: połączenie ZUS z KRUS, uchylenie komisji Majątkowej, wycofanie nauki religii ze szkół, rzeczywista jawność, dokumentów urzędowych, legalizacja związków partnerskich, likwidacja Senatu, realne zrównanie szans zatrudnionych kobiet i mężczyzn, stop finansowaniu Kościoła ze środków publicznych, odpowiedzialność cywilna urzędników za podejmowane decyzje, 1% budżetu na kulturę, edukacja seksualna w szkołach, redukacja liczby posłów do 360, zasada milczącej zgody zgłaszam i działam, liberalizacja ustawy antyaborcyjnej, legalizacja marihuany, likwidacja powiatów, parytety, in vitro finansowane z budżetu, kadencyjność funkcji politycznych.

Na polskiej scenie politycznej pojawiały się również inne partie, których żywot był zazwyczaj krótki. Nie uzyskiwały one poparcia i nie wprowadzały przedstawicieli do parlamentu lub udawało im się to tylko na jedną kadencję. Do partii tych zaliczymy zaproponowaną przez Manuelę Gretkowską Partię Kobiet oraz powstałe z niezadowolenia z rządów Platformy Obywatelskiej Ruch Palikota, .Nowoczesną i utworzone wskutek braku zgody na wodzowski system kierowania Prawem i Sprawiedliwością przez Jarosława Kaczyńskiego partie Polska Jest Najważniejsza i Solidarna Polska.

R6FIDURnva5ry1

Zdjęcie przedstawia Ryszarda Petru. To mężczyzna w średnim wieku, Jego twarz jest owalna, oczy głęboko osadzone, nos wydatny. Mężczyzna ma ciemne, krótko ostrzyżone włosy. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat.

Żywot tych partii był krótki i ostatecznie zostały one wchłonięte przez głównych graczy polskiej sceny politycznej. Partia Kobiet, po nieudanej kampanii wyborczej i przy braku reprezentacji parlamentarnej, została rozwiązana. Podobnie Ruch Palikota, który po jednej kadencji próbował budować koalicję na lewicy z ugrupowaniem Barbary Nowackiej, ale z powodu słabego poparcia w wyborach Janusz Palikot wycofał się z życia publicznego. Barbara Nowacka zaś nawiązała współpracę z Platformą Obywatelską, wchodząc przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w 2019 roku do Koalicji Europejskiej. Utworzona przez Ryszarda Petru .Nowoczesna, która miała być odpowiedzią na zbyt socjalne, zdaniem jej zwolenników, rządy Platformy Obywatelskiej, a która, jak sama nazwa wskazuje, miała spełnić oczekiwania progresywnych wyborców, po wewnętrznych sporach znalazła się na politycznym marginesie.

Ostatecznie Ryszard Petru wycofał się z polityki, a jego partia weszła w skład Koalicji Obywatelskiej, co oznaczało powrót do ścisłej współpracy z Platformą Obywatelską. Partie buntowników przeciwko Jarosławowi Kaczyńskiemu spotkał podobny los. Po rozpadzie partii Polska Jest Najważniejsza jej członkowie wycofali się z życia politycznego bądź szukali swojej dalszej drogi w szeregach Platformy Obywatelskiej, natomiast członkowie Solidarnej Polski, związani ze Zbigniewem Ziobrą, zostali przyjęci na listy wyborcze Prawa i Sprawiedliwości i jako członkowie zjednoczonej prawicy współrządzą drugą kadencję.

W rezultacie różnych prób budowania nowych ugrupowań polska scena polityczna wraca do starych partii i starych podziałów socjoekonomicznych i kulturowych. W programach partii można jednak zauważyć zmiany, które wprowadzają nowe ugrupowania, wchodząc w koalicje i podejmując współpracę. Trudno jednak złamać główny podział polityczny i odejść od polaryzacji sceny politycznej.

W roku 2019 na scenie politycznej Polski pojawiło się jeszcze jedno ugrupowanie o skrajnie prawicowym programie – Konfederacja.

RYfjlMw4DxuX31

Zdjęcie przedstawia Janusza Korwin‑Mikkego stojącego na tle napisu KORWIN, Koalicja Odnowy Rzeczpospolitej Wolność i Nadzieja.

Głównym spoiwem porozumienia są postulaty wolnościowe i narodowe, dlatego w jego skład wchodzą między innymi przedstawiciele ruchów antyszczepionkowych, zwolennicy Janusza Korwin‑Mikkego i Grzegorza Brauna. W Konfederacji widoczne są dwa główne nurty. Jeden tworzą zwolennicy wolnego rynku, taniego państwa, na których czele stoi Janusz Korwin‑Mikke. Postulują oni ograniczenie podatków, odejście od regulacji państwowych w gospodarce, prywatyzację wszystkich dziedzin życia publicznego poza sferą bezpieczeństwa. Są zwolennikami ograniczenia administracji i powszechnego dostępu do broni. Janusz Korwin‑Mikke głosi swoje postulaty z niezbyt dużym poparciem od 1989 roku. Drugi nurt Konfederacji to nurt narodowy. Na jego czele stoją dawni członkowie Ligi Polskich Rodzin i Młodzieży Wszechpolskiej. Opowiadają się za wyjściem Polski ze struktur Unii Europejskiej, co łączy ich ideowo z Januszem Korwin‑Mikkem. Ich celem jest absolutna suwerenność Polski – wyjście z sojuszów i utworzenie silnej polskiej armii. Są przeciwni przyjmowaniu przez Polskę imigrantów, wykazują się też brakiem tolerancji dla mniejszości. Głoszą konieczność ochrony polskiej rodziny, powrót do tradycji i zaostrzenie ustawy antyaborcyjnej.

Słownik