bg‑cyan

Choroby zapalne oczu

bg‑gray1

Zapalenie spojówek

Zapalenie spojówekspojówkaspojówek jest jedną z najczęściej spotykanych chorób zakaźnych narządu wzroku. Może występować jako samodzielne zapalenie błony śluzowej oka albo towarzyszyć schorzeniom górnych dróg oddechowych, alergiom czy infekcjom bakteryjnym lub wirusowym.

R7CbhY2xWZoBS1
Spojówka jest szczególnie wrażliwa na ostre światło, zanieczyszczenia i działanie czynników biologicznych: bakterii, wirusów, grzybów.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Przyczyny
  • zakażenie bakteryjne lub wirusowe;

  • czynniki drażniące (np. dym, pył, zanieczyszczenia powietrza);

  • nieprawidłowe wydzielanie łez;

  • niewłaściwy skład łez;

  • zapalenie alergiczne;

  • źle dobrane soczewki kontaktowe;

  • zbyt długie patrzenie w ekran monitora.

Objawy
  • zaczerwienienie oczu;

  • pieczenie;

  • łzawienie;

  • swędzenie;

  • uczucie ciała obcego pod powiekami;

  • obecność wydzieliny, która może powodować sklejanie rzęs i powiek (dotyczy przede wszystkim bakteryjnego zapalenia spojówek).

Leczenie

Najczęściej wystarczy częste przemywanie oczu, stosowanie chłodnych okładów, kropli nawilżających (bez konserwantów). Gdy stan zapalny nie ustępuje, należy zgłosić się do lekarza, który może zalecić stosowanie kropli lub maści z antybiotykiem (w przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek) czy kropli alergicznych (w przypadku zapalenia spojówek wywołanego alergią). Wirusowe zapalenie spojówek zazwyczaj ustępuje w sposób samoistny.

bg‑gray1

Jęczmień

Jęczmień ma postać bolesnego guzka, który powoduje obrzęk powiek. Powstaje w wyniku zapalenia gruczołów tarczkowych Meibomagruczoły tarczkowe Meibomagruczołów tarczkowych Meiboma (jęczmień wewnętrzny, występujący od wewnętrznej strony powiek) lub zapalenia mieszka włosowego rzęs, gruczołów łojowych Zeissagruczoły łojowe Zeissagruczołów łojowych Zeissagruczołów potowych Mollagruczoły potowe Mollagruczołów potowych Molla (jęczmień zewnętrzny, występujący po zewnętrznej stronie powieki).

R1POOecKZOdPF1
Guzek zapalny może występować na powiece górnej lub dolnej, na jej zewnętrznej powierzchni lub pod nią, może być pojedynczy lub mnogi.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Przyczyny
  • najczęstsza przyczyna: zakażenie drobnoustrojami (głównie bakteriami gronkowca) na skutek zatarcia oczu brudnymi rękami;

  • przebywanie w oparach dymu papierosowego lub środków chemicznych;

  • długotrwały stres;

  • obniżenie odporności organizmu;

  • nieprawidłowa higiena oczu;

  • niedokładnie lub niewłaściwie wykonany demakijaż, źle dobrane kosmetyki;

  • alergie oczu.

Objawy
  • ból i obrzęk powiek;

  • mały, bolesny ropień na powiece;

  • zaczerwienienie powieki;

  • swędzenie powieki;

  • łzawienie;

  • światłowstręt.

Leczenie

Ciepłe okłady, masaż powieki. Gdy objawy nie ustępują lub się nasilają, wymagana jest konsultacja z lekarzem, który przepisze krople lub maść z antybiotykiem. Nieleczony jęczmień może przeobrazić się w gradówkę – przewlekłe zapalenie gruczołów tarczkowych Meiboma objawiające się niebolesnym (lub mało bolesnym) guzkiem.

Ważne!
  • Podczas stanów zapalnych narządu wzroku nie wolno dotykać chorych oczu i ich okolic (poza czynnościami pielęgnacyjnymi), używać soczewek kontaktowych, stosować makijażu oczu.

  • Profilaktyka chorób zapalnych oczu oparta jest przede wszystkim na właściwej i starannej higienie wzroku.

bg‑gray1

Higiena wzroku

Aby cieszyć się zdrowymi oczami i sprawnym wzrokiem, przestrzegaj następujących zasad:

  • myj często i dokładnie ręce, a najlepiej unikaj dotykania rękami okolic oczu;

  • nie pożyczaj soczewek kontaktowych, kosmetyków do oczu itd.;

  • soczewki kontaktowe przechowuj zgodnie z zaleceniami producenta;

  • dbaj o właściwą korektę wad wzroku;

  • zapewnij sobie oświetlenie o właściwym natężeniu, a najlepiej – kiedy tylko to możliwe – unikaj światła sztucznego;

  • podczas pracy przy komputerze rób regularne przerwy (co najmniej kwadrans co dwie godziny, optymalnie – 5 min raz na godzinę) i spójrz w dal, np. przez okno, dbaj o właściwą postawę ciała i odległość monitora od oczu (od 50 do 70 cm), korzystaj z monitorów o dużej przekątnej (minimum 14 cali), od czasu do czasu świadomie mrugaj, nawilżaj oczy specjalnie przeznaczonymi do tego kroplami (bez konserwantów);

  • pamiętaj o odpowiedniej temperaturze pomieszczenia (od 20 do 22°C), czystości powietrza i jego właściwym nawilżeniu;

  • utrzymuj właściwy poziom nawodnienia organizmu;

  • stosuj dietę bogatą w witaminy i minerały, w tym przede wszystkim w witaminę A, E i C, miedź, cynk i selen;

  • wysypiaj się;

  • chroń oczy przed ostrym słońcem, nosząc okulary słoneczne z filtrem UV.

bg‑cyan

Choroby przewlekłe oczu

bg‑gray1

Zaćma

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zaćma, zwana także kataraktą, należy do najczęstszych przyczyn pogarszania się ostrości wzroku osób w różnym wieku, choć na chorobę tę cierpią przede wszystkim osoby starsze. Polega ona na mętnieniu naturalnie przejrzystej soczewki. Nieleczenie tej przewlekłej choroby oczu prowadzi do utraty wzroku.

R11HEgRAMW9iM1
Zmętnienie soczewki może występować w jej centralnej części lub na jej obwodzie.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Widzenie osoby cierpiącej na zaćmę

R1UbIZFISNmoo
Zmętniała soczewka utrudnia promieniom świetlnym dotarcie do siatkówki, dlatego widziany obraz jest mętny i niewyraźny.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Przyczyny

Zaćma w 90% przypadków ma charakter nabyty. Główną przyczyną tej choroby jest starzenie się organizmu (tzw. zaćma starcza) i związane z tym zaburzenia procesów metabolicznych soczewki. Z wiekiem naczynia krwionośne stają się coraz sztywniejsze i dostarczają do soczewki mniej składników odżywczych, przez co soczewka traci elastyczność i przezroczystość.

Ponadto rozwojowi zaćmy sprzyjają (często niezależnie od wieku chorego):

  • choroby przewlekłe, np. cukrzyca;

  • krótkowzroczność;

  • urazy i stany zapalne oczu;

  • kontakt oczu z oparami drażniących substancji chemicznych.

U 10% pacjentów zaćma ma charakter wrodzony – związany z mutacjami chromosomowymi lub chorobą matki w okresie ciąży (np. grypą, żółtaczką zakaźną, różyczką).

Przebieg choroby

Przebieg choroby jest zależny od jej przyczyny i wieku osoby chorującej. Rozwój zaćmy może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, jednak zmętnienie soczewki w każdym przypadku ma charakter nieodwracalny.

Objawy
  • obniżenie ostrości widzenia, nawet przy stosowaniu okularów korekcyjnych – obraz staje się rozmyty, zamglony, zamazany;

  • uczucie oślepienia w zwykłym światle dziennym;

  • stopniowe zatracanie widzenia w ciemności;

  • problemy z oceną odległości przedmiotów i relacji między nimi;

  • trudności z rozpoznawaniem kolorów.

Diagnostyka

Diagnostyka zaćmy oparta jest na dwóch podstawowych badaniach:

  • ocenie stopnia i rodzaju zmętnienia soczewki;

  • badaniu dna oka.

Leczenie

Całkowite nieinwazyjne wyleczenie zaćmy nie jest możliwe. Leczenie tzw. zaćmy starczej polegające na stosowaniu środków farmakologicznych – w postaci kropli przeciwkataraktowych – może jedynie spowolnić proces pogłębiania się zaćmy. Gdy zmętnienie obejmuje całą soczewkę lub gdy zaćma ma charakter wrodzony, konieczny jest zabieg chirurgiczny polegający na zastąpieniu zmętniałej soczewki naturalnej soczewką syntetyczną.

Nowoczesne leczenie chirurgicznie zaćmy pozwala choremu nie tylko na odzyskanie ostrości widzenia, ale także – dzięki możliwości wyboru rodzaju soczewki – na korektę niektórych wad wzroku (takich jak krótkowzroczność czy astygmatyzm) oraz ochronę oczu przed promieniowaniem UV (niektóre soczewki są wyposażone w filtry UV).

Więcej o wadach wzroku i sposobach ich korekty przeczytasz tutajD6ubzcu40tutaj.

Ciekawostka

Obecnie naukowcy z coraz większym powodzeniem prowadzą badania nad leczeniem zaćmy przy pomocy komórek macierzystych: chorym usuwa się uszkodzone części soczewki, a w miejsce ubytków wszczepia komórki macierzyste, które odbudowują brakujące elementy soczewki.

Profilaktyka

Zaćma jest chorobą, która wydaje się nieunikniona – zapada na nią większość osób po 70 roku życia. Można jednak podejmować działania mające na celu opóźnienie pojawienia się jej objawów lub ich zminimalizowanie. W profilaktyce zaćmy ważną rolę odgrywa dieta: pożądane jest spożywanie produktów o dużej zawartości witaminy C i ograniczenie produktów bogatych w węglowodany. Należy pamiętać, że choć jest to choroba typowa dla osób starszych, można na nią zapaść także w młodym wieku w wyniku innej choroby (np. wspomnianej już wyżej cukrzycy), urazów mechanicznych lub wskutek nieprzestrzegania zasad higieny oczu (zwłaszcza tych dotyczących higieny pracy z komputerem).

bg‑gray1

Jaskra

Jaskra (glaukoma) jest drugą – po zaćmie – najczęstszą przyczyną utraty wzroku na świecie. Stopniowy zanik nerwu wzrokowegonerw wzrokowynerwu wzrokowego, wywołany wzrostem ciśnienia wewnątrzgałkowego, powoduje zawężenie pola widzenia i obniżenie ostrości wzroku. Wzrost ciśnienia spowodowany jest zaburzeniami przepływu cieczy wodnistejciecz wodnistacieczy wodnistej w oku.

1
R1UVMgete0nEz1
Jaskra zwykle przebiega bezobjawowo, gdy przepływ cieczy wodnistej jest ograniczony. Gdy ulega on zablokowaniu, choroba szybko się rozwija, dając wyraźne objawy, takie jak ból, przekrwienie oka czy zaburzenia widzenia.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Widzenie osoby cierpiącej na jaskrę

R7OpHYBCLve4c
Pole widzenia w oku osoby zdrowej (po lewej) i chorującej na jaskrę (po prawej). Stopniowy zanik nerwu wzrokowego powoduje zawężenie pola widzenia i obniżenie ostrości wzroku.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Przyczyny

Istnieje wiele czynników sprzyjających rozwojowi jaskry. Jednym z najważniejszych jest występowanie tej choroby wśród najbliższych członków rodziny, co zwiększa ryzyko zachorowania ośmiokrotnie.

R16olv1eTruQd
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Czynniki ryzyka [br]wystąpienia jaskry{color=#008080}
    • Elementy należące do kategorii Czynniki ryzyka [br]wystąpienia jaskry
    • Nazwa kategorii: Uwarunkowania[br]genetyczne{color=#669999}
    • Nazwa kategorii: Cukrzyca {color=#669999}
    • Nazwa kategorii: Zaburzenia [br]krążenia [br]obwodowego [br] (zimne dłonie[br]i stopy){color=#669999}
    • Nazwa kategorii: Zaburzenia [br]gospodarki[br] tłuszczowej [br](hipercholesterolemia, [br]hiperlipidemia){color=#669999}
    • Nazwa kategorii: Podwyższony [br]poziom [br]ciśnienia [br]w oku{color=#669999}
    • Nazwa kategorii: Niskie [br]ciśnienie[br] tętnicze{color=#669999}
    • Nazwa kategorii: Stres{color=#669999}
    • Nazwa kategorii: Palenie [br]papierosów{color=#669999}
    • Nazwa kategorii: Wiek powyżej 35 lat{color=#669999}
    • Nazwa kategorii: Krótkowzroczność{color=#669999}
    • Koniec elementów należących do kategorii Czynniki ryzyka [br]wystąpienia jaskry{color=#008080}
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przebieg choroby

Jaskra jest chorobą podstępną: początkowo może nie dawać żadnych dolegliwości, a jej utajony rozwój może trwać nawet 20 lat. Gdy pojawiają się pierwsze objawy, zwykle choroba jest już zaawansowana. Jaskra nieleczona lub zbyt późno zdiagnozowana prowadzi do całkowitej ślepoty.

Objawy
  • zaburzenia ostrości widzenia;

  • pojawienie się plamek w polu widzenia;

  • przewlekłe zapalenie spojówek;

  • bóle głowy i oczu.

Diagnostyka

Do badań służących zdiagnozowaniu jaskry należą m.in.:

  • badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometria);

  • badanie dna oka;

  • badanie pola widzenia (perymetria);

  • badanie tarczy nerwu wzrokowegotarcza nerwu wzrokowegotarczy nerwu wzrokowego;

  • badanie kąta przesączania cieczy wodnistej (gonioskopia);

  • badanie warstw włókien nerwowych (skaningowa tomografia laserowa).

Leczenie

W leczeniu jaskry mającym na celu zatrzymanie lub opóźnienie rozwoju choroby stosuje się leki (krople lub tabletki) obniżające ciśnienie w gałce ocznej. W stanach zaawansowanych konieczne jest leczenie laserowe lub chirurgiczne, które pozwala na odblokowanie odpływu cieczy wodnistej.

Profilaktyka

Regularne badanie wzroku należy do najważniejszych działań profilaktycznych, gdyż tylko odpowiednio wczesne wykrycie jaskry i podjęcie jej leczenia może zapobiec nieodwracalnemu uszkodzeniu wzroku (uszkodzone włókna nerwowe siatkówki nie regenerują się). Badania w kierunku jaskry należy przeprowadzać po 30 roku życia co 2 lata, a u osób po 35 roku życia i znajdujących się w grupie ryzyka – co 6 do 12 miesięcy. Ponadto należy dbać o właściwą higienę wzroku i dietę, w tym szczególnie:

  • ograniczać czas spędzany przed monitorem komputera;

  • dbać o odpowiednie nawilżenie gałki ocznej;

  • pamiętać o właściwym oświetleniu miejsca pracy;

  • w diecie uwzględniać pokarmy bogate w witaminy A (żółtka jaj, wątróbka), C (czarna porzeczka, szpinak, cytrusy), E (orzechy, sałata), a także witaminy z grupy B (mięso, kasze, nasiona), karotenoidy (obecne w dużych ilościach w marchwi, dyni), polifenole (znajdujące się w owocach i warzywach, ziarnach oraz orzechach) oraz kwasy tłuszczowe omega‑3 (których źródłem są tłuste ryby).

Słownik

ciało rzęskowe
ciało rzęskowe

pierścieniowata część błony naczyniowej produkująca wodnisty płyn wypełniający komory oka; połączona jest z soczewką przez mięsień rzęskowy, którego skurcze umożliwiają zmianę kształtu soczewki i widzenie obrazów z różnych odległości

ciecz wodnista
ciecz wodnista

przezroczysty płyn wypełniający przednią i tylną komorę oka; ciecz wodnista syntetyzowana jest w tylnej komorze oka przez nabłonek wyrostków rzęskowych; stamtąd przedostaje się do przedniej komory oka, a jej nadmiar odprowadzany jest kanałem Schlemma; ciecz wodnista odpowiada za odżywienie gałki ocznej, usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii oraz utrzymanie prawidłowego ciśnienia wewnętrzgałkowego

film łzowy
film łzowy

cienka powłoka gałki ocznej, która składa się z trzech warstw utworzonych z białka mucyny (warstwa wewnętrzna), wody (warstwa środkowa) i lipidów (warstwa zewnętrzna); film łzowy pełni złożone funkcje, m.in. nawilża i odżywia rogówkę, eliminuje jej naturalne nieregularności w celu utrzymania gładkiej powierzchni optycznej, pozwala na regularne usuwanie zanieczyszczeń, ułatwia ruchy gałki ocznej i powiek

gruczoły łojowe Zeissa
gruczoły łojowe Zeissa

gruczoły łojowe znajdujące się na brzegu powieki i uchodzące do mieszków rzęs; wydzielają lipidy natłuszczające brzegi powiek oraz wchodzą w skład filmu łzowego

gruczoły potowe Molla
gruczoły potowe Molla

gruczoły potowe znajdujące się na brzegu powieki i uchodzące do mieszków rzęs

gruczoły tarczkowe Meiboma
gruczoły tarczkowe Meiboma

gruczoły znajdujące się w tarczce powieki; wydzielają lipidy natłuszczające brzegi powiek oraz wchodzące w skład filmu łzowego

komora przednia oka
komora przednia oka

obszar w przedniej części oka ograniczony tylną powierzchnią rogówki, powierzchnią tęczówki i soczewką na obszarze źrenicy, wypełniony wodnistą cieczą produkowaną przez ciało rzęskowe

naczyniówka
naczyniówka

tylna część błony środkowej między twardówką a siatkówką zawierająca liczne naczynia krwionośne

nerw wzrokowy
nerw wzrokowy

nerw, który łączy oko z mózgiem, przesyłając impulsy nerwowe z siatkówki do ośrodków wzrokowych w płacie potylicznym kory mózgowej

siatkówka
siatkówka

wewnętrzna warstwa ściany gałki ocznej; rozróżnia się w niej część wzrokową, która pokrywa naczyniówkę, oraz część ślepą, która przylega do ciała rzęskowego i wewnętrznej powierzchni tęczówki

soczewka oka
soczewka oka

przezroczysta struktura oka załamująca promienie świetlne, zdolna do zmiany kształtu i siły skupiającej

spojówka
spojówka

przezroczysta błona śluzowa pokrywająca wewnętrzną powierzchnię powiek oraz przednią część gałki ocznej – rogówkę; spojówka jest wyposażona w gruczoły wydzielające śluz, który nawilża gałkę oczną

tarcza nerwu wzrokowego
tarcza nerwu wzrokowego

miejsce na siatkówce, z którego wychodzi nerw wzrokowy

tylna komora oka
tylna komora oka

obszar w przedniej części oka ograniczony przez tylną powierzchnię tęczówki, ciało szkliste i soczewkę; przepływa przez nią wodnista ciecz produkowana przez ciało rzęskowe