Skąd się wzięła geografia? Przedmiot badań geograficznych.

Termin geografia po raz pierwszy użył Eratostenes z Cyreny, grecki uczony żyjący na przełomie III i II w. p.n.e. Wyraz ten powstał z greckich słów ge – czyli „ziemia” oraz grapho – oznaczające „piszę, opisuję”. Jak określiłbyś zatem przedmiot geografii?

Tak, geografia przez wszystkie stulecia opisywała Ziemię.

Od starożytności do połowy XIX wieku opisywała przede wszystkim środowisko przyrodnicze na Ziemi wraz z jego elementami przyrody ożywionej i nieożywionej. Jednak już wtedy rozwijająca się nauka interesowała się zwyczajami i działalnością człowieka, z szczególną ciekawością opisywała ludność zamieszkującą nowo odkryte tereny.

Przedmiot badań współczesnej geografii.

Przedmiotem badań współczesnej geografii jest przede wszystkim środowisko przyrodnicze oraz społeczno‑gospodarcza działalność człowieka.

RXAw6pgbBorfz1
Nauki geograficzne pozwalają na określenie prawdopodobieństwa wystąpienia katastrof. Na zdjęciu obszary zalane w Nowym Orleanie (stan Luizjana, USA) po przejściu huraganu Katrina w 2005 roku.
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3899195, domena publiczna.

Kolejnym ważnym aspektem badań geograficznych jest przestrzenne zróżnicowanie zewnętrznej powłoki ziemskiej zwanej epigosferą. Wszystkie zebrane informacje na temat zachodzących wcześniej zmian w środowisku geograficznym można porównać z aktualnymi informacjami. Badając zależności i czynniki wpływające na te zmiany, dochodzimy do wiedzy dającej podstawy do prognozowania zmian oraz określenia prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Wiedza ta pozwala przeciwdziałać np. katastrofom.

Działalność człowieka ma również wpływ na wiele obszarów badań, którymi zajmuje się geografia. W związku z tym przedmiotem badań będą skutki ingerencji człowieka w środowisko oraz wpływ środowiska na życie i działalność ludzi. Ta wiedza jest  potrzebna do opracowania planów zagospodarowania przestrzennegoplanowanie przestrzennezagospodarowania przestrzennego, wyznaczenia najlepszych terenów pod inwestycje lub oszacowania, na ile planowane inwestycje mogą oddziaływać na środowisko.

Polecenie 1

Zapoznaj się ze schematem podziału nauk geograficznych według Stanisława Leszczyckiego. Wybierz jeden z obszarów badań i uzasadnij, dlaczego jego pogłębianie jest istotne z punktu widzenia współczesnej nauki i problemów ekologicznych, społecznych lub gospodarczych.

Zapoznaj się z opisem schematu podziału nauk geograficznych według Stanisława Leszczyckiego. Wybierz jeden z obszarów badań i uzasadnij, dlaczego jego pogłębianie jest istotne z punktu widzenia współczesnej nauki i problemów ekologicznych, społecznych lub gospodarczych.

Rvxm6RVFHLrxA1
Na grafice przedstawiono podział nauk geograficznych według koncepcji Stanisława Leszczyckiego. Podział wbudowany jest w koło, górna połowa koła dotyczy działów geografii ekonomicznej, dolna część koła geografii fizycznej. W skład geografii wchodzą nauki społeczne (głównie historia i ekonomia), nauki techniczne i rolnicze, nauki przyrodnicze (głównie geologia, biologia, fizyka oraz chemia), matematyka oraz statystyka. Geografie dzieli się na geografie ekonomiczną, fizyczną oraz kompleksową i regionalną. W skład geografii ekonomicznej wchodzą: geografia komunikacji, która łączy się z ekonomią transportu, budownictwo wodne i lądowe, geografia przemysłu – ekonomika i technologia przemysłu, geografia rolnictwa – nauki rolnicze, ekonomia rolnictwa, geografia zaludnienia – demografia, geografia osadnictwa – historia, architektura, urbanistyka, geografia usług – ekonomika handlu, badanie potrzeb gospodarki komunalnej. W skład geografii fizycznej wchodzą: geomorfologia, wywodząca się z geologii, hydrografia lądu – z hydrologii, oceanografia – z oceanologii, glacjologia – z kriologii, klimatologia – z fizyki atmosfery, geografia gleb – z gleboznawstwa, zoogeografia – z zoologii, fitogeografia – z botaniki. Podział na środku koła: historia geografii – historia nauki, geografia historyczna – historia, geografia archeologiczna – archeologia, paleontologia – geologia. Geografia ekonomiczna i fizyczna dzieli się na ogólnogeograficzną i kartograficzną – obok wpisano geodezję. Obok geografii matematycznej jest astronomia. Główny podział geografii otoczony jest ramką z opisami i strzałkami skierowanymi w stronę koła z podziałem nauk geograficznych – na górze są nauki społeczne (głównie historia i ekonomia), techniczne, rolnicze oraz matematyka i statystyka, które wiążą się z geografią ekonomiczną. Geografia kompleksowa dzieli się na historię nauki - historia geografii, historię - geografię historyczną, archeologię - geografię archeologiczną oraz geologię - paleogeografię. Geografia regionalna składa się z geodezji - kartografii ekonomicznej i fizycznej oraz z astronomii - geografii matematycznej.
Podział nauk geograficznych według Stanisława Leszczyckiego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

Słownik

ekonomia
ekonomia

(gr. oíkos – „dom”, nómos – „prawo”) nauka społeczna analizująca oraz opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr i usług.

geologia
geologia

(gr. gḗ – „ziemia”, lógos – „słowo”, „nauka”) nauka zajmująca się budową, własnościami i historią Ziemi oraz związanymi z nią procesami.

hydrologia
hydrologia

(gr. hýdōr – „woda”, lógos – „słowo”, „nauka”) nauka badająca wodę w przyrodzie.

meteorologia
meteorologia

(gr. metéōros – „unoszący się w powietrzu”, lógos – „słowo”, „nauka”) nauka zajmująca się badaniem atmosfery i związanych z nią procesów.

planowanie przestrzenne
planowanie przestrzenne

wiąże się głównie z polityką przestrzenną na przykład miasta (gminy), regionu czy kraju. Może dotyczyć wspólnych międzynarodowych planów rozwoju i zagospodarowania większego obszaru np. krajów nadbałtyckich czy rozmaitych regionów europejskich. Im wyższy poziom złożoności struktur społecznych i gospodarczych, tym większa skala trudności w godzeniu interesów różnych podmiotów i harmonizowaniu interesów w życiu społecznym i w gospodarce na poziomie mikro, mezo i makro.

socjologia
socjologia

(gr. ocios – „społeczeństwo”, logos – „nauka”) nauka badająca w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmiany społeczeństwa. Socjologowie badają społeczne reguły, procesy i struktury, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są przejawem więzi między ludźmi a także proces ich zmian.