Powrót do fascynacji Biblią

Romantyzm to epoka „przebudzenia religijnego”, powrotu do chrześcijaństwa, odrodzenia katolicyzmu, choć było to odrodzenie najczęściej niezgodne z dogmatami Kościoła. Tworzyły się (lub odżywały) nieortodoksyjne nurty filozoficzno‑religijne: milenaryzm i mesjanizmmesjanizmmesjanizm. Wyznawców zyskały: prowidencjalizmprowidencjalizmprowidencjalizm i idea postępu, wedle której ludzkość dąży do Boga przez szereg prób, mających przynieść zbiorowe zbawienie. Ostatecznie „religia wieku” przybrała charakter synkretyczny: każda z wiar prowadziła do Boga, a więc każda była jednakowo dobra, najlepsze wydawało się zaś połączenie elementów różnych wyznań, a także osiągnięć filozofii i nowoczesnej nauki, która miała się stać obrończynią wiary. Była to także religia uczucia, dla której liczyło się osobiste przekonanie, a nie dogmat.

Żywe zainteresowanie budziła w tym okresie Biblia, chętnie parafrazowana i cytowana. Zwrócono się ku postaciom, gatunkom i opowieściom biblijnym, chętnie też naśladowano styl Starego i Nowego Testamentu.

Moc słowa

W Biblii fascynowała romantyków koncepcja Słowa zaczerpnięta z Ewangelii św. Jana:

Takie ujęcie Słowa, które jest jednocześnie czynem, energią i mocą zdolną zmieniać świat, było bliskie romantycznemu rozumieniu poezji. Poeta stawał się nosicielem Słowa, pośrednikiem między Bogiem a narodem, kontynuatorem misji Chrystusa. Często także był przedstawiany jako jednostka wybrana do dzieła zbawienia świata.

R12M2VakqozKk

Ilustracja przedstawia dojrzałego mężczyznę. Postać jest ukazana z perspektywy z dołu. Mężczyzna przyklęknął na skale na prawym kolanie. Obok niego na skale siedzi duży, ciemny ptak z zakrzywionym, otwartym dziobem. Mężczyzna unosi ręce i głowę, ukazując lewy profil. Jego oczy są głęboko osadzone, nos duży, a usta wydatne. Ma gęste, siwe włosy i brodę. Jest ubrany w dość długą szatę. Przez lewe ramię ma przewieszony szal. Drugi jego koniec powiewa za plecami postaci. Na niebie wiszą gęste chmury. Pośrodku nieba znajduje się prześwit. Zza niego wychyla się Bóg i aniołowie. Bóg unosi prawą rękę. Z Jego dłoni rozchodzi się blask opadający na mężczyznę klęczącego na skale.

Dzieło otwarte

Sama Biblia była dla romantyków dziełem otwartym, domagającym się kontynuacji. Nie skończyło się przecież dzieło stworzenia świata (za jego swoistą kontynuację uważano działanie wyobraźni i twórczość poetycką) ani jego zbawienia. Stąd potrzeba uzupełniania, aktualizowania Biblii. Należało opisać jej językiem dzieje świata, zwłaszcza zaś dzieje kolejnego narodu wybranego. Dlatego też romantycy postanowili napisać „ciąg dalszy” świętej księgi. I kilka takich nowych „biblii” napisali.

RJbLrGXY3Nymj

Ilustracja przedstawia fragment wielokątnego fresku. U góry ukazane jest nocne, rozgwieżdżone niebo. Po lewej stronie świeci księżyc w pełni. Ma męską twarz. Wokół niego znajdują namalowane są scenki rodzajowe. Po lewej stronie mężczyzna z nimbem nad głową wyłania się ze sklepienia. Jest to Bóg. Pochyla się nad nagą kobietą. Kładzie dłoń na jej głowie. Kolejna scenka przedstawia Boga podającego coś nagiej kobiecie. Na pierwszym planie ukazana jest ta sama kobieta. Leży, trzymając ręce na brzuchu. Trzecia scena przedstawia anioła błogosławiącego mężczyznę.

Słownik