Podsumowanie analizy sceny Na rogu ulicy z aktu I

Postacie

Postać Nieznajomego ma inny status niż pozostałe postaci pojawiające się w sztuce. Wszystko, co się wydarza, jest ukazane z perspektywy głównego bohatera – z perspektywy deformującej świat przedstawionyświat przedstawionyświat przedstawiony. W konstrukcji postaci Nieznajomego pojawia się pewien paradoksparadoksparadoks – cała rzeczywistość jest jego projekcją, jednak „ja” bohatera nie panuje nad rzeczywistością, ulega rozszczepieniu, a jego wyobcowane części przeciwstawiają mu się, wchodzą z nim w konflikt, w rezultacie bohater nie potrafi nad sobą zapanować. Jego zachowanie i wypowiedzi przypominają objawy schizofrenii.

R1Eo0rQCbl8kk1

Zdjęcie przedstawia młodą kobietę o okrągłej twarzy i półdługich, falujących włosach i w aksamitnej sukni. Kobieta ma spuszczony wzrok, trzyma w dłoni kwiat narcyza.

Nieznajomy jest poetą, człowiekiem samotnym, wyalienowanym ze społeczeństwa, pozbawionym własnego miejsca w świecie, bezskutecznie próbującym nadać swemu życiu sens, „odmieńcem”. Poszukuje swojej tożsamości, nie wie, kim jest, próbuje się określić, buntując się przeciw społeczeństwu i Bogu. Wszyscy bohaterowie są odindywidualizowani, nie posiadają imion ani nazwisk – dotyczy to zarówno Nieznajomego, jak i postaci, które spotyka. Nadaje to bohaterom charakter bardziej uniwersalnyuniwersalizmuniwersalny, archetypicznyarchetyparchetypiczny, np. Pani zyskuje cechy archetypu kobiety – biblijnej Ewy, zarazem archetypu Matki. Pani jest postacią pozbawioną własnej tożsamości, postacią‑ekranem, na który Nieznajomy projektuje treści swej podświadomości, oczekując od bohaterki pomocy. Podobnie jak Pani, także inne postacie pojawiają się w scenach, w których nie występuje Nieznajomy, posiadają więc byt autonomiczny, niezależny od niego – są nie tyle jego halucynacjami, co projekcjami określonych stanów psychicznych na realnie istniejące osoby.

Warstwa językowa

Dialogi służą przede wszystkim charakterystyce głównego bohatera – w rozmowach z Panią mówi dużo o sobie, zwierzając się z dręczących go lęków i obsesji. Jego wypowiedzi są gwałtowne, emocjonalne, pełne patosu, ujawnia się w nich egotyzmegotyzmegotyzm bohatera, koncentracja na własnym ego, które rzutuje na obiektywną rzeczywistość, subiektywizując ją i deformując w ten sposób.

Dialogi ukazują konflikt Nieznajomego ze społeczeństwem, niemożność porozumienia się z innymi ludźmi, także tymi, którzy – jak Żebrak – są jego sobowtórami.  Dyskusje służą również rozwijaniu akcji – bohaterowi udaje się przekonać Panią, by towarzyszyła mu w jego wędrówce.

Przestrzeń

Miejsce akcji w omawianej scenie zostało ukształtowane w sposób realistyczny – scenografia przedstawia róg miejskiej ulicy, ławkę, pobliski kościół, pocztę i kawiarnię. Mimo dążenia do realistycznego opisu miejsca, które ma charakter obiektywnej rzeczywistości (w przeciwieństwie do deformujących ją projekcji bohatera), znaczenie tych miejsc wykracza poza ich czysto ilustracyjną funkcję – zyskują one także znaczenie symboliczne.

Czas akcji

Czas wydarzeń został dokładnie określony za sprawą bijącego godzinę zegara. Zabieg ten nie ma jednak większego znaczenia poza wskazaniem na obiektywny realistyczny charakter świata przedstawionegoświat przedstawionyświata przedstawionego. Sytuacja ukazana na scenie ma miejsce rano, co wiąże się z motywem oczekiwania bohatera na otwarcie poczty.

Pozasłowne środki artystyczne

Ważną rolę w scenie pełni muzyka, tworząca warstwę znaczeń symbolicznych i budująca atmosferę tajemniczości i grozy. Powtarzający się obsesyjnie motyw marsza żałobnego jest ważnym elementem kompozycji dramatu.

Cechy gatunku

W omawianej scenie ujawnia się zasadniczy element budowy dramatu – uprzywilejowanie głównego bohatera, którego „ja” stanowi jakby filtr, przez który została przepuszczona rzeczywistość ukazana w utworze. Postacie dramatu są projekcjami podświadomości bohatera, uosobieniem jego wyrzutów sumienia, ukrytych lęków i pragnień. „Ja” Nieznajomego przekształca rzeczywisty świat, projektując na miejsca, ludzi i zdarzenia treści własnej podświadomości. Taki sposób budowania świata przedstawionegoświat przedstawionyświata przedstawionego jest wyznacznikiem tzw. dramatu subiektywnego. Ukazanie rzeczywistości zdeformowanej przez umysł bohatera znajdującego się na granicy choroby psychicznej lub nawet obłąkanego jest jedną z charakterystycznych cech dramatu ekspresjonistycznego, podobnie jak bohater zbuntowany przeciw ludzkiemu i boskiemu porządkowi.

R3QWNd6SLccmX

Zdjęcie przedstawia scenę teatralną. Jest na niej ukazana uliczka i kilka domów. Na pierwszym planie znajduje się kobieta i dwóch mężczyzn. Na drugim planie znajduje się grupa mężczyzn siedzącą przy stole.

Podsumowanie analizy sceny Pokój w hotelu z aktu II

Postacie

Nieznajomy został ukazany jako poeta w chwili twórczego natchnienia. Jego wiersz zmienia się jednak w wizję o charakterze proroczym, ukazując kolejny etap wędrówki pary bohaterów. Pani zajmująca się robótką – dzięki temu rekwizytowi staje się (na planie symbolicznym) Parką snującą los bohatera. Wizję Nieznajomego – niezwiązaną bezpośrednio z jego przeszłością – można interpretować jako wyraz jej pragnienia powrotu do domu.

Warstwa językowa

W scenie dominuje dialog sytuacyjny. Odnosi się on nie tyle do sytuacji przedstawionej na scenie, ale do tego, co w swojej wizji widzi bohater.

Przestrzeń

Pokój hotelowy, w którym przebywa para bohaterów, zostaje skonfrontowany z domem Pani, pojawiającym się w wizji Nieznajomego. Pierwsza przestrzeń jest przestrzenią wygnania, przymusowego pobytu, etapem tułaczki bohaterów, natomiast dom staje się obietnicą schronienia.

Czas

Wydarzenia rozgrywające się w subiektywnej rzeczywistości dramatu, będącej odbiciem psychiki bohatera, miały charakter wspomnień, pochodziły z przeszłości. W tej scenie pojawia się przyszłość, zapowiedź kolejnej „stacji” na duchowej drodze bohatera.

Cechy gatunku

W scenie zastosowano typową dla dramatu ekspresjonistycznego technikę snu – to przenikanie się rzeczywistości scenicznej z wizjami i snami bohatera, odrzucenie prawdopodobieństwa życiowego i realistycznej motywacji zdarzeń. Projektowanie własnej wizji na rzeczywistość jest cechą dramatu subiektywnego.

Słownik