Geotropizm to reakcja wzrostowa roślin na siłę ciążeniasiła ciążeniasiłę ciążenia (siłę grawitacjigrawitacjagrawitacji). Podobnie jak inne tropizmytropizmytropizmy, ruchy geotropiczne można podzielić ze względu na kierunek działania bodźca na ruchy dodatnie (odbywające się w kierunku działania bodźca grawitacyjnego) oraz ruchy ujemne (odbywające się w kierunku przeciwnym do działania bodźca grawitacyjnego). Ponadto wyróżnia się ruchy pośrednie: diageotropizm, zwany także geotropizmem transwersalnym, oraz plagiogeotropizm.

Więcej na temat tropizmów przeczytasz w materiale Ruchy roślinDOuOeRjPmRuchy roślin.

Niektóre organy roślin, takie jak pędy boczne i odgałęzienia korzeni bocznych, wykazują małą wrażliwość geotropiczną – są one zatem ageotropiczne.

Często zdarzają się zmienne reakcje geotropiczne uwarunkowane etapem rozwoju rośliny lub czynnikami środowiskowymi. Na przykład pod wpływem zimna pędy wielu roślin rosnące pionowo stają się plagiogeotropiczne, tzn. płożą się. Przykładami takich roślin są starzec zwyczajny (Senecio vulgaris) i jasnota purpurowa (Lamium purpureum). Z kolei pędy roślin płożących się często w ciemności stają się ujemnie geotropiczne.

Po zmianie położenia rośliny z typowej dla niej pozycji pionowej na pozycję poziomą siła przyciągania ziemskiegosiła ciążeniasiła przyciągania ziemskiego działa w poprzek łodygi i korzenia. Roślina reaguje wówczas, zmieniając kierunek wzrostu: łodyga wygina się i zaczyna rosnąć ku górze, natomiast korzeń – ku dołowi. Reakcje te są wynikiem niejednakowych szybkości wzrostu górnej i dolnej strony reagującego organu.

Miejscem percepcji bodźca grawitacyjnego w korzeniu jest czapeczka korzeniowaczapeczka korzeniowaczapeczka korzeniowa przylegająca do wierzchołka wzrostuwierzchołki wzrostu pędu i korzeniawierzchołka wzrostu. Reakcja na grawitację pojawia się natomiast w pobliżu wierzchołka w strefie wydłużania.

W pędach bodziec grawitacyjny odbierają komórki pochwy skrobiowejpochwa skrobiowapochwy skrobiowej otaczającej walec osiowy.

Do odbioru bodźca grawitacyjnego niezbędna jest w komórce obecność obiektów o odpowiedniej masie, które mogą reagować przemieszczeniem w odpowiedzi na zmianę kierunku pola grawitacyjnego. Są one określane mianem statolitów, natomiast wyspecjalizowane komórki, które je zawierają, noszą nazwę statocytów.

Podobnie jak w fototropizmie zjawisko zróżnicowanej szybkości wzrostu związane jest z nierównomiernym rozmieszczeniem auksynyauksynyauksyny w strefie reagującej na bodziec. Jeżeli ułożymy roślinę poziomo, pod wpływem siły grawitacji auksyny będą gromadzić się wzdłuż dolnej strony korzenia i pędu.

Ze względu na dużą wrażliwość korzenia na auksyny, wyższe ich stężenie po stronie dolnej hamuje wydłużanie komórek korzenia po tej stronie. Niższe stężenie auksyn po stronie górnej korzenia prowadzi do przyspieszenia wydłużania komórek po tej stronie, co powoduje wygięcie w stronę bodźca (geotropizm dodatni).

Pęd reaguje w sposób odwrotny na auksynę niż korzeń – wyższe stężenie auksyn po stronie dolnej przyspiesza wydłużanie znajdujących się tam komórek, a niższe stężenie auksyn po stronie górnej hamuje wydłużanie komórek z tej strony. Prowadzi to do wygięcia pędu w kierunku przeciwnym do działania siły grawitacji (geotropizm ujemny).

Więcej na temat roli auksyn w ruchach geotropicznych przeczytasz w materiale Rola auksyn w ruchach tropicznychD13ItnNoGRola auksyn w ruchach tropicznych.

Słownik