Allelopatia jest oddziaływaniem pomiędzy dwoma organizmami, z których jeden wydziela do środowiska substancje ograniczające lub hamujące wzrost i rozwój drugiego. Wyróżnia się dwa typy allelopatii: prawdziwą i funkcjonalną. W allelopatii prawdziwej uwolnione związki chemiczne wykazują bezpośrednie działanie toksyczne. W allelopatii funkcjonalnej wydzielone związki chemiczne stają się toksyczne dopiero po ich uprzednim przekształceniu przez mikroorganizmy.

Związki allelopatyczne, zwane inaczej allelopatinamiallelopatinyallelopatinami, to aktywne biologicznie substancje chemiczne będące metabolitami wtórnymi, wytwarzane przez rośliny wyższe i mikroorganizmy. Pod względem chemicznym są to różne związki, od prostych związków nieorganicznych do wielkocząsteczkowych związków organicznych. Zaliczamy do nich: cyjanowodór, amoniak, kwasy organiczne, antybiotyki, alkaloidy, glikozydy, garbniki, terpeny czy flawonoidy.

Spektrum działania związków allelopatycznych jest duże. Najlepiej poznany jest wpływ allelopatin na procesy życiowe roślin wyższych. Wykazują one hamujący wpływ na kiełkowanie nasion oraz wzrost i rozwój siewek. Wiele związków hamuje również syntezę DNA, RNA i białek, tym samym ograniczając podziały i wzrost wydłużeniowy komórek. Niektóre z nich przyczyniają się do ograniczenia akumulacji chlorofilu w komórkach miękiszu asymilacyjnego, przez co obniżają wydajność fotosyntezy.

Allelopatia jest interakcją, która w środowisku naturalnym wpływa na skład gatunkowy biocenoz oraz na liczebność i rozmieszczenie tworzących ją populacji. W praktyce człowiek wykorzystuje opisane oddziaływanie do produkcji naturalnych środków ochrony roślin użytkowych przed chwastami, szkodnikami i patogenami.

RV680Yt5JqwtV

Ilustracja

R1aGxHGTb3R6U1

Zdjęcie przedstawia dwa duże, kuliste owoce orzecha włoskiego. Zewnętrzna warstwa owocni jest zielona, nakrapiana jasnozielonymi plamkami. Liście ułożone na łodydze naprzeciwlegle, duże, lancetowate.

Amensalizm jest oddziaływaniem pomiędzy dwoma organizmami, z których jeden, realizując swoje funkcje życiowe, wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie drugiego organizmu, ponoszącego w tym przypadku straty. Interakcja ta jest jednostronna, co oznacza, że obecność drugiego organizmu jest obojętna dla pierwszego, który nie odnosi z tej zależności korzyści ani nie ponosi przy tym żadnych strat.

Odróżnienie amensalizmu od innych oddziaływań antagonistycznych może być trudne. Dobrym przykładem opisującym przedstawioną zależność jest działalność bobra europejskiego (Castor fiber). Zwierzę to, realizując czynności życiowe, dokonuje zmian warunków środowiska, które dla wcześniej występujących tam organizmów stają się niekorzystne.

RWH1DwObjhOae

Zdjęcie przedstawia bobra o opływowym kształcie ciała pokrytym brązowym futrem. Przednie łapy chwytne, tylne masywne i silne. Pomiędzy palcami łap bóbr ma błonę pławną, która umożliwia mu pływanie i nurkowanie. Bóbr ma małe oczy. Na pyszczku białe wąsy. Ogon jest spłaszczony i pokryty łuskami.

RjAYcknaA5yWp

Zdjęcie przedstawia tamę zbudowaną przez bobry. Jest to wał zbudowany z wielu gałęzi o różnych rozmiarach. Usytuowany jest pomiędzy brzegami koryta rzeczki.

RyLxIvr6wrzYW

Zdjęcie przedstawia część lasu, w której większość drzew jest powalona. Na polanie leżą pnie brzozy i inne konary.

Konkurencja jest oddziaływaniem pomiędzy organizmami zajmującymi ten sam obszar, mającymi podobne wymagania życiowe i korzystającymi z tych samych zasobów środowiska. Interakcja ta jest tym silniejsza, im bardziej pokrywają się nisze ekologicznenisza ekologicznanisze ekologiczne konkurujących ze sobą organizmów.

W zależności tej konkurujące ze sobą organizmy rywalizują m.in. o większy dostęp do światła, wody i soli mineralnych – w przypadku roślin lub o dostęp do pokarmu, terytorium i partnera do rozrodu – w przypadku zwierząt.

Wyróżnia się dwa rodzaje konkurencji: wewnątrzgatunkową i międzygatunkową.

Konkurencja wewnątrzgatunkowa jest oddziaływaniem zachodzącym pomiędzy osobnikami tego samego gatunku, należącymi do jednej populacji. Zazwyczaj jest interakcją bardzo intensywną, gdyż nisze ekologiczne poszczególnych osobników pokrywają się. Skutkiem konkurencji wewnątrzgatunkowej jest m.in. terytorializm i wykształcenie hierarchii społecznej.

Rw3b2ROlsxIaE

Zdjęcie przedstawia rysia zwyczajnego. Ma okrągłą głowę, uszy zakończone są charakterystycznymi, czarnymi pędzelkami włosów. Umaszczenie jest brunatne z białym brzuchem. Futro pokryte ciemnymi plamkami. Kot ma masywne łapy z pazurami.

RnzI7UPxbEyWM1

Zdjęcie przedstawia wilka szarego. Wilk ma długi pysk, jasne oczy. Umaszczenie ma barwę od białej, przez szarą, do brązowej. Uszy krótkie. Futro przebiegające od karku po barki, tworzy tzw. „grzywę”.

Konkurencja międzygatunkowa jest oddziaływaniem zachodzącym pomiędzy osobnikami należącymi do różnych gatunków. Interakcja ta jest szczególnie silna pomiędzy gatunkami blisko ze sobą spokrewnionymi. Skutkiem tej zależności może być ograniczenie niszy ekologicznej lub całkowite wyparcie konkurenta z zajmowanego środowiska.

RCznGNcC4pUuG1

Zdjęcie przedstawia mak polny. Na pojedynczych, zielonych łodygach, spomiędzy kłosów zboża rosną czerwone kwiaty. Dyga maku jest pokryta drobnym owłosieniem. Kwiat składa się z czterech płatków z czarną plamą u nasady. Na innej łodydze widoczna jest jajowata torebka owocu maku.

RKh9RbX2mKy9m1

Zdjęcie przedstawia pająka siedzącego w centralnej części utkanej przez siebie pajęczyny. Pajęczyna utkana jest z półprzezroczystych nitek. Pająk ma charakterystyczny kształt krzyża na odwłoku. Widocznych jest 5 par odnóży, odwłok i głowa pająka. Całe ciało pokryte jest wzorem w paski w kolorach brązowym, białym, pomarańczowym i czarnym.

Drapieżnictwo jest oddziaływaniem pomiędzy drapieżnikiem a ofiarą. Mięsożerne zwierzę wykrywa, chwyta, zabija i zjada drugie zwierzę. Zazwyczaj drapieżnik jest większy od swoich ofiar lub ma zbliżoną wielkość. Niezależnie od strategii polowania najważniejszą zasadą zdobywania pokarmu jest bilans energetyczny – koszty złapania ofiary muszą być mniejsze niż zysk ze zjedzenia jej. Minimalizowanie nakładów energetycznych sprawia, że zwierzęta mięsożerne jako potencjalną zdobycz wybierają stosunkowo łatwe do upolowania osobniki – stare, chore lub młode.

Drapieżniki wytworzyły liczne adaptacje umożliwiające skuteczne schwytanie i zabicie ofiary, np. dobrze rozwinięte narządy zmysłów, ostre zęby i pazury, szybkość i wytrwałość w pościgu za uciekającą ofiarą lub możliwość maskowania się. Z kolei ofiary mają różne mechanizmy obronne, zmniejszające skuteczność polowania drapieżnika i zwiększające szanse na przeżycie ataku, np. wyostrzone zmysły pozwalające na wczesne wykrycie zagrożenia i ucieczkę, obecność twardych muszli, pancerzy i ostrych kolców lub zdolność do autotomiiautotomiaautotomii.

RKm6HRVhELiGH

Zdjęcie przedstawia salamandrę plamistą, jaszczurkę o czarnym ciele i żółtych plamkach. Jaszczurka ma walcowate ciało, płaską głowę, wyłupiaste oczy i krótkie cztery nogi.

Pasożytnictwo jest oddziaływaniem pomiędzy pasożytem a żywicielem. Organizm prowadzący pasożytniczy tryb życia jest zawsze mniejszy od żywiciela, z którego pobiera substancje odżywcze i często wykorzystuje jego ciało jako środowisko życia. Pasożyt, żyjąc kosztem organizmu żywicielskiego, zazwyczaj nie doprowadza do jego śmierci. Jednak żywiciel ponosi straty, gdyż osłabiony obecnością pasożyta może np. przegrać konkurencję o zasoby środowiska lub stać się łatwą do upolowania ofiarą. Do pasożytów należą wirusy (np. rinowirus, wywołujący przeziębienie) oraz niektóre bakterie (np. riketsje, wywołujące tyfus plamisty), protisty (np. zarodziec, wywołujący malarię), grzyby (np. opieńka miodowa, pasożytująca na pniach drzew iglastych), płazińce (np. tasiemiec uzbrojony, wywołujący tasiemczycę), nicienie (np. glista ludzka, wywołująca glistnicę), pajęczaki (np. kleszcz, przenoszący bakterie wywołujące boreliozę), owady (np. pchła, przenosząca bakterie wywołujące dżumę), a także nieliczne rośliny (np. łuskiewnik różowy, pasożytujący na korzeniach drzew liściastych).

Pasożyty wykształciły liczne adaptacje umożliwiające znalezienie i zainfekowanie żywiciela oraz skuteczne rozmnażanie i rozprzestrzenianie osobników potomnych – są to np. takie cechy jak wytwarzanie dużej liczby jaj, zwiększających szansę na znalezienie żywiciela, obecność narządów czepnych, zapobiegających usunięciu pasożyta z ciała żywiciela, lub wykształcenie powłok ciała odpornych na działanie szkodliwych substancji. Z kolei żywiciele posiadają mechanizmy obronne zmniejszające skuteczność infekcji pasożyta i jego dalszego rozwoju, np. obecność nieuszkodzonych powłok ciała, stanowiących barierę mechaniczną utrudniającą wniknięcie pasożyta, wytwarzanie substancji odstraszających lub prowadzenie reakcji odpornościowych zwalczających pasożyta.

R1LgKCV9K8KQW

Zdjęcie przedstawia ptaka jasnoszarym ubarwieniu. Ma żółtą otoczkę wokół oka i krótki dziób. Pazury, na krótkich nóżkach mają kolor żółty. Spodnia część piór skrzydła oraz tułowia pokryta jest wzorem w prążki.

R11Cm9Swe5lhx

Ilustracja

R1UVrVO9JENRY1

Ilustracja

Mutualizm to oddziaływanie pomiędzy dwoma organizmami należącymi do różnych gatunków, z których oba odnoszą korzyści. Wyróżnia się mutualizm obligatoryjny i fakultatywny.

Mutualizm obligatoryjny (symbioza) to oddziaływanie pomiędzy dwoma organizmami, z których oba odnoszą korzyści. Interakcja ta jest niezbędna do przeżycia, dlatego też dwa organizmy tworzą silną zależność. O tym, jak silny jest to związek, świadczy wykształcenie wzajemnych przystosowań.

R5HiQRcQJNAWJ

Zdjęcie przedstawia dwa grzyby. Mają grube kapelusze z gąbczasty spodem w kolorze brązowym. Trzonek niewysoki również w tym samym kolorze. Rosną w trawie, na której leżą jesienne liście.

RnFoV4rPdKkAo1

Zdjęcie przedstawia korzeń bobu, na którym wieczna jest grudka brodawek. Mają one jasny kolor i gąbczastą strukturę.

Mutualizm fakultatywny (protokooperacja) to oddziaływanie pomiędzy dwoma organizmami, z których oba odnoszą korzyści. Interakcja ta nie jest niezbędna do przeżycia, dlatego też dwa organizmy mogą współpracować ze sobą tylko przez pewien czas. Po ustaniu zależności dotychczasowi partnerzy potrafią nadal realizować swoje funkcje życiowe.

R1bp5tHzg67NZ

Zdjęcie przedstawia kraba w muszli. Krab jest koloru pomarańczowo‑czerwonego. Ma parę dużych szczypców i dwie pary odnóży. Prawe szczypce są zdecydowanie większe od lewych. Na głowie ma wypustki, oraz długie czułki. Odwłok umieszczony jest wewnątrz muszli.

RgZMie2t9sBAu

Zdjęcie przedstawia pszczołę miodną na płatkach kwiatu. Pszczoła ma duże, złożone oczy na głowie oraz czułki. Tułów i odwłok posiada charakterystyczne pasiaste umaszczenie w kolorze żółto-czarnym. Pszczoła posiada dwie pary półprzezroczystych skrzydeł. Odnóża i ciało pokryte są gęsto włoskami, na których osadza się pyłek kwiatowy.