Typowo wykształcony pęd to nadziemna część rośliny składająca się z łodygi i liści. U roślin nasiennychrośliny nasienneroślin nasiennych pęd wytwarza także kwiaty i nasiona, a niekiedy również owoce. Łodyga i liście są organami wegetatywnymi, odpowiedzialnymi za wzrost i rozwój rośliny. W niektórych przypadkach łodyga i liście uczestniczą w rozmnażaniu wegetatywnymrozmnażanie wegetatywnerozmnażaniu wegetatywnym roślin. Z kolei kwiaty, nasiona i owoce są organami generatywnymi, odpowiedzialnymi za rozmnażanie płciowerozmnażanie płciowerozmnażanie płciowe roślin.

Łodyga stanowi główną oś pędu, na której w regularnych odstępach osadzone są liście. Wyrastają one ze zgrubiałych części pędu zwanych węzłami, które dzielą łodygę na odcinki – tzw. międzywęźla. Wzrost pędu na długość i jego rozgałęzienie zachodzą w miejscach zwanych pąkami. Ze względu na umiejscowienie i funkcje wyróżnia się pąki wierzchołkowe i boczne. PąkpąkPąk wierzchołkowy występuje na szczycie łodygi. Tworzy go stożek wzrostu pędustożek wzrostu pędustożek wzrostu pędu, odpowiedzialny za wzrost pędu na długość oraz powstawanie zawiązków liści i pąków bocznych. Z kolei pąki boczne występują w kątach liści i odpowiedzialne są za powstawanie bocznych odgałęzień pędu. Pąki, w których znajdują się zawiązki liści, nazywa się pąkami liściowymi. Pąki, w których znajdują się zawiązki kwiatów, nazywa się pąkami kwiatowymi. Pąki, w których znajdują się zawiązki liści oraz kwiatów, nazywa się pąkami mieszanymi.

RkNrOBYtx4INo1

Zdjęcie przedstawia dychotomicznie rozgałęziony pęd widłaka goździstego. Widlasty typ powstał w wyniku podziału stożka wzrostu pędu na dwa stożki wzrostu, tworzące rozgałęzia boczne. To roślina wieloletnia, iglasta, zimozielona. Inaczej zwana czarcią drabiną. Poszczególne pędy boczne tworzą jej szczeble. Widłak jest pokryty liśćmi szpilkowymi. Całobrzegimi, skrętoległymi, wąskimi, lancetowatymi, w górnej części łodygi gęstymi. Rzadszymi w dolnej. Liście prostopadle odstają od łodygi. Są jasnozielone i wygięte.

Rozgałęzienie dychotomiczne powstaje wtedy, gdy stożek wzrostu pędu poszerza się i dzieli na dwa jednakowe stożki wytwarzające odgałęzienia. Powstałe odgałęzienia mogą rozwijać się jednakowo silnie lub też jedno z nich rozwija się szybciej, a drugie wolniej. Rozgałęzienie rozwijające się wolniej zostaje przesunięte na bok rozgałęzienia rozwijającego się szybciej. Powstaje wówczas układ pozornie przypominający odgałęzienie boczne. Rozgałęzienie typu dychotomicznego występuje u widłaków.

R95kKBKFBG4sh1

Zdjęcie przedstawia klony polne. To drzewa o wysokości od piętnastu do dwudziestu metrów. W przypadku klonów pędy są jednoosiowe, czyli monopodialne. To typ rozgałęzień, w którym wyraźnie rośnie oś główna w słabiej odgałęzienia dalszych rzędów. Rosną też jako wielopniowe, duże krzewy. Oś pierwotna gałęzi rośnie znacznie szybciej od odgałęzień bocznych pierwszego rzędu. Z kolei odgałęzienia pierwszego rzędu rosną szybciej od odgałęzień drugiego rzędu. W ten sposób wykształca się układ pędowy zbudowany z pojedynczej osi głównej i odchodzących od niej osi bocznych. Na żyznych glebach w lasach łęgowych przekraczają piętnaście metrów wysokości. Na drzewach nie ma liści. Mają one szerokie korony. Dzień jest pogodny, niebo błękitne.

Rozgałęzienie monopodialne powstaje wtedy, gdy oś pierwotna rośnie znacznie szybciej od odgałęzień bocznych pierwszego rzędu. Z kolei odgałęzienia pierwszego rzędu rosną szybciej od odgałęzień drugiego rzędu. W ten sposób wykształca się układ pędowy zbudowany z pojedynczej osi głównej i odchodzących od niej osi bocznych. Rozgałęzienie typu monopodialnego występuje u drzew iglastych i części drzew liściastych.

R1G7Yj1GLyC9j1

Zdjęcie przedstawia sympodialnie rozgałęziony pęd u brzozy brodawkowatej. Oś pierwotna, tworząc odgałęzienie boczne pierwszego rzędu, przestaje rosnąć albo rośnie znacznie wolniej. Powstałe odgałęzienie pierwszego rzędu rośnie szybciej i przejmuje funkcję prowadzenia wzrostu wierzchołkowego pędu. Z kolei wytworzone odgałęzienie drugiego rzędu przejmuje funkcję prowadzenia pędu i rośnie znacznie szybciej niż odgałęzienie pierwszego rzędu. Powstaje układ pędowy zbudowany z osi głównej tworzonej kolejno przez oś pierwotną, odgałęzienie pierwszego rzędu, odgałęzienie drugiego rzędu, odgałęziania kolejnych rzędów. Rozgałęzienie sympodialne występuje u większości drzew liściastych. Na zdjęciu jest młode drzewo brzozy brodawkowej, o wąskim pniu i białoszarej korze nie ma liści. Układ pędowy jest wyraźny.

Rozgałęzienie sympodialne powstaje wtedy, gdy oś pierwotna, tworząc odgałęzienie boczne pierwszego rzędu, przestaje rosnąć lub rośnie znacznie wolniej. Powstałe odgałęzienie pierwszego rzędu rośnie szybciej i przejmuje funkcję prowadzenia wzrostu wierzchołkowego pędu. Z kolei wytworzone odgałęzienie drugiego rzędu przejmuje funkcję prowadzenia pędu i rośnie znacznie szybciej niż odgałęzienie pierwszego rzędu. W ten sposób wykształca się układ pędowy zbudowany z osi głównej tworzonej kolejno przez oś pierwotną, odgałęzienie pierwszego rzędu, odgałęzienie drugiego rzędu, odgałęziania kolejnych rzędów. Rozgałęzienie sympodialne występuje u większości drzew liściastych.

R1NLpoVfB5Llg1

Zdjęcie przedstawia pęd nadziemny jemioły pospolitej. Ta część rośliny jest złożona z łodygi, będącej osią pędu oraz osadzonych na niej organów bocznych liści. Liście osadzone są na łodydze w regularnych odstępach. Są nieduże, ale u niektórych roślin osiągają długość do ośmiu centymetrów. Jemioła biała jest zimozielona, o pędzie rozgałęzionym w taki sposób, że przybiera kształt zbliżony do kulistego. Miejsca, z których wyrastają, są węźlasto zgrubiałe nazywają się węzłami. Dzielą one łodygę na odcinki tak zwane międzywęźla. W fazie rozmnażania rośliny pęd wytwarza również kwiaty i owoce. Owoce jemioły są białe i kuliste. To nibyjagody o średnicy do dziesięciu milimetrów. Gęsto porastają roślinę.

Rozgałęzienie pseudodychotomiczne powstaje wtedy, gdy pąk wierzchołkowy osi pierwotnej przestaje się rozwijać lub zamiera. Odgałęzienia boczne pierwszego rzędu powstają z dwóch naprzeciwległych pąków bocznych. Zahamowanie rozwoju pąków wierzchołkowych w odgałęzieniach bocznych pierwszego rzędu sprawia, że odgałęzienia drugiego rzędu powstają z dwóch naprzeciwległych pąków bocznych. W ten sposób wykształca się układ pędowy zbudowany z osi głównej tworzonej kolejno przez oś pierwotną, odgałęzienia pierwszego rzędu, odgałęzienia drugiego rzędu, odgałęzienia kolejnych rzędów. Rozgałęzienie pseudodychotomiczne występuje np. u jemioły (Viscum album), bzu lilaka (Syringa), magnolii (Magnolia).

Słownik