Problemy polskiego przemysłu

Po wojnie, w efekcie wprowadzenia gospodarki centralnie sterowanej, nastąpiła nacjonalizacja przemysłu. Nie działały wówczas mechanizmy rynkowe. Rząd ustalał kierunki rozwoju przemysłu (głównie ciężkiego) − wysoce kapitałochłonnego, energochłonnego i materiałochłonnego. Władze decydowały również o cenach poszczególnych towarów, o rodzajach i ilościach produktów, jakie należało produkować według z góry założonych planów, a także o kierunkach handlu surowcami i wyrobami przemysłowymi.

Dostosowanie się do reguł gospodarki rynkowej wymagało od polskiego przemysłu restrukturyzacjirestrukturyzacjarestrukturyzacji, co wiązało się ze zwróceniem szczególnej uwagi na następujące problemy:

• nierównomierne rozmieszczenie produkcji przemysłowej (skupienie produkcji w okręgach przemysłowych);

• niedoinwestowanie zakładów przemysłowych, słaby postęp techniczny, zużycie maszyn i urządzeń; energochłonne i materiałochłonne gałęzie przemysłu zanieczyszczające środowisko;

• niska wydajność pracy;

• nierentowność wielu dużych zakładów przemysłowych, w których trudno zmienić profil produkcji;

• niewłaściwa organizacja produkcji;

• zadłużenie wielu przedsiębiorstw;

• dofinansowanie przez państwo części nierentownych kopalń, hut, zakładów zbrojeniowych, elektrowni;

• niska jakość wielu polskich towarów, mała konkurencyjność na światowych rynkach;

• brak promocji polskich wyrobów za granicą;

• w strukturze produkcji dominacja górnictwa węgla kamiennego i brunatnego, rudy miedzi, siarki, cynku i ołowiu, hutnictwa, przemysłu lekkiego, niski udział przemysłu zaawansowanych technologii;

• zbyt niski udział produkcji towarów o wysokim stopniu przetworzenia;

• likwidacja wielu zakładów wraz z przemianami w strukturze gałęziowej powodująca bezrobocie strukturalne;

• powstanie obszarów ekologicznego zagrożenia z uwagi na wcześniejsze lekceważenie norm ekologicznych;

• spadek zamówień na pewne grupy towarów i surowców na rynkach światowych ograniczające produkcję krajową.

R1YkWX4He5Prr

Na zdjęciu znajduje się płyta z elektroniką. Widoczny jest duży układ scalony, mający formę czarnego prostokąta, z którego dłuższych boków wychodzą rzędy metalowych drucików.

W polskim przemyśle można zauważyć następujące tendencje zmian:

• zmiana profilu produkcji, ograniczanie roli tradycyjnych gałęzi przemysłu na rzecz przemysłu zaawansowanych technologii;

• spadek energochłonności i materiałochłonności przemysłu obniżający koszty produkcji;

• zmiana form własności, prywatyzacja i reprywatyzacjareprywatyzacjareprywatyzacja wielu przedsiębiorstw;

• modernizacja i unowocześnianie ciągów produkcyjnych z zastosowaniem nowoczesnych technologii;

• restrukturyzacja polskich okręgów przemysłowych;

• zamykanie dużych, nierentownych zakładów, wzrost znaczenia zakładów małej i średniej wielkości;

• wzrost udziału inwestycji zagranicznych w przekształceniach własnościowych i technologicznych;

• zwolnienia pracowników powodujące wzrost bezrobocia oraz podwyższanie kwalifikacji (przekwalifikowywanie pracowników);

• likwidacja produkcji monopolistycznej.

Restrukturyzacji podlegają w największym stopniu okręgi surowcowe, w których dominowały tradycyjne gałęzie przemysłu (górnictwo, hutnictwo, przemysł włókienniczy). Na przykład w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, gdzie koncentrował się przemysł ciężki, zamyka się nierentowne kopalnie, huty o przestarzałym cyklu produkcji czy działające przy tych obiektach elektrownie. Na terenie zlikwidowanych przedsiębiorstw powstają mniejsze prywatne zakłady przemysłowe, cechujące się większą wydajnością pracy, często z udziałem kapitału zagranicznego. Ogranicza się rozwój przemysłów energochłonnych oraz materiałochłonnych i jednocześnie zwraca się uwagę na przestrzeganie norm ekologicznych. Podstawowymi problemami w restrukturyzacji GOP‑u są wysokie potrzeby finansowe oraz niskie kwalifikacje pracowników.

W Legnicko‑Głogowskim Okręgu Miedziowym, gdzie nastąpił spadek zatrudnienia w górnictwie rud miedzi i hutnictwie miedzi, część zwolnionych pracowników znalazła pracę w firmach zależnych lub współpracujących. Doprowadziło to do wzrostu zatrudnienia w usługach i budownictwie. W 1997 r. utworzono Legnicką Specjalną Strefę Ekonomiczną (obejmującą Legnicę, Polkowice, Krzywą, Złotoryję i Lubin). Dzięki kapitałowi zagranicznemu nastąpił rozwój budownictwa, produkcji urządzeń grzewczych, mebli biurowych oraz porcelany użytkowej. Wielkie inwestycje proekologiczne, np. instalacje do odsiarczania spalin w hutach miedzi oraz oczyszczalnia wód odprowadzanych do Odry z wielkiego zbiornika odpadów poflotacyjnych Żelazny Most, ograniczyły emisję ścieków i odpadów poprodukcyjnych.

Słownik