Narządem odpowiadającym za proces uczenia sięuczenie sięuczenia się jest mózg. Składa się on z dwóch półkul o odmiennych funkcjach:

Aby mózg mógł się rozwijać, należy „zadbać” o komórki nerwowe. Aby prawidłowo funkcjonowały muszą mieć dostarczoną wodę, składniki odżywcze (głównie glukozę) i tlen. Mózg potrzebuje witamin, szczególnie tych z grupy B. Wpływają one na poprawę pamięci i ułatwiają koncentrację. Na przykład witamina BIndeks dolny 1₁ pełni ważną rolę w przekazywaniu impulsów nerwowych. Jej źródłem jest np. twaróg, chude mięso i ryby.

Umiejętność nieświadomego uczenia się pozwala nam opanować np. rzuty piłką do kosza. Zdolność świadomego uczenia się umożliwia zdobywanie i poszerzanie wiedzy teoretycznej i praktycznej, np. wiedzy, jakie czynności trzeba wykonać, aby pobrać pieniądze z bankomatu.

Aby proces świadomego uczenia się przyniósł efekt, powinniśmy być skoncentrowani i zmotywowani, co oznacza, że musimy mieć postawiony cel i świadomość nagrody. Bardzo ważne jest też, aby miejsce, w którym przyswajamy np. wiedzę teoretyczną, było odpowiednio przystosowane do tego i ułatwiało koncentrację. Należy usunąć czynniki rozpraszające (takie jak np. włączony telewizor) oraz zadbać o odpowiednie oświetlenie, temperaturę, biurko dla lewo- lub praworęcznych. Leworęczne osoby powinny posiadać blat dłuższy z lewej strony, natomiast oświetlenie z prawej, praworęczne odwrotnie. Nauce sprzyjają również kolor zielony i niebieski w pomieszczeniu. Stworzenie harmonogramu kolejnych czynności ułatwia koncentrację oraz może być rozgrzewką dla umysłu. Taki plan musi uwzględniać przerwy w nauce oraz powtórki świeżo przyswojonego materiału.

Nie wszystkie ślady pamięciowe powstające w mózgu mają taką samą trwałość. Pamięć dzielimy na świeżą i długotrwałą. Pamięć krótkotrwała, świeża, to zdolność zapamiętywania tego, co jest aktualnie odbierane przez zmysły. Jest to pamięć robocza, najbardziej nietrwała i najczęściej ulegająca zaburzeniom w rożnych chorobach lub pod wpływem innych silnych bodźców. W powstawaniu pamięci krótkotrwałej podstawową rolę odgrywają impulsy elektryczne przewodzone przez nerwy i zamieniane na neuroprzekaźniki, przekazujące impulsy kolejnemu neuronowi.

Pamięć długotrwała powstaje z przetworzenia świeżej pamięci w hipokampie i jest zakodowana w rożnych ośrodkach korowych płata czołowego, skroniowego (pamięć słuchowa), ciemieniowego (czuciowa) i potylicznego (wzrokowa). Ten rodzaj pamięci rozłożony na dużej powierzchni kory mózgowej jest bardziej odporny na zaburzenia niż pamięć krótkotrwała.

Pamięć świeża (krótkotrwała) to:

• około sekundowa pamięć wynikająca z pobudzenia narządów zmysłów (tzw. pamięć sensoryczna);

• pamięć kilkuminutowa.

Pamięć długotrwała też występuje w dwóch postaciach:

• deklaratywnej (opisowej);

• proceduralnej.

Obydwa typy pamięci oparte są na impulsach ze zmysłów, ale też na wielotygodniowych i wieloletnich śladach pamięciowych. Dla zapamiętywania istotny jest rodzaj działającego bodźca. Ze względu na to kryterium pamięć dzieli się na:

• wzrokową;

• słuchową;

• ruchową.

Od pamięci długotrwałej zależy uczenie się świadome (deklaratywne) i utajone (proceduralne). Pierwsze z nich przebiega szybko, nie wymaga wielu prób i polega na przechowywaniu informacji. Zapamiętujemy więc fakty i wiedzę o faktach, np. daty, nazwy miejsc. Ten typ pamięci nazywa się niekiedy pamięcią opisową. Większość procesów uczenia się zachodzi jednak w sposób utajony. Nie zdajemy sobie sprawy z tego, że się uczymy, a potem działamy na zasadach nawyku. Tak jest z np. z tańcem, jazdą na rowerze.

Wymienione wyżej cechy charakteryzują pamięć każdego człowieka, ale ich natężenie u poszczególnych ludzi jest różne.

Więcej na ten temat przeczytasz tutajPYnt9jGootutaj.

Wyróżniamy następujące typy uczenia się:

Habituacja

Habituacja

Jednym z najprostszych i najpowszechniejszych typów uczenia się jest habituacja (przywykanie). Polega na przyzwyczajaniu się do nowego bodźca i zaprzestaniu reagowania. Warunkiem habituacji jest obojętny charakter bodźca.

R1ZGmTucslAhW

Ilustracja przedstawia wróbla. Jest krępy, o stosunkowo dużej głowie i mocnym dziobie. Wierzch ciała jest brązowy z ciemniejszymi paskami, spód szary. Policzki szare.

Wpajanie

Wpajanie

Inny sposób uczenia się to wpajanie (wdrukowanie). Odbywa się tylko na bardzo wczesnym etapie życia zwierząt. Młode osobniki w krótkim czasie po urodzeniu uczą się rozpoznawać pierwszy poruszający się obiekt i traktują ten obiekt jako matkę. Jest to proces nieodwracalny.

RPVCY1zrvSIeR

Zdjęcie przedstawia kwokę z kurczętami. Znajdują się one blisko kwoki.

Warunkowanie klasyczne

Warunkowanie klasyczne

Bardziej złożoną formą uczenia się jest warunkowanie klasyczne. Przykładem może być szczur w labiryncie, który sam wybiera drogę, poszukując nagrody lub unikając kary. Próbuje różnych zachowań, eliminując błędne i wzmacniając prawidłowe rozwiązania. To tzw. uczenie się metodą prób i błędów.

RBBHE4cdGuhF6

Zdjęcie ukazuje białego szczura idącego po nieco pochylonej powierzchni, na której w poprzek znajdują się cienkie szczebelki. Na grzbiecie szczura jest ludzka ręka. W tle stoi kobieta.

Przez wgląd

Przez wgląd

Najwyżej rozwiniętą formą uczenia się jest uczenie się przez wgląd. Jego istota polega na rozwiązywaniu problemów za pomocą posiadanej wiedzy i doświadczeń. Towarzyszy temu kojarzenie bodźców. Przykładem tego typu zachowania u zwierząt jest użycie narzędzi (kije lub puste skrzynki) przez szympansa zamkniętego w klatce. Posługując się nimi, może dosięgnąć banana niedostępnego bez ich użycia. Uczenie się poprzez wgląd jest podstawowym typem uczenia się u człowieka.

ROqmmKy4TROSt

Zdjęcie przedstawia szympansa, naprzeciwko którego siedzi po turecku mężczyzna w okularach. Znajdują się w przeszklonym pomieszczeniu. Szympans kładzie srebrną kulę na prostokątnej kamiennej płycie. Ma ona nierówną powierzchnię. Przed szympansem leżą jeszcze dwie srebrne kule.

W powstawaniu pamięci opisowej największą rolę odgrywają płaty skroniowe. To z nich zapamiętane informacje mogą być w razie potrzeby wydobywane. Zanim jednak informacje znajdą się tutaj, przez kilka tygodni lub miesięcy przechowywane są w innej części mózgu – hipokampie. Długotrwały, silny stres uszkadza funkcje hipokampu, a tym samym zmniejsza zdolność zapamiętywania.

Utajnione uczenie się postępuje wolno, w miarę powtarzania tych samych czynności, a jego mechanizmem jest pamięć proceduralna. Dla tego rodzaju pamięci nie ma znaczenia zgromadzona przez nas wcześniej wiedza. Jest to pamięć bardzo trwała, w przeciwieństwie do innych form pamięci utajonej. Jeśli w wyniku przebytych doświadczeń nabyliśmy pewnych nawyków (pamięć utajona), to przez kontakt ze zmienionymi bodźcami możemy te nawyki zmienić. Natomiast, o ile nie dojdzie do chorób czy uszkodzeń, nie ma możliwości zapomnieć, jak się jeździ na rowerze (pamięć proceduralna).

Efektywność nauki zależy m.in. od preferencji człowieka i jego sposobu przyswajania informacji. Ze względu na styl uczenia się ludzi można podzielić na trzy grupy: wzrokowców, słuchowców i kinestetyczno‑dotykowych.

Wzrokowcy

Wzrokowcy

Osoby należące do grupy wzrokowców najlepiej przyswajają wiedzę, kiedy mogą ją zobrazować, np. przeczytać tekst lub zobaczyć obraz przedstawiający dane zagadnienie. Wzrokowców można poznać m.in. po spokojnym siedzeniu na zajęciach i skupieniu wzroku na prowadzącym. Osoby takie wyróżnia szybkie tempo mówienia, któremu towarzyszy gestykulacja głową. Podczas ustnej prezentacji wzrokowca często słyszy się wyrażenia odwołujące do wzroku, np. „widziałaś/eś?”. Ta grupa osób najbardziej efektywnie uczy się poprzez analizowanie tabel, grafik oraz map myśli.

R14TsslxvGOme

Zdjęcie ukazuje rozległą salę. Znajdują się w niej liczne stoły ustawione rzędami. Przy stołach siedzą ludzie. Korzystają z książek. Przy ścianach w sali stoją regały z książkami.

Słuchowcy

Słuchowcy

Osoby należące do grupy słuchowców preferują odbiór informacji za pomocą słuchu poprzez mowę i muzykę. Słuchowców można poznać po cichym powtarzaniu słów prowadzącego. Podczas odtwarzania informacji wzrok słuchowca może być skupiony w odległym i bliżej nieokreślonym punkcie. Podczas ustnej prezentacji słuchowca jego narracja ma średnie tempo, a uwagę przykuwa melodyjny głos oraz wyrażenia odwołujące do słuchu, np. „słyszałaś/eś?”. Słuchowcom w szybszym przyswajaniu wiedzy pomagają nagrania dźwiękowe, takie jak filmy czy audiobooki.

R1b8LWkSnRDfC

Zdjęcie przedstawia tłum ludzi siedzących lub stojących na trawie. Patrzą w jednym kierunku.

Kinestetyczno‑dotykowi

Kinestetyczno‑dotykowi

Osoby należące do tej grupy najlepiej przyswajają wiedzę, kiedy mogą doświadczyć na sobie niektórych zjawisk. Ludzie z przewagą cech kinestetyka przywiązują wagę do wygody i ergonomii miejsca nauki. Dotykowcy ucząc się, bawią się równocześnie np. długopisami. Osoby z tej grupy można poznać m.in. po wolnym i przemyślanym mówieniu, któremu może towarzyszyć tzw. kręcenie się. Kinestetyczno‑dotykowym w uczeniu się pomaga przeprowadzanie doświadczeń. Świetnie przyswajają wiedzę także wtedy, gdy sami muszą wytłumaczyć coś innym osobom.

RQBGVgkBDnfSZ

Ilustracja przedstawia ludzką dłoń trzymającą okrągłą zabawkę będącą w ruchu.

Podczas zdobywania wiedzy korzystamy z różnych metod ułatwiających uczenie się, takich jak np. mnemotechniki i graficzne przedstawianie zagadnienia.

MnemotechnikimnemotechnikiMnemotechniki to techniki pamięciowe wykorzystujące skojarzenia. Pozwalają na szybsze zapamiętywanie oraz przechowywanie i odtwarzanie informacji. Wśród nich wyróżnia się strategie łączenia słów w listy i pary, układanie akronimówakronimyakronimów i akrostychówakrostychyakrostychów, układanie rymów. Mnemotechniki umożliwiają zapamiętanie słów, jednak bez informacji o możliwości ich wykorzystania.

Zakładki

Zakładki

Metoda ta polega na wykorzystaniu wcześniej stworzonych systemów obrazkowych (liczbowych) lub alfabetycznych. Technika zakładek obrazkowych polega na przypasowaniu obrazka do jednej z liczb z zakresu od 0 do 10. Rysunki te powinny w jakiś sposób ją przypominać, np. zawierać w swoim kształcie. Technika ta wykorzystywana jest do zapamiętywania ciągu liczb. Za pomocą przypisanych do cyfr rysunków układa się historyjkę. Przypomnienie sobie jej umożliwia „rozkodowanie” kolejnych cyfr. Podobnie jest w przypadku metody zakładek alfabetycznych, w której do każdej litery alfabetu przypisuje się łatwe do wizualizacji słowo, z którym układa się historyjkę.

Przykład: 
Do zapamiętania numer 819249

8- bałwan, 1 – świeczka, 9 – niebieski balonik, 2 – łabędź, 4 – statek, 9 – niebieski balonik 
Ulepiliśmy bałwana, ale moja siostra przyszła z zapaloną świeczką i przez przypadek go ogrzała, w wyniku czego bałwan się roztopił. W ramach pocieszenia dałem jej do zabawy niebieski balonik. Chwilę później zobaczyliśmy, że na powstałej po bałwanie kałuży pływa łabędź. Zaproponowałem, że możemy puszczać na tafli kałuży papierowe statki. Moja siostra tak się ucieszyła, że biegnąc po kartki, wypuściła niebieski balonik.

Łańcuchowa metoda skojarzeń

Łańcuchowa metoda skojarzeń

Łańcuchowa metoda skojarzeń polega na wyobrażeniu sobie absurdalnej, pełnej humoru i kolorów historyjki, w której kolejno zostały zawarte zapamiętywane słowa.

Przykład: 
Słowa do zapamiętania – kalafior, koszyk, kurczak, śliwki, motyl, krzesło

Wielki, biały kalafior z zielonymi liśćmi leży w koszyku na stole w kuchni. Jego widok sprawia, że staję się głodna i przypominam sobie o gotowaniu obiadu. Wstawiam ogromnego kurczaka do ciemnego metalowego garnka, aby gotował się na rosół. Zapach wydobywający się z kuchni przypomina mi o zabawie u babci na wsi. Często z jej okna czuć było zapachy ciast ze śliwkami. Biegałam wtedy za żółtymi motylami, które siadały na drewnianych krzesłach ogrodowych.

Akronimy (skrótowce)

Akronimy (skrótowce)

Metoda akronimów polega na wykorzystaniu skrótów złożonych nazw, np. WUM (Warszawski Uniwersytet Medyczny), NBP (Narodowy Bank Polski) lub zakodowaniu informacji składającej się z kilku elementów, np. dokumenty wymagane do rekrutacji o pracę to:
1. Podanie  
2. List motywacyjny  
3. Oświadczenie o niekaralności  
4. CV  
Z pierwszych liter można ułożyć skrót PLOC.

Akrostychy

Akrostychy

Układanie zdań, w których pierwsze litery kolejnych słów tworzą zapamiętywany wyraz.

Przykład:  
ang. judge oznaczające sędzia
Jola ugotowała danie główne Ewie.

Twórcze zdania

Twórcze zdania

Ta metoda polega na ułożeniu zdania, w którym kolejne wyrazy będą rozpoczynać się od liter będących pierwszymi w zapamiętywanych słowach. Znanym przykładem wykorzystania akronimów jest zapamiętywanie kolorów tęczy:  „Czemu patrzysz żabko zielona na głupiego faraona”  
Czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski, granatowy, fioletowy

R1cd24TeSVNwK

Zdjęcie przedstawia skałę - czerwony monolit, znajdujący się na płaskim terenie. Za skałą rozciąga się tęcza.

Rymonimy

Rymonimy

W efektywnym zapamiętywaniu pomagają również rymonimy, czyli rymowane zdania zawierające informacje do zapamiętania, twierdzenia i wzory matematyczne.  Przykłady:

Nie dziel cholero nigdy przez zero

Kto -uje kreskuje, ten dostaje dwóję

Pamiętaj chemiku młody, wlewaj zawsze kwas do wody

MindmappingmindmappingMindmapping to sporządzenie graficznej notatki za pomocą słów‑kluczy powiązanych ze sobą liniami lub strzałkami, których groty sygnalizują charakter powiązania. Powstaje wtedy struktura promienista, która odwzorowuje ciąg skojarzeń. Podobnie jak w mnemotechnikach, wykorzystujemy więc wyobraźnię i skojarzenia. Mapy myśli pomagają powiązać ze sobą informacje oraz je uporządkować.

Informacje zawarte w takich mapach mają być nie tylko przejrzyście, ale i ciekawie przedstawiane, co ma ułatwić ich zrozumienie i zapamiętywanie. Mapy myśli można stosować w różnych dziedzinach życia: w szkole, w pracy, w domu – przy planowaniu urlopu czy imprezy. Przygotowując mapę myśli, uruchamiamy obie półkule mózgu – umieszczamy na mapie wcześniej zdobyte informację, porządkując je dzięki formom graficznym i kolorom.

Słownik