Formowanie absolutyzmu

RVqF0f0sPWzBV1

Średniowieczna rycina przedstawia handlujących w budynku różnymi dobrami kupców. Sprzedają oni buty, sukna, naczynia. Rozmawiają z kupującymi, pokazują im swoje towary. Kilka osób z zakupami odchodzi od stoisk. W tle są murowane ściany. Rycinę zdobią roślinne ornamenty.

W okresie funkcjonowania w Europie monarchii stanowych zaczęła kształtować się nowa grupa społeczna – mieszczaństwo. Powstawały również pierwsze przedstawicielstwa stanowe i doszło do prób rywalizacji między stanem szlacheckim a stanem mieszczańskim. Przedstawicielstwa stanowe próbowały wpływać na zakres władzy monarszej, co doprowadziło do reakcji ze strony władców i ograniczania praw wszystkich stanów. Monarchowie potrafiący wykorzystać sprzeczne interesy szybko wzmacniali swą pozycję, co było czynnikiem sprzyjającym kształtowaniu się absolutyzmów. Innymi czynnikami były zagrożenia zewnętrzne, np. koniec reconquisty w Hiszpanii wyraźnie wzmocnił pozycję tamtejszego króla. Nie bez znaczenia była również reformacja i wynikające z niej wojny religijne oraz konieczność obrony przez władcę „jedynej wiary”.

Absolutyzm klasyczny

R178y8fzh3Dcp1

Obraz przedstawia dojrzałego mężczyznę o owalnej twarzy i wysokim czole. Mężczyzna ma brodę i wąsy. Ubrany jest w koszulę z długim, spiczastym kołnierzem oraz drapowany kaftan. Jego portret okala owalna rama udekorowana owocami.

Według Jeana Bodina podstawową cechą państwa absolutnego jest władca, który stoi na jego czele i musi być całkowicie niezależny od jakiejkolwiek władzy zewnętrznej. Nie może zależeć również od poddanych. Monarcha absolutny ma pełnię władzy, która jest legitymizowana religijnie. Głównymi cechami absolutyzmu klasycznego są:

• centralizacja władzy w rękach jednostki – władcy,

• oparta na systemie biurokratycznym centralizacja władzy i jej kontrola przez urzędników wyznaczanych przez władcę, często spośród przedstawicieli mieszczaństwa,

• identyfikowanie interesów władcy i dynastii z interesami państwa,

• kształtowanie się armii zaciężnych odpowiedzialnych przez władcą i chroniącej jego interesy.

Absolutyzm oświecony

Zmiana w sposobie pojmowania absolutyzmu przez władców wynikała z filozofii oświeceniowej. Racjonalistyczna ideologia dostarczała władcom wielu wytycznych do organizowania życia społecznego i politycznego zgodnego ze wskazaniami rozumu. Wraz z likwidacją pozostałości ery średniowiecznej przebudowywano organizację polityczną i jednocześnie wzmacniano, centralizowano i usprawniano aparat państwowy. Podstawą absolutyzmu oświeconegoabsolutyzm oświeconyabsolutyzmu oświeconego była doktryna absolutnej suwerenności władzy.

Władza w monarchii absolutnej

R1MGGOwhDOmri1

Obraz przedstawia dwóch mężczyzn w wytwornych, dworskich strojach i perukach z długimi, kręconymi włosami. Mężczyźni siedzą obok siebie na fotelach. Jeden z nich trzyma na kolanach książkę. Drugi trzyma prawą dłoń wspartą o bogato rzeźbiony stolik stojący przy fotelu.

Monarchia absolutnamonarchia absolutnaMonarchia absolutna była zatem państwem, w którym jedynym i bezpośrednim organem władzy był monarcha. Ten monizmmonizmmonizm wyrażała zasada quod principi placuit, legis habet vigorem („to, co się podoba władcy, ma moc prawa”). Wszelkie instytucje polityczne, które do tej pory miały udział w sprawowaniu władzy (zgromadzenia stanowe, parlamenty), były osłabiane i marginalizowane. Choć niektóre z nich formalnie nadal istniały, ich miejsce zajmowały instytucje bezpośrednio zależne od władcy i obsadzane przez monarchę.

Charakterystyczne były częste nominacje na te stanowiska drobniejszej szlachty bądź też osób spoza stanu szlacheckiego, powstawały nowe grupy społeczne, zwane szlachtą z urzędu, podporządkowane polityce króla. Tworzono różnego rodzaju kanały awansu dla tych grup ludności, które w monarchii stanowej nie mogły wzmacniać swej pozycji (kupno stanowisk, tabela rang). Władcy dbali również o rozwój gospodarczy państwa, wprowadzając politykę merkantylizmumerkantylizmmerkantylizmu.

Instytucje państwa w monarchii absolutnej

Instytucje państwa absolutnego miały zwykle kolegialnykolegialnośćkolegialny charakter, ale w rzeczywistości to osoby stojące na ich czele były doradcami króla, który jednak sam podejmował decyzje. Kolegialność była utrzymywana jako ciała doradcze. Wydaje się, że kolegia były bezpieczniejsze dla władcy (jednoosobowe organy postrzegane były jako generujące potencjalnych rywali dla monarchy), a także zapewniały ciągłość polityki. Znamienna dla monarchii absolutnych była rozbudowa instytucji o charakterze kontrolnym, mających za zadanie utrzymywanie w ryzach państwowych urzędników i reszty społeczeństwa. Zwykle uzależnione bezpośrednio od władcy stanowiły doskonałe narzędzie polityczne. Władcy dążyli również do ujednolicenia wyznania w skali całego narodu i sprawowali różne formy kontroli nad instytucją Kościoła. W ten sposób władca nie tylko kontrolował również te kanały awansu, ale także eliminował przeciwników politycznych, którzy mogli identyfikować się z innym wyznaniem niż władca.

Słownik