Przeczytaj
Serce człowieka pompuje miliony litrów krwi w ciągu całego życia – jest bardzo ,,zapracowanym'' narządem. Jego wydajność waha się od 5 do ponad 20 litrów przetaczanej krwi na minutę. Sprawne skurcze mięśnia sercowego tłoczą krew do dużych naczyń, a dalej – systemem coraz drobniejszych tętnic – do narządów i tkanek. Z nich odtlenowana krew powraca do przedsionków serca coraz szerszymi naczyniami żylnymi.
Dzięki pracy serca krew dostarcza organizmowi niezbędnych substancji odżywczych i tlenu, usuwając jednocześnie z jego komórek zbędne i toksyczne produkty metabolizmu.
Układ sercowo‑naczyniowy pojawia się i podejmuje swoje funkcje już w początkowym okresie rozwijania się zarodka. Rozwój serca rozpoczyna się około 18 dnia życia zarodkowego. Około 50 dnia – już w pełni wykształcone – serce rozpoczyna swoją nieustanną pracę.
Rozwój serca
Wszelkie nieprawidłowości w organogenezieorganogenezie, czyli rozwoju zarodka, zarówno wewnętrzne jak i środowiskowe, mogą powodować powstawanie wad w budowie serca i naczyń krwionośnych. Większość z nich nie wpływa jednak na dalszy rozwój zarodka i płodu – rolę odżywiania i utlenowania narządów i tkanek organizmu pełni w tym czasie łożysko. Wady ujawniają się zwykle po porodzie, w różnym czasie od odcięcia pępowiny, czyli po zmianach w układzie krążenia związanych z podjęciem przez płuca funkcji utlenowania krwi. Zmiany te polegają m.in. na zamknięciu się otworu owalnego przez zwiększające się ciśnienie krwi w lewym przedsionku. Otwór ten zarasta w ciągu pierwszego roku życia.
Wady serca
Wady serca to różnego rodzaju zmiany anatomiczne, np.
nieprawidłowe połączenia między komorami serca,
anomalie w połączeniach między komorami serca a dużymi naczyniami,
niewłaściwe połączenia między dużymi naczyniami,
nieprawidłowa budowa i funkcja zastawek serca.
Anomalie te powodują zaburzenia w przepływie krwi, a w konsekwencji zakłócenia wymiany gazowej w płucach oraz niedotlenienie tkanek i narządów. Taki stan obciąża dodatkową pracą określone części serca i pogarsza ich rozwój.
Najczęściej stosowanym kryterium podziału wad serca jest okres życia, w którym doszło do ich wytworzenia. Dzieli się je na wrodzone (powstałe w życiu zarodkowym i płodowym) oraz nabyte, pojawiające się w następstwie przebytych chorób.
W zależności od liczby wad wyróżnia się:
- Nazwa kategorii: Wady serca
- Nazwa kategorii: wady proste
- Nazwa kategorii: pojedyncze defekty anatomiczne Koniec elementów należących do kategorii wady proste
- Nazwa kategorii: wady złożone
- Nazwa kategorii: z dwóch anomalii
- Nazwa kategorii: z większej liczby anomalii Koniec elementów należących do kategorii wady złożone
- Elementy należące do kategorii Wady serca
- Elementy należące do kategorii wady proste
- Elementy należące do kategorii wady złożone
Jeszcze inny podział wyróżnia:
- Nazwa kategorii: Wady serca
- Nazwa kategorii: wady sinicze
- Nazwa kategorii: wady niesinicze Koniec elementów należących do kategorii Wady serca
- Elementy należące do kategorii Wady serca

Wada serca o charakterze siniczym charakteryzuje się niebieskawym (sinym) zabarwieniem warg, płatków usznych, spojówek oczu, błony śluzowej i skóry. Przyczyną takich objawów są najczęściej wady wrodzone, które powodują kierowanie się krwi odtlenowanej do krążenia dużego z pominięciem krążenia małego. Wady niesinicze są zazwyczaj nabyte – nie towarzyszą im zwykle opisane symptomy.
Przyczyny wrodzonych wad serca

Przyczyny wrodzonych wad serca nie zostały – jak dotąd – do końca poznane. Przypuszcza się, że na ich wystąpienie mogą mieć wpływ czynniki genetyczne, a zwłaszcza nieprawidłowości chromosomalne, takie jak zespół Downazespół Downa, zespół Edwardsazespół Edwardsa czy zespół Patauzespół Patau. Wyższe ryzyko występowania wad serca obserwuje się u noworodków, których najbliżsi krewni również rodzili się z wadami serca.
Czynnikiem zwiększającym ryzyko powstania wady wrodzonej serca są również infekcje wirusowe matki w pierwszych trzech tygodniach ciąży, np. różyczka. Zażywanie niektórych leków, spożywanie alkoholu i innych używek oraz cukrzyca matki również wiążą się z rozwojem tych wad u płodu.
Wady wrodzone serca często współwystępują z innymi wadami wrodzonymi, powstałymi na tle błędów podczas organogenezyorganogenezy.
Przyczyny nabytych wad serca
Wady nabyte serca są najczęściej wynikiem zapalenia wsierdziawsierdzia, przebytego na skutek chorób reumatycznych, zakażeń bakteryjnych oraz wapnienia zastawek czy dysfunkcji mięśni brodawkowatych lewej komorymięśni brodawkowatych lewej komory.
Reumatyczne zapalenia wsierdziawsierdzia obejmują zwykle lewą komorę serca, dlatego nabyte wady dotyczą najczęściej zastawki dwudzielnejzastawki dwudzielnej lub półksiężycowatej aorty. Czynnościowe wady nabyte powstają w przebiegu przerostu mięśnia sercowego, wynikającego np. z nadciśnienia tętniczego w pniu płucnym i aorcie. Skutkiem tego jest przeciążenie zastawek półksiężycowatychzastawek półksiężycowatych aorty i pnia płucnego oraz ich niewydolność.
Wady wrodzone
Przetrwały przewód tętniczy
Zwężenie cieśni aorty (koarktacja aorty)
Ubytek przegrody międzykomorowej
Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej
Wady nabyte
Niedomykalność zastawki mitralnej (dwudzielnej)
Niedomykalność zastawki aortalnej
Niedomykalność zastawki trójdzielnejzastawki trójdzielnej
Diagnostyka wad serca
Rozpoznanie wad serca ustala się na podstawie typowych objawów, które występują u pacjenta, oraz dzięki badaniom pomocniczym, takim jak osłuchiwanie pracy serca, badanie EKG (elektrokardiogram), RTG klatki piersiowej. W przypadku rozpoznania wady serca chory powinien być poddany specjalistycznym badaniom w celu ustalenia możliwości korekcji za pomocą zabiegu kardiochirurgicznego. Takim badaniem jest echokardiografia, technika diagnostyki obrazowej, która polega na badaniu struktur serca i dużych naczyń krwionośnych za pomocą ultradźwięków. Echokardiografia pozwala zlokalizować wadę serca i ocenić jej rozmiar.
Echokardiografia, echo serca, USG serca
Na ekranie monitora uzyskuje się obraz powstający w wyniku odbicia fali ultradźwiękowej od badanych struktur. Badanie umożliwia ocenę struktur anatomicznych serca i ocenę ruchu mięśnia sercowego oraz zastawek. Możliwa jest obserwacja przepływu krwi w obrębie przedsionków i komór serca oraz dużych naczyń.
Poważne uszkodzenia zastawek serca i ich niewydolność powodują decyzje o całkowitym usunięciu zastawki i zastąpieniu jej mechaniczną lub biologiczną protezą zastawkową. Dobór zastawki zależy od wieku pacjenta, jego oczekiwań, stylu życia i możliwości stosowania terapii przeciwzakrzepowej.
Protezy zastawkowe
Mechaniczne zastawki serca charakteryzują się głośną pracą, ale ich zaletą jest duża wytrzymałość ze względu na materiały, z których zostały wykonane (stopy metali, odmiany węgla). Mają one właściwie nieograniczony termin działania i nie wymagają wymiany. Ich wadą jest indukowanie zakrzepów na powierzchni protezy, co sprawia, że pacjenci muszą stale przyjmować leki przeciwzakrzepowe.

Jak żyć z wadą serca?
Osoba z rozpoznaną wadą serca powinna prowadzić oszczędzający tryb życia, z ograniczeniem wysiłku fizycznego. Sama wada serca nie wymaga specjalistycznego leczenia, jeżeli nie towarzyszy jej czynny stan zapalny serca, a szczególnie wsierdzia. Osoby z taką diagnozą powinny więc unikać wszelkich sytuacji, w których mogłoby dojść do rozwoju ognisk zakaźnych. Wada serca wymaga okresowej kontroli lekarskiej, ponieważ istnieje ryzyko powstawania niewydolności krążenia i zaburzeń pracy serca. Istniejące wady serca obciążają inne jego części, co prowadzi do przerostu jego tkanek, a w konsekwencji powoduje zmiany jego struktury. W takich sytuacjach często konieczne jest podjęcie leczenia kardiochirurgicznego.
Słownik
mięśnie stabilizujące pracę zastawek przedsionkowo‑komorowych; z jednej strony przyczepione do ścian komory, z drugiej do płatków zastawek; w lewej komorze są dwa takie mięśnie, w prawej trzy
proces tworzenia się i rozwój narządów w trakcie rozwoju zarodkowego
błona łącznotkankowa wyściełająca wewnętrzne powierzchnie przedsionków i komór serca
grudki skrzepniętej krwi, które tworzą się w naczyniach krwionośnych wskutek krzepnięcia krwi lub osadzania się płytek krwi
zastawka przedsionkowo‑komorowa lewa; zapobiega cofaniu się krwi z lewej komory do lewego przedsionka
zastawki serca występujące na granicy komór serca i dużych naczyń tętniczych; zastawka pnia płucnego składa się z trzech płatków półksiężycowatych: przedniego, prawego i lewego; zapobiega cofaniu się krwi z pnia płucnego do prawej komory serca; zastawka aorty składa się z trzech płatków półksiężycowatych tylnego, prawego i lewego; zapobiega cofaniu się krwi z aorty do lewej komory serca
zastawka przedsionkowo‑komorowa prawa; zapobiega cofaniu się krwi z prawej komory do prawego przedsionka
zespół wad wrodzonych spowodowany obecnością dodatkowego chromosomu 21
zespół wad wrodzonych spowodowany obecnością dodatkowego chromosomu 18
zespół wad wrodzonych spowodowany obecnością dodatkowego chromosomu 13
genetycznie uwarunkowany zespół wad wrodzonych spowodowany całkowitym bądź częściowym brakiem jednego z chromosomów X