Warto przeczytać

Kim był James Clerk Maxwell?

James Clerk Maxwell urodził się 3 czerwca 1831 r. w Edynburgu. Pochodził ze starego, znamienitego szkockiego rodu Clerków. W XVIII wieku jeden z jego przodków, George Clerk, poślubił pannę Dorotheę z równie szanowanego rodu Maxwellów i dodał nazwisko żony do swojego. To podwójne nazwisko utrzymali dziad i ojciec wielkiego fizyka. Tak więc, Clerk to pierwsza część nazwiska, a nie drugie imię Maxwella, jak zdarza się dziś sądzić niektórym mniej wykształconym ludziom. Dążenie do upraszczania sprawiło jednak, że przyjęto tę pierwszą część nazwiska opuszczać.

R1esuwhDMO5E9

Rys. 1. przedstawia zdjęcie domu rodzinnego Jamesa Clerka Maxwella (ul. Indyjska 14) w Edynburgu, w którym obecnie mieści się siedziba Fundacji jego imienia. Budynek zbudowany z kamienia jest dwukondygnacyjny z wysokim parterem. Na pierwszym planie - fragment metalowego ogrodzenia w kolorze czarnym. Za nim betonowe wejście do kamienicy w kolorze szarym. Z lewej strony drzwi w kolorze czarnym z dwiema jasnozłotymi metalowymi tabliczkami oraz otworem na listy otoczonym jasnozłotym obrzeżem oraz złota gałka drzwiowa. Nad drzwiami okno w kształcie półkola z ozdobnymi białymi łukami. Po prawej stronie drzwi widoczne są dwa okna wysokiego parteru, a nad drzwiami - troje okien pierwszego pietra i dwoje okien niskiego pietra drugiego. Framugi okien są białe, szyby ozdobione białymi wąskimi listewkami w kształcie kraty. Na parterze i pierwszym piętrze dolna połowa okien osłonięta od wewnątrz białą tkaniną. Na pierwszym piętrze widoczne fragmenty białych firan. Górne orynnowanie w kolorze ciemnoszarym. Na dachu widoczne dwa kominy z fragmentami współczesnej wentylacji.

Jako dziecko James odznaczał się niewiarygodną ciekawością, zamęczał wszystkich pytaniami i pochłaniał książki, jakie mu wpadały w ręce, zwłaszcza gdy dotyczyły nauk fizycznych i przyrodniczych. W szkole tak bardzo odróżniał się od rówieśników, nie tyle postępami w nauce, lecz zachowaniem i językiem, że zyskał sobie przezwisko „Dafty” (ang. stuknięty, postrzelony). Mając 13 lat zainteresował się geometrią i wykazywał tak duże zdolności, że ojciec zaczął go zabierać na posiedzenia Królewskiego Towarzystwa Naukowego w Edynburgu. W wieku 14 lat James ogłosił swą pierwszą pracę na temat właściwości krzywych owalnych.

R4RFB4tvQEufd

Rys. 2 przedstawia rycinę obrazującą wschodnią fasadę budynku Uniwersytetu w Edynburgu, pochodzącego z roku 1827. Budynek jest dwukondygnacyjny. Wejście ozdobione kolumnami. na parterze okna w kształcie półokręgów. Na pierwszym i drugim piętrze wysokie okna z dekoracyjnymi zwieńczeniami. Przed budynkiem pojazd konny oraz ludzie ubrani w stroje z epoki.

W 1847 r. Maxwell wstąpił na uniwersytet w Edynburgu.  W owym czasie uniwersytety w Szkocji zamykano na okres od końca kwietnia do początku listopada, aby studenci mogli wrócić do domu i pomagać w pracach na roli. Maxwell spędzał te pół roku w domu studiując liczne książki wypożyczone z uczelnianej biblioteki. Po trzech latach w Edynburgu przeniósł się na dalsze studia do uniwersytetu w Cambridge, gdzie poziom nauczania był znacznie wyższy. W 1856 r. rozpoczął karierę akademicką obejmując stanowisko profesora fizyki w Marischal College w Aberdeen, w Szkocji. W tym czasie, będąc już autorem kilku publikacji naukowych, zwrócił na siebie uwagę innych uczonych, toteż w 1860 r. otrzymał na pięć lat posadę wykładowcy fizyki w King’s College w Londynie. W 1865 r. wrócił do Szkocji i przez następne lata mieszkał w rodzinnej posiadłości w Glenlair, nadal publikując artykuły naukowe i pracując nad wielkim dziełem o elektrycznościgalwanizmelektryczności i magnetyzmie.

R3qqWuDaDH5hZ

Rys. 3 przedstawia czarno‑białą fotografię Maxwella w wieku dwudziestu kilku lat, z czasów pobytu w Trinity College, w Cambridge. Tło jest rozmazane, uczony zwrócony w lewo, siedzi na krześle, patrzy w dal. Cechy charakterystyczne: wysokie czoło, bujne falowane włosy. Ubiór z epoki: biała koszula ze stojącym kołnierzykiem, muszka i Ciemny surdut. W rękach uczony trzyma tarczę ze schematem barw, będącą rozbudowaną wersją tzw. tarczy Newtona.

W 1871 r. na uniwersytecie w Cambridge tworzono nowe, świetnie wyposażone laboratorium im. Cavendisha, sławnego angielskiego uczonego z XVIII wieku. Maxwell był już wtedy na tyle znany, że zaproponowano mu, aby objął katedrę fizyki doświadczalnej i kierownictwo nowego laboratorium. Maxwell przyjął tę propozycję. Późniejsza jego sława jako teoretyka sprawiła, iż nie pamięta się zwykle, że był on także wybornym eksperymentatorem i wykonał wiele ważnych pomiarów.

W 1873 r. Maxwell opublikował ogromny, tysiącstronicowy „Traktat o elektryczności” i magnetyzmie, jedno z najważniejszych dzieł w historii nauki. Zawarł tam całość ówczesnej wiedzy o zjawiskach elektromagnetycznych, w tym także hipotezę, że światło ma naturę elektromagnetyczną. Niestety jego zdrowie pogarszało się i w 1879 r. zmarł na nowotwór żołądka, przeżywszy zaledwie 48 lat. Przedwczesna śmierć sprawiła, że nie doczekał on potwierdzenia swoich teorii przez Heinricha Hertza, który w 1887 r. wykazał eksperymentalnie istnienie fal elektromagnetycznych. Dziś równania Maxwella to elementarz każdego fizyka i inżyniera z tej dziedziny.

RohM1DwvspMG8

Rys. 4 przedstawia pamiątkową tablicę ufundowaną przez Instytut Inżynierii Elektrycznej i Elektronicznej (IEEE). Tablica jest oprawiona w ramę z jasnego drewna, tło tablicy jest ciemnobrązowe, ozdobione złotą ramką. Na nim są naklejone metalowe litery w złotym kolorze. Tekst w języku angielskim przypomina o „…sformułowaniu i opracowaniu zunifikowanej teorii elektryczności, magnetyzmu i światła…” przez Maxwella oraz podkreśla wagę układu „czterech kluczowych równań…, które stanowią podstawę wszystkich nowoczesnych technologii komunikacyjnych i informacyjnych.”

Słowniczek