Przeczytaj
Udział usług w tworzeniu PKBPKB oraz odsetek osób zatrudnionych w tym sektorze są wskaźnikami określającymi poziom rozwoju gospodarczego. Poziom jakości usług oraz ich dostępność stanowią ważne elementy jakości życia oraz oceny jego poziomu, bowiem ich różnorodność i właściwe funkcjonowanie zapewniają zaspokajanie różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych.
W klasyfikacji usługi wyróżnia się:
usługi tradycyjne, do których należą np.: handel, transport i magazynowanie, administracja; ich udział w tworzeniu PKB spada;
usługi będące połączeniem usług nowoczesnych i tradycyjnych; są to np.: edukacja, opieka zdrowotna, hotelarstwo i gastronomia, usługi komunalne i osobiste; ich udział w tworzeniu PKB rośnie powoli,
usługi nowoczesne, do których należą np.: pośrednictwo finansowe, informatyka, usługi dla biznesu, komunikacja; ich udział w tworzeniu PKB wzrasta bardzo dynamicznie; są to usługi o wysokim nasyceniu wiedzą i dodatkowo „właściwe nowym czasom”, czyli podlegające dynamicznemu rozwojowi wyrażającemu się wzrostem ich udziału w strukturze usług według miernika zatrudnienia.
Zróżnicowanie usług w krajach o rożnym stopniu rozwoju gospodarczego
W krajach rozwijających się udział sektora usług w tworzeniu PKB waha się w szerokim zakresie od ok. 30% do ok. 65%. Pracuje w nim mniej niż 20% ogółu zatrudnionych i są to z reguły osoby o niskich kwalifikacjach zawodowych. W strukturze usług tych krajów przeważają usługi podstawowe o zasięgu lokalnym, do których należą m.in.: handel detaliczny, szkolnictwo najniższego szczebla, podstawowa opieka zdrowotna, drobne usługi remontowo‑naprawcze i in. W grupie tej znajdują się też kraje tzw. monokultury turystycznej, gdzie przychody uzyskiwane z turystyki pełnią główną rolę w gospodarce państwa. Wraz z rosnącym poziomem uprzemysłowienia następuje rozwój usług transportowych, bankowych, marketingowych i związanych z obsługą przedsiębiorstw oraz usług ogólnospołecznych: służby zdrowia, wojska, policji, administracji i edukacji (zwłaszcza szkolnictwa zawodowego).
W krajach wysoko rozwiniętych udział sektora usług w tworzeniu PKB waha się w granicach 60‑80% i więcej. Zakres usług jest ogromny – oprócz wymienionych powyżej występuje w nich rozwój usług wyspecjalizowanych. Wzrost zamożności społeczeństw jest czynnikiem stymulującym rozwój usług turystycznych, kulturalnych, gastronomicznych oraz handlu hurtowego i detalicznego oferującego szeroką gamę towarów. Następuje dynamiczny rozwój szkolnictwa wyższego i placówek naukowo‑badawczych współpracujących np. z zakładami przemysłu high‑tech. Wzrost znaczenia usług dla firm i biznesu z branży bankowości, finansów, marketingu, reklamy czy usług teleinformatycznych spowodował wyodrębnienie się czwartego sektora gospodarki. Sektor ten bywa także nazywany informacyjnym, gdyż w dużym stopniu związany jest ze zdobywaniem, przetwarzaniem i dostarczaniem informacji.
Usługi nowoczesne
Wraz z postępem technologicznym wymienione powyżej usługi ulegają znaczącym zmianom, choć nie są w równym stopniu podatne na innowacje. Mniejszą podatnością charakteryzują się usługi zorientowane na dostawcę (osobiste, hotele, restauracje, handel). Większą skłonność do innowacji wykazują usługi oparte na wiedzy i związane z obsługą działalności gospodarczej. Należy także wspomnieć o kategorii usług opartych na wiedzy stanowiącej ich źródło. Istotna jest tu bowiem możliwość wykorzystania usług jako wkładu do procesu produkcyjnego. Nie ma przemysłu komputerowego bez nowoczesnych usług informatycznych, nie można także rozdzielić przemysłu kosmicznego od usług nawigacji i komunikacji.
Usługi bankowe są to czynności, które oferują instytucje bankowe, a ich grupą docelową są klienci indywidualni oraz firmy. Do usług bankowych zalicza się: obsługę kasową klientów, obsługę inwestycyjną klientów oraz obsługę produktów bankowych. Banki gromadzą fundusze należące do obywateli i przedsiębiorstw w danym kraju. W systemie bankowym znajdują się banki, które przeprowadzają następujące operacje pieniężne:
usługowe - polegające na prowadzeniu rachunków bankowych klientów oraz wykonywaniu przelewów;
czynne - czyli udzielanie pożyczek;
bierne - polegające na gromadzeniu środków finansowych.
Najbardziej rozwiniętą i efektywną formą rynku, umożliwiającą obiektywne ustalenie ceny instrumentów będących przedmiotem obrotu jest giełda. Giełdy charakteryzują się m.in.: koncentracją popytu i podaży, standaryzacją przedmiotu obrotu oraz regularnymi sesjami według ustalonych reguł, określających np. zasady dopuszczania instrumentów do notowań, zawierania transakcji i ich rozliczania, a także ujawniania informacji dotyczących zawartych transakcji oraz rozstrzygania sporów.
Giełdy można klasyfikować według różnych kryteriów m.in.: zasięgu geograficznego (giełdy regionalne, krajowe, międzynarodowe), przedmiotu obrotu, systemów notowań oraz wielkości. Według przedmiotu obrotu wyróżnia się: giełdy papierów wartościowych, giełdy towarowe, giełdy terminowe oraz giełdy usług.
Na giełdzie towarów w określonym czasie i miejscu zawierane są transakcje kupna‑sprzedaży towarów masowych (płody rolne, surowce) o jednorodnych cechach ujętych w standardy. Przedmiotem obrotu na giełdzie nie są jednak fizycznie istniejące towary, ale dokumenty mające charakter papierów wartościowych, uprawniające do odbioru danego towaru z domu składowego bądź instrumenty pochodne, uprawniające lub zobowiązujące do zawarcia transakcji kupna czy sprzedaży danego towaru w przyszłości. Jednym z nich jest tzw. warrant potwierdzający jakość towaru i określający jego standard oraz umożliwiający dysponowanie towarem bez konieczności jego translokacji. Giełdy towarowe należą do giełd terminowych, na których dokonuje się transakcji kupna‑sprzedaży walut obcych, towarów masowych, kruszców itp. Na tym rynku następuje handel kontraktami kupna‑sprzedaży towarów, a zysk pochodzi wyłącznie z tej operacji.
Z kolei na giełdzie instrumentów finansowych przedmiotem obrotu są papiery wartościowe (np. akcje) i inne instrumenty finansowe. Dochody czerpane są z transakcji kupna‑sprzedaży oraz dodatkowo z dywidend. Podmiotami uczestniczącymi w giełdach instrumentów finansowych są banki, przedsiębiorstwa, osoby fizyczne reprezentowane przez maklerów i brokerów. Pod względem wartości zawieranych transakcji, obroty na giełdach instrumentów finansowych znacznie przewyższają obroty towarami i usługami. Zmiany cen na giełdach papierów wartościowych są mierzone indeksami kursów akcji (indeks giełdowy).
Przedmiotem kontraktu na giełdach usług są natomiast usługi ubezpieczeniowe, transportowe i pośrednictwo transakcyjne.
Do nowoczesnych usług należą także usługi ubezpieczeniowe pozwalające na pozyskanie odszkodowania za straty poniesione w majątku lub zdrowiu w postaci pieniędzy pochodzących ze składek. Rozróżnia się:
ubezpieczenia osobowe – to ubezpieczenia zapewniające pokrycie (częściowe lub pełne) potrzeb finansowych wynikłych wskutek określonych zdarzeń losowych w życiu człowieka (choroba, kalectwo, dożycie określonego wieku lub śmierć);
ubezpieczenia majątkowe – dotyczące mienia lub odpowiedzialności cywilnej, mające charakter odszkodowawczy; ma na celu pokrywanie strat materialnych; rodzaje ubezpieczeń majątkowych zależą od przedmiotu ubezpieczenia i rodzaju ryzyka, m.in. ubezpieczenia morskie, budynków od ognia, mieszkania od kradzieży.
Nowoczesne usługi oferują wiele korzyści nie tylko w sferze gospodarki i biznesu, ale bez wątpienia wpływają na jakość życia ludzi, a nawet kształtują jego styl. Obecnie bez problemu można korzystać z komputera z dostępem do sieci i realizować za jego pośrednictwem wiele użytecznych funkcji. Internet jest bowiem coraz bardziej dostępny. W roku 2013 w Polsce tylko 62% gospodarstw domowych miało do niego dostęp, w 2020 roku – już 87%.
Rozwój cyfryzacji i e‑usług pozwala zaoszczędzić czas, który można przeznaczyć na inne sfery działalności – prace, kontakty rodzinne czy wypoczynek. Do niedawna żmudne wypełnianie zeznania podatkowego zajmowało wiele godzin i niejednokrotnie sprawiało znaczne trudności. Dziś istnieje już możliwość elektronicznego wygenerowania PIT‑u i wysłania go do Urzędu Skarbowego. W Polsce w 2020 roku 91% złożonych PIT‑ów wpłynęło do urzędów w formie elektronicznej, zaś zeznania składane w formie papierowej stanowiły jedynie 9%.
Z kolei elektroniczna bankowość pozwala na korzystanie z systemów udostępnianych przez banki i firmy pożyczkowe. Klienci mogą korzystać z różnych funkcji finansowych, m.in.: sprawdzać historię rachunku, wykonywać przelewy, ustanawiać płatności stałe i polecenia zapłaty. Dzięki temu osobisty kontakt między klientem a pracownikiem banku nie jest już niezbędny. Został zastąpiony przez nowoczesną technologię, która pozwala na zautomatyzowanie niektórych czynności.
Nowoczesne usługi pozwalają też zmniejszyć dystans, nie tylko geograficzny, pomiędzy członkami rodziny bądź przyjaciółmi. Jest to możliwe dzięki sieci autostrad i dróg szybkiego ruchu czy nowoczesnego transportu kolejowego, ale przede wszystkim internetowi. Portale społecznościowe umożliwiają bowiem nawiązywanie kontaktów i podtrzymywanie relacji (z rodziną i przyjaciółmi nierzadko rozproszonymi w wielu miastach czy krajach) albo zwiedzania miejsc niedostępnych.
Internet pozwala w czasie rzeczywistym na kontakt z wydarzeniami mającymi miejsce w różnych miejscach na świecie. Codziennie, niezależnie od położenia, można śledzić „na żywo” zawody sportowe, notowania giełdowe, imprezy kulturalne czy wydarzenia polityczne.
Innowacje wspierają też usługi medyczne poprzez umożliwianie lepszej diagnostyki medycznej, skuteczniejszego leczenia i oferowania wsparcie. Dobrym tego przykładem są aplikacje na smartfony, przy pomocy której można udzielać osobie niewidzącej lub słabowidzącej zdalnego wsparcia z nawigacją „na żywo” w terenie. Wprowadza się także nowatorskie rozwiązania rehabilitacyjno‑rekreacyjne mobilizujące osoby z niepełnosprawnością do aktywności, zwiększenia samodzielności i interakcji z otoczeniem. Rekordowym zainteresowaniem, zwłaszcza w czasie pandemii, cieszą się usługi z zakresu telemedycyny.
Młodszemu pokoleniu, będącemu on‑line niemal od przedszkola, internet kształtuje styl życia czy umożliwia zdalną edukację tak ważną chociażby w czasach pandemii Covid‑19. Pozwala także na wprowadzanie innowacji dydaktycznych, a w konsekwencji wyrównuje dostęp do wiedzy, stymuluje rozwój nowych form kształcenia oraz zdobywanie kompetencji przez uczniów, a także nauczycieli.
Futurystyczne Centrum Nauki i Techniki EC1 w Łodzi, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu mieszczące się w dawnej sztolni „Królowa Luiza”, rzeszowskie podziemne komnaty i korytarze, których historia sięga XIV wieku, toruńskie Centrum Nowoczesności „Młyn Wiedzy”, światowe muzea i galerie (paryski Luwr, nowojorskie Muzeum Guggenheima, British Museum w Londynie czy florencka Galeria Uffizi). Nie sposób wymienić wszystkich miejsc dostępnych dziś wirtualnie.
Nowoczesne usługi dzięki łączom internetowym stwarzają także możliwość pracy poza siedzibą firmy lub pracy grupowej niezależnie od lokalizacji współpracowników. Zniesienie technologicznych ograniczeń czasowych i przestrzennych doprowadziło też do nowych zjawisk: offshoringu polegającemu na przeniesieniu części firmy za granicę i outsourcingu, czyli rezygnacji z samodzielnego wykonywania części procesu produkcyjnego i wynajęciu wyspecjalizowanego podwykonawcy w dowolnym miejscu.
Korzystając z nowoczesnych usług, zwłaszcza technologii informacyjno‑komunikacyjnych, trzeba jednak zdawać sobie sprawę z zagrożeń, jakie niosą. Pozwalają one np. śledzić trasy naszego przemieszczania się, zbierać ogromną ilość informacji bez naszej wiedzy i zgody oraz powielać je poza jakąkolwiek kontrolą. Więcej o zagrożeniach związanych z upowszechnieniem nowoczesnych usług dowiesz się z audiobooka.
ekonomiczna wartość dóbr i usług nowo wytworzonych na terenie kraju w ciągu roku