Koncepcja jaźni, która pojawiła się w czasach nowożytnych, w najogólniejszym sensie zrywała ze średniowieczną koncepcją człowieka. Według średniowiecznego poglądu na świat miejsce, jakie zajmował w nim człowiek, zależało od transcendentnego Boga. Wedle pochodzącej od św. Augustyna koncepcji dziejów jako zmagań państwa bożego (civitas Dei) i państwa ziemskiego (civitas terrana) losem człowieka kieruje wola Boga. Tymczasem kształtująca się w epoce nowożytnej wizja świata opierała się na idei autonomii jednostki. Jej fundamentem stało się autonomiczne „ja”.

Zmienił się też obraz człowieka jako wędrowca przemierzającego ziemski padół w drodze ku wieczności (rajskiej lub piekielnej) – został on wyparty przez idee humanistyczne nowej ery, przemiany ekonomiczne i społeczne. Człowiek staje się stopniowo ważniejszy od społeczności i wspólnoty, a jego natura ukształtowana jest na bytowym indywidualizmie i danej, przyrodzonej wolności. Indywidualizm, wolność sprzyjają ukształtowaniu się idei człowieka jako jednostki świadomej własnego istnienia i, przede wszystkim, odrębnej od całego otaczającego go świata.

W myśli Kartezjusza przyjęło to postać ostrego dualizmu psychofizycznego, w którym człowiek jest przede wszystkim myślącym „ja”, z którego wynika pewność wiedzy o świecie i o sobie, oparta na odkrywaniu wrodzonych idei. Według Kartezjusza jest to sfera res cogitans – rzeczy (substancji) myślącej, która stoi bytowo znacznie wyżej i kieruje sferą res extensa – nieświadomych rzeczy otaczającego świata. Z tej perspektywy ludzkie ciało jest tylko maszyną poruszaną wolą duszy. W okresie późniejszym myśliciele związani z nurtem genetycznego empiryzmu (Hobbes, Locke, Smith) rozwinęli koncepcję społeczeństwa, które powstaje jako wspólnota wolnych jednostek oparta na umowie społecznej.

Koncepcję człowieka jako jaźni rozwinęli filozofowie niemieckiego idealizmu na czele z Immanuelem Kantem, który uważał, że „myślące ja” (Ich denke) jest podstawą wszelkiego poznania, czy to empirycznego, czy dyskursywnego. Opierając się na tym twierdzeniu, jego pierwszy propagator i zwolennik Karl Leonhard Reinhold, w swoich Briefe über die Kantische Philosophie po raz pierwszy użył pojęcia „świadomość” (Bewusstsein).

Myśl Kanta zradykalizował inny jego uczeń, Johann G. Fichte, który na „ja transcendentalnym” oparł całą rzeczywistość. O znaczeniu świadomości jako ducha (Geist) pisał również Gottfried W.F. Hegel. W czasach najnowszych psychologiczny aspekt jaźni podkreślili twórca psychoanalizy Zygmunt Freud oraz jego uczeń Gustaw Jung.