Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Zenon Brzozowski (1806‑1888)

Hymn Juliusza Słowackiego, znany także pod szerszym tytułem: Hymn o zachodzie słońca, powstał podczas podróży. W sierpniu 1836 roku poeta wraz z przyjacielem, Zenonem BrzozowskimZenon Brzozowski (1806‑1888)Zenonem Brzozowskim, wyruszyli z Neapolu we Włoszech do Grecji, Egiptu, Palestyny, Syrii i Libanu. W liście do matki z 29 sierpnia 1836 roku Słowacki pisał:

Juliusz Słowacki Listy do matki

Puściłem się nareszcie w moją pobożną wędrówkę – przez Grecję, Egipt do Jeruzalem, i stoję już nad brzegiem morza Adriatyckiego, tak że podniósłszy nogę i wstąpiwszy w pierwszą falę, bijącą o brzeg piaszczysty, mogę dać pożegnanie Włochom; czekam tylko na statek kurierski, przypływający co tygodnia do Otranto i z tego miasta wracający do Korfu, aby się dostać do tego anglo‑greckiego miasta. Nie rozumiesz zapewne, moja droga, co mię do takiej nakłoniło podróży – ja sam prawdziwie nie mogę sobie wytłumaczyć, dlaczego z takim smutnym zapałem rzucam się w świat nieznajomy, pełny niebezpieczeństw, gdy w Grecji rozboje, w Egipcie zaraza panuje.

cytat Źródło: Juliusz Słowacki, Listy do matki, Wrocław 1959, s. 292.

Podczas wielkiej wyprawy poeta płynął Nilem, przemierzał na wielbłądach pustynię, medytował przez 40 dni w libańskim klasztorze, widział m.in. piramidy, grób Chrystusa, był w Betlejem. W Patras odwiedził Kanarisa, jednego z bohaterów greckich walk o niepodległość, a w Aleksandrii na audiencji przyjął go wicekról, Muhammad Ali. Swoje liczne przeżycia Słowacki opisywał w listach i w raptularzuraptularzraptularzu, w którym znalazły się zapiski z podróży, notatki, szkice, rachunki oraz akwarele i rysunki powstałe podczas romantycznej wyprawy i przez nią inspirowane. Słowacki notował swoje wrażenia, zbierał ciekawostki etnograficzne (dotyczące m.in. religii, strojów, obyczajów wschodnich), spisywał słowa i wyrażenia z języka arabskiego. W czasie podróży tworzył również utwory literackie, m.in. poemat Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu oraz szereg innych tekstów, szczególnie listów poetyckich.

R1955Rvi2Gz7a
Apoteoza Słowackiego, pocztówka, przed 1913
Źródło: dostępny w internecie: Polona, domena publiczna.

W październiku 1836 powstał Hymn. Słowacki dokładnie określił okoliczności napisania utworu, opatrując go komentarzem: Pisałem o zachodzie słońca, na morzu przed Aleksandrią. Utwór jest jednym z najbardziej znanych liryków Słowackiego.

Hymn Juliusza Słowackiego jako modlitwa poetycka

Hymn Juliusza Słowackiego łączy elementy biograficzne z refleksją egzystencjalną. Ma charakter modlitwy poetyckiej. Chrześcijaństwo ujmuje modlitwę jako osobowy akt „wzniesienia duszy do Boga”. Słownik języka polskiego podaje dwa znaczenia: modlitwa

  1. «zwracanie się do Boga, bóstwa lub świętych z wyznaniem wiary, dziękczynieniem, prośbą lub skruchą»;

  2. «słowa wypowiadane przez modlącego się, teksty modlitewne mające ustaloną formę»

Modlitwa poetycka, jak każda modlitwa, jest rodzajem mowy religijnej, jednak jako artystyczna kreacja nie zawsze może być uznana za osobiste wyznanie twórcy i świadectwo jego relacji z Bogiem. Formalnym wyróżnikiem utworów o charakterze modlitwy poetyckiej jest apostroficzność, czyli bezpośredni zwrot do Boga lub Matki Boskiej. Podmiot liryczny czasami zwraca się również do świętych i aniołów – boskich pośredników.
Hymnie o zachodzie słońca podmiot liryczny kieruje swoje słowa do Boga, natomiast napisany po wybuchu powstania listopadowego Hymn [Bogarodzica! Dziewico!] Juliusza Słowackiego jest poetycką modlitwą do Maryi – bohaterki najstarszej polskiej pieśni religijnej.
Częstym motywem modlitw poetyckich była sprawa narodowa, a także powiązany z sytuacją polityczną kraju los wygnańca. Hymn Juliusza Słowackiego, w którym poeta stworzył postać pielgrzyma‑tułacza pogrążonego w tęsknocie za Ojczyzną, stanowi sztandarowy przykład romantycznej modlitwy egocentrycznej.
Modlitwa poetycka była formą często stosowaną i rozwijaną w autorski sposób przez polskich romantyków. Liryki tego rodzaju tworzyli: Adam Mickiewicz (Rozmowa wieczorna) Cyprian Kamil Norwid (Moja piosnka), Zygmunt Krasiński.

zorza
obłąkany
Juliusz Słowacki Hymn

Smutno mi, Boże! Dla mnie na zachodzie
Rozlałeś tęczę blasków promienistą,
Przede mną gasisz w lazurowej wodzie
Gwiazdę ognistą,
Choć mi tak niebo Ty złocisz i morze,
Smutno mi, Boże!
Jak puste kłosy, z podniesioną głową,
Stoję roskoszy próżen i dosytu,
Dla obcych ludzi mam twarz jednakową,
Ciszę błękitu:
Ale przed Tobą głąb serca otworzę,
Smutno mi, Boże!
Jako na matki odejście się żali
Mała dziecina, tak ja płaczu bliski,
Patrząc na słońce, co mi rzuca z fali
Ostatnie błyski,
Choć wiem, że jutro błyśnie nowe zorzezorzazorze,
Smutno mi, Boże!
Dzisiaj na wielkim morzu obłąkanyobłąkanyobłąkany,
Sto mil od brzegu i sto mil przed brzegiem,
Widziałem lotne w powietrzu bociany
Długim szeregiem.
Żem je znał kiedyś na polskim ugorze,
Smutno mi, Boże!
Żem często dumał nad mogiłą ludzi,
Żem prawie nie znał rodzinnego domu,
Żem był jak pielgrzym, co się w drodze trudzi
Przy blaskach gromu,
Że nie wiem, gdzie się w mogiłę położę,
Smutno mi, Boże!
Ty będziesz widział moje białe kości
W straż nieoddane kolumnowym czołom:
Alem jest jako człowiek co zazdrości
Mogił, popiołom...
Więc że mieć będę niespokojne łoże,    
Smutno mi, Boże!
Kazano w kraju niewinnej dziecinie
Modlić się za mnie co dzień... a ja przecie
Wiem, że mój okręt nie do kraju płynie,
Płynąc po świecie...
Więc że modlitwamodlitwamodlitwa dziecka nic nie może,
Smutno mi, Boże!
Na tęczę blasków, którą tak ogromnie
Anieli Twoi w niebie rozpostarli,
Nowi gdzieś ludzie w sto lat będą po mnie
Patrzący — marli.
Nim się przed moją nicością ukorzę,
Smutno mi, Boże!

Pisałem o zachodzie słońca, na morzu przed Aleksandrią.

hymn Źródło: Juliusz Słowacki, Hymn, red. J. Krzyżanowski, Wrocław 1949, s. 77–78.
RB9OtNAdudH6w
Smutno mi Boże Juliusza Słowackiego
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Słownik

egotyzm
egotyzm

(łac. ego – ja); przesadne zajmowanie się własną osobą, własnymi przeżyciami, kierowanie uwagi otoczenia na siebie. Egotysta postrzega świat przez pryzmat własnej osobowości i swoich doświadczeń

fatalizm
fatalizm

(łac. fatum – los); wiara w przeznaczenie i nieuchronność losu

hymn
hymn

(gr. hýmnos – pieśń pochwalna); uroczysta, podniosła pieśń o apostroficznym charakterze wypowiedzi. Adresatem  jest najczęściej personifikowane pojęcie (np. ojczyzna, wolność) lub ważna osoba

modlitwa
modlitwa

liryczna lub epicka wypowiedź kierowana do Boga. Może mieć różny charakter – błagalny, dziękczynny, pochwalny. Zwykle przybiera postać rozmyślań i kontemplacji na temat Boga i Jego relacji z człowiekiem

psychizacja krajobrazu
psychizacja krajobrazu

zabieg służący obrazowemu uzewnętrznianiu stanu duszy. Uczucia rodzące się w duszy są wyniesione w krajobraz i powracają jako impulsy płynące od natury do człowieka

raptularz
raptularz

(łac. raptularius, od raptus); porwanie, gwałtowne zabranie czegoś) – rodzaj notatnika, który służył do zapisywania różnych bieżących spraw, np. finansowych