Przeczytaj
Św. Tomasz w literaturze
Jako przykład oddziaływania tomizmu na sztukę współczesną można wskazać poezję Czesława Miłosza, dochodzi w niej bowiem bardzo często do afirmacji świata, z tego jedynie powodu, że po prostu on istnieje. Świat widzialny i zmysłowo poznawalny staje się źródłem metafizycznego zachwytu i przeczucia świata nadzmysłowego. Przykładem może być cykl wierszy Świat. Poema naiwne. Ostatni utwór tego cyklu nosi tytuł Słońce.
Tomasz był teologiem i filozofem oraz twórcą najważniejszego – obok augustynizmu – nurtu średniowiecznej filozofii chrześcijańskiej: tomizmu. W swoich poglądach godził on chrześcijaństwo z poglądami filozoficznymi Arystotelesa.
Jeszcze raz zapoznaj się z fragmentem wiersza Czesława Miłosza pt. Słońce oraz zawartą obok niego informacją, a następnie odpowiedz na pytania.
Zastanów się, jakie znaczenie dla interpretacji wiersza i całego cyklu ma ta informacja.
Spróbuj zinterpretować powyższy wiersz, przywołując koncepcję metafizyki św. Tomasza. Jaki sposób poznawania świata zostaje zalecony przez osobę wypowiadającą się w wierszu?
Jak można odczytywać symboliczne motywy pojawiające się tym utworze: słońce, barwy, ziemia,
gwiazdy i róże, i zmierzchy i świty
?
W wielu swoich wierszach Miłosz wciela się w rolę poety‑filozofa, który bada z wnikliwością konkretne przedmioty i zjawiska, a także usiłuje dociec tego, co w języku filozoficznym nazywa się istotą czy też esencją jakiejś rzeczy. Przykładem utwór zatytułowany Sroczość (fragment):
Czesław Miłosz
Sroczość
(...)
Czymże jest sroczość? Do sroczego serca,
Do włochatego nozdrza nad dziobem i lotu
Który odnawia się kiedy obniża
Nigdy nie sięgnę a więc jej nie poznam.
(...)
Słownik
(łac. actus – dokonanie, czynność, urzeczywistnienie) u Arystotelesa: element metafizycznej koncepcji bytu - pełne urzeczywistnienie potencjalności bytu
(gr. angelos – anioł) nauka o aniołach
najbardziej podstawowe cnoty: mądrość, męstwo, umiarkowanie, sprawiedliwość
czyli właściwe samemu Bogu i będące w pełni darem samego Boga, tj. wiara, nadzieja, miłość
(gr. morphe – kształt, wygląd) u presokratyków widoczny kształt (wygląd) rzeczy, u Platona inne określenie idei (które są wzorcem – formą rzeczy materialnych), u Arystotelesa: aktywny, czynny składnik bytu, nadający mu określoną, właściwą postać
(łac. existens) urealnienie i zaktualizowanie istoty i potencji tkwiącej w substancjach
(łac. essentia – istota rzeczy, treść) to, co powoduje, że byt jest tym, czym jest; natura właściwa jakiejś rzeczy; istnieje tylko dzięki istnieniu
(gr. hyle – materia) pojęcie ontologiczne oznaczające pewien rodzaj lub składnik bytu; w filozofii greckiej pojmowana jako ożywiona (hylozoizm) lub nieruchoma i bezkształtna; u Arystotelesa jeden z dwu składników bytu, przeciwstawny formie, będący podłożem celowego procesu formowania i urzeczywistniania bytu
(łac. potentia – możność, siła) u Arystotelesa: element bytu, który odpowiada za jego nieokreśloność i podlega określeniu przez akt
prawo naturalne zastosowane w życiu społecznym
prawo wieczne odciśnięte w ludzkich umysłach
prawo ustanowione przez Boga, zasady rządzące światem
nazwy i pojęcia ogólne, odnoszące się do swoich desygnatów, czyli jednostkowych przedmiotów odpowiadających danej nazwie lub pojęciu