Albert Camus (1913–1960)

Urodził się i spędził młodość w Algierze, gdzie studiował na Wydziale Humanistycznym i związał się z ruchem lewicowym. Współpracował z teatrem i podróżował. W czasie wojny zamieszkał we Francji, uczestnicząc w ruchu oporu. Przed wojną wydał zbiory szkiców filozoficznych, w których głosił poglądy bliskie egzystencjalizmuegzystencjalizmegzystencjalizmu, z jego podstawową myślą o poczuciu absurdu ludzkiego istnienia. Podobną problematykę poruszał w książkach wydanych w czasie wojny – Mit Syzyfa i Obcy. Najbardziej dojrzałe i najgłośniejsze utwory Camus powstały po wojnie i odznaczały się głębokim humanizmemhumanizmhumanizmem oraz poczuciem solidarności z cierpiącym, nieszczęśliwym człowiekiem. Były to: powieści Dżuma i Upadek, dramaty, eseje Człowiek zbuntowany. W 1957 r. pisarz otrzymał literacką Nagrodę Nobla.

R1L9Ie3J58GkW

Zdjęcie przedstawia mężczyznę w sile wieku. Jego twarz jest pociągła, czoło zmarszczone. Ma zakola i włosy ciemne, krótkie, proste. Jego brwi są ciemne, a oczy spuchnięte. Ma prosty nos. W ustach trzyma zapalony papieros. Mężczyzna ubrany jest w płaszcz z postawionym kołnierzem.

Dżuma

Zamysł powieści powstał przed wojną, książka została wydana w 1947 r. To kronika algierskiego portu, Oranu, z czasu zarazy, obejmująca 10 miesięcy (od kwietnia do lutego) w latach 40. XX w., prowadzona przez doktora Rieux – uczestnika wydarzeń. Motto pochodzi z Dziennika czasu zarazy D. Defoe (opis epidemii w XVII‑wiecznym Londynie). Kieruje ono uwagę czytelnika raczej na metaforyczne sensy powieści niż jej realistyczną fabułę i wspomina o sytuacji uwięzienia, która jest jednym z problemów utworu.

Fabuła: pojawienie się martwych szczurów, choroba wśród ludzi, zamknięcie miasta; różne postawy mieszkańców miasta wobec epidemii; obrazy miasta śmierci; samotność i „przyzwyczajenie do rozpaczy”; powolne ustępowanie choroby; radość z ustania zarazy i otwarcia bram miasta, tłumiona przez pamięć o śmierci najbliższych.

Postawy bohaterów wobec choroby/zła:

Michaił Bułhakow (1891–1940)

RbXTEokvjRH6t1

Zdjęcie przedstawia rzeźbę popiersia mężczyzny. Mężczyzna jest dojrzały. Twarz mężczyzny jest kwadratowa. Postać ma wysokie, zmarszczone czoło. Włosy mężczyzny są krótkie, proste, zaczesane do tyłu. Pisarz ma prosty nos. Górna warga jest nieco węższa od dolnej. Mężczyzna ma gładko ogolone policzki i brodę. Jest ubrany w koszulę i marynarkę. Na szyi ma zawiązaną muchę. Na cokole znajduje się napis: Michał Bułhakow pisarz. W tle rosną ulistnione drzewa.

Pisarz, tworzący w dwudziestoleciu, jednak jego główne dzieło, a także inne utwory w pełnej wersji, mogły być wydawane i oddziaływać na literaturę światową dopiero kilkanaście lat po II wojnie. Z wykształcenia lekarz, początkowo pracował w szpitalach wojskowych i na wsi, postanowił jednak porzucić zawód i zacząć pisać. Z rodzinnego Kijowa przeniósł się do Moskwy, gdzie w różny sposób zarabiał na życie (np. jako konferansjer, redaktor, urzędnik). W latach 20. wydał opowiadania autobiograficzne (Zapiski na mankietach), opowieści groteskowo‑fantastyczne Fatalne jaja i Psie serce, interpretowane jako przypowieść o rewolucji – eksperymencie społecznym. Tragiczne losy rosyjskiej inteligencji w czasie rewolucji zawarł w powieści Biała gwardia. Miał jednak poważne problemy z cenzurącenzuracenzurą, przez co część jego utworów nie mogła znaleźć wydawcy za jego życia (w 1929 r. zostaje wydany zakaz publikowania i wystawiania na scenie jego tekstów). Największe dzieło Bułhakowa, które zapewniło mu międzynarodową sławę, to powieść Mistrz i Małgorzata, która ukazała się drukiem dopiero pod koniec lat 60.

Mistrz i Małgorzata

Powieść, pisana w latach 1928–1940, miała aż osiem wersji. Pisarz pozostawił ją jako swój testament, powierzając publikację żonie. Wydanie książki mogło nastąpić dopiero kilka lat po śmierci Stalina. Powieść została opublikowana na przełomie 1966 i 1967 r. w wersji niepełnej, a w całości w Niemczech w 1968 r.

Dyskusja z tradycją

• Faust Goethego: imię Małgorzaty oraz motto wskazują na dzieło niemieckiego poety; Bułhakow buduje swoją powieść bardziej na kontraście niż nawiązaniu (np. wątek Małgorzaty – tam bezwolnej i biernej, tu działającej i zawierającej pakt z diabłem w obronie ukochanego); diabeł u Bułhakowa to głównie znak tajemniczości życia, symbol wyklętej przez totalitarnetotalitaryzmtotalitarne państwo metafizykimetafizykametafizyki, czegoś, co przerasta ludzkie rozumienie;

• Ewangelie (wątek biblijny) – Jeszua Ha‑Nocri (hebr. Nazarejczyk) zostaje przedstawiony jako człowiek, wędrowny filozof, nauczyciel i uzdrowiciel (uwalnia Piłata od obezwładniającego bólu głowy), nieznający swoich rodziców, pełen strachu o swoje życie prosi prokuratora o uwolnienie; te i inne szczegóły całkowicie rozmijają się z relacjami Ewangelistów (jednemu z bohaterów, Mateuszowi Lewicie, autorowi Ewangelii, Jeszua zarzuca fałszowanie jego historii);

• wątek Jeszui – człowieka skazanego na śmierć na skutek intryg, donosów, podłości i tchórzostwa jest równoległy do wątku Mistrza – podobnie potraktowanego w Moskwie XX w.; o ile jednak Jeszua umiera wierny swoim przekonaniom, o tyle Mistrz załamuje się i pali swoje dzieło.

Problematyka

Słownik