Reakcje układu odpornościowego bronią organizmu przed patogenami – takimi jak wirusy, bakterie czy grzyby – oraz ograniczają rozwój wielu chorób. Pierwszą linię obrony stanowi odporność wrodzona (nieswoista), którą zapewniają skóra, błony śluzowe oraz wydzieliny ciała. Jeśli bariera ta zostanie pokonana, a patogen przeniknie do wnętrza organizmu, aktywowane są wewnętrzne mechanizmy odporności wrodzonej: komórki fagocytujące, cytotoksyczne oraz uczestniczące w reakcji zapalnej. Po identyfikacji patogenu, kiedy reakcje odporności wrodzonej postępują wolniej, rozwija się odporność nabyta (swoista) – reagują przeciwciała i limfocytylimfocytylimfocyty.

Uszkodzenie lub zablokowanie odporności nabytej prowadzi do osłabienia ochrony immunologicznej. W takim wypadku mogą się pojawiać reakcje alergiczne (nadmierna odpowiedź na alergeny, czyli obce antygeny), niedobory odporności oraz autoimmunizacja.

Upośledzenie odporności nabytej może prowadzić do utraty zdolności rozróżniania „własnych” i „obcych” antygenów. Prowadzi to do autoimmunizacji, czyli odpowiedzi immunologicznej skierowanej przeciwko własnym antygenom, tzw. autoantygenomautoantygenyautoantygenom.

Do tej pory zidentyfikowano ok. 70 chorób autoimmunizacyjnych.  Choroby te charakteryzują się przewlekłym przebiegiem i często prowadzą do niepełnosprawności lub śmierci.

Ze względu na umiejscowienie autoantygenu wyróżnia się choroby autoimmunizacyjne narządowo swoiste (obejmujące dany narząd) lub układowe (występujące ogólnoustrojowo). Inny podział opiera się na typie mechanizmów efektorowychmechanizm efektorowy (faza efektorowa)mechanizmów efektorowych przeważających w danej jednostce chorobowej. Na tej podstawie wyróżnia się choroby autoimmunizacyjne z przewagą mechanizmów efektorowych komórkowychodpowiedź komórkowakomórkowych lub humoralnychodpowiedź humoralnahumoralnych. Należy jednak pamiętać, że oba typy mechanizmów występują w chorobach autoimmunizacyjnych i wzajemnie się uzupełniają.

Stwardnienie rozsiane

R1FsWIgOcnO901

Animacja przedstawia stopniowe zmiany w mózgu osoby cierpiącej na stwardnienie rozsiane. Mają one formę licznych, białych plam o nieregularnym kształcie, zwiększających swoją wielkość wraz z postępem czasu. W miarę jego upływu w istocie szarej pojawia się coraz więcej zmian.

Choroby autoimmunizacyjne atakują również ośrodkowy układ nerwowy. Przykładem jest stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex). Do tej pory nie poznano dokładnie przyczyn powstawania tej choroby. Wiadomo, że polega ona na postępującej demielinizacji (rozpad osłonek mielinowych). Towarzyszą temu m.in. zaburzenia czuciowe, osłabienie siły mięśniowej, niedowład kończyn, a także problemy z utrzymaniem równowagi. U chorych obserwuje się również pogorszenie widzenia i ogólne zmęczenie. Leczenie SM polega na podawaniu środków farmakologicznych, zawierających np. interferony i natalizumab, których działanie ma na celu jedynie ograniczenie objawów oraz poprawę siły mięśniowej.

Cukrzyca typu I

Cukrzyca typu I (tzw. insulinozależna) jest chorobą autoimmunizacyjną, współtowarzyszącą chorobie Hashimoto. Polega na produkcji przeciwciał  zwalczających komórki βbeta trzustki, które tworzą tzw. wysepki Langerhansa. Główną funkcją tych komórek jest produkcja insuliny. Hormon ten bierze udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczy i białek. W cukrzycy typu I komórki βbeta trzustki z czasem tracą zdolność do wydzielania insuliny, co prowadzi do wystąpienia jej niedoborów. Komórki organizmu nie otrzymują sygnału do pobierania glukozy, a to powoduje nagromadzenie się jej we krwi. Wewnątrz komórek zaczyna brakować glukozy, dlatego komórki pozyskują energię z rozkładu białek i tłuszczy. W efekcie powstają ciała ketonowe, odpowiedzialne za zakwaszanie organizmu – stan ten to tzw. kwasica ketonowa, która przekształca się następnie w kwasicę metaboliczną. Prowadzi to do zaburzeń oddechowych, rytmu serca i kontroli ciśnienia tętniczego krwi. Leczenie cukrzycy typu I polega na podawaniu insuliny.

Reumatoidalne zapalenie stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest chorobą układową. W początkowej fazie u chorych obserwuje się obrzęk oraz poranną sztywność stawów. W kolejnych etapach choroby następuje zanik mięśni oraz degradacja chrząstki stawowej i kości. Leczenie RZS polega na podawaniu środków farmakologicznych (zawierających np. kortykosteroidy czy metotreksat), których działanie ma na celu ograniczenie objawów oraz łagodzenie bólu i objawów zapalnych.

RzzivOHDvvZG9

Zdjęcie przedstawia dłoń osoby cierpiącej na reumatoidalne zapalenie stawów. Jest ona nienaturalnie żółta, opuchnięta. Palce są wykrzywione na różne strony.

Toczeń rumieniowaty układowy

ROqMKAItNYBYz1

Zdjęcie przedstawia twarz kobiety. Na jej policzkach widoczny jest czerwony rumień, mający formę trójkątów, rozpoczynających się nieco poniżej wewnętrznego kącika jej oczu, schodzącego wraz z doliną łez ku dołowi.

Toczeń rumieniowaty układowy (TRU) jest chorobą autoimmunizacyjną, w której przebiegu pojawiają się objawy kliniczne obejmujące uszkodzenia różnych tkanek i narządów. Zmiany te są skutkiem powstawania przeciwciał  atakujących własne komórki (np. ich jądro komórkowe). Początkowo pojawiają się zmiany skórne na twarzy (często w kształcie motyla), szyi i dekolcie. W czasie rozwoju choroby postępuje niszczenie innych narządów. Chorobowe zmiany w nerkach wiążą się ze zwiększoną śmiertelnością pacjentów. W każdym przypadku nasilenie zmian może mieć charakter gwałtowny i zagrażający życiu. Podczas TRU stosuje się leczenie objawowe, które polega na podawaniu leków obniżających reakcje układu odpornościowego.

Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu niezwykle ważne jest dostarczanie organizmowi wszystkich niezbędnych witamin i minerałów. Duże znaczenie ma także regularne spożywanie posiłków (cztery lub pięć razy dziennie), w mniejszych porcjach.

Oprócz standardowego leczenia w chorobach autoimmunizacyjnych można wspomagająco stosować tzw. dietę leczniczą. W zależności od rodzaju schorzenia jest to dieta wysokobłonnikowa, niskobiałkowa, bogatobiałkowa, niskotłuszczowa itp. Wyróżnia się także dietę eliminacyjną. Polega ona na ograniczeniu spożywania pewnych białek, które mogą mieć wpływ na nasilenie objawów choroby. Eliminuje się m.in. nabiał, zboża oraz rośliny strączkowe. W chorobach przewlekłych, takich jak cukrzyca, wskazane jest spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym w regularnych odstępach czasowych. W tym schorzeniu zaleceń diety zdrowotnej należy przestrzegać do końca życia.

Trzeba pamiętać, że choć dieta może wspomagać leczenie, nie jest w stanie go całkowicie zastąpić.

Więcej informacji na temat diet znajdziesz tutajPKBpFHlTgtutaj.

Słownik