Przeczytaj
Aby dowiedzieć się więcej na temat filozofii polskiej w dobie nowożytnej, zapoznaj się z poniższymi materiałami:
Filozofia polska w dobie nowożytnej: problemy i wyzwaniaFilozofia polska w dobie nowożytnej: problemy i wyzwania
Filozofia polska w dobie nowożytnej: Hugo KołłątajFilozofia polska w dobie nowożytnej: Hugo Kołłątaj
Filozofia polska w dobie nowożytnej: Maurycy MochnackiFilozofia polska w dobie nowożytnej: Maurycy Mochnacki
Filozofia polska w dobie nowożytnej: recepcja i dyskusjaFilozofia polska w dobie nowożytnej: recepcja i dyskusja
RecepcjaRecepcja i dyskusja
Choć twórczość filozofów polskich nie zawsze spotykała się z żywym odbiorem, wielu z nich zajęło ważne miejsce na mapie polskiej historii i kultury. Taką niekwestionowaną pozycję mają omówieni przez nas w tym rozdziale Hugo Kołłątaj, Maurycy Mochnacki i Bronisław Trentowski. Twórczość Trentowskiego i innych filozofów idealistycznychfilozofów idealistycznych zdobyła sobie nawet tak wielki rozgłos, że lata czterdzieste wieku XIX określa się w dziejach kultury polskiej mianem „epoki filozofii”.
Wśród nowszych filozofów Bronisława Trentowskigo, uchodzącego w owym czasie niemal za ojca filozofii narodowej, szczególnie cenił Stanisław Brzozowski. Doceniał on zwłaszcza dwa dzieła Trentowskiego: Myślini i Chowannę. Trentowski głosił, że aby naród mógł tworzyć własną filozofię, musi posiadać własny słownik filozoficzny, w efekcie czego stworzył leksykon nieużywanych dziś pojęć (Myślini), stosując metodę różnojedni (wzorowaną na dialektyce heglowskiej), za pośrednictwem której w każdej dziedzinie filozoficznej rozpisywał skomplikowane siatki pojęć i relacji. W swym drugim znamiennym dziele o tytule Chowanna (poświęconym pedagogice), opisał metody wychowywania dziecka od niemowlęctwa do wieku męskiego. W tym kontekście przedstawił swoją koncepcję historiozoficzną: wizję Boga wychowującego ludzkość poprzez wykształcanie w niej nowych cech na drodze narodowych przemian. Wiek męski (dojrzałość) ludzkość osiągnie dzięki narodowi polskiemu.
Dzieła Trentowskiego nie od razu zostały przyjęte przez współczesnych z należytym zainteresowaniem i zrozumieniem. Stanisław Brzozowski pisał:
Co to jest filozofia i co o niej wiedzieć należy?Imię Trentowskiego zostało u nas ośmieszone: znanym on jest jedynie jako twórca dziwacznych wyrazów, którymi chciał zastąpić terminy filozoficzne niemieckie. Pomimo to Myślini i Chowanna są według mnie nie tylko książkami godnymi studiowania, ale pięknymi książkami. Ich styl dziwaczny razi, ale jeśli czytelnik ma w sobie choć nieco ducha filozoficznego, wybaczy autorowi dziwactwa i poweźmie sympatię tak wielką dla potężnego umysłu, który nie zrażony trudnościami języka, wprawiał w ruch całe mnóstwo pojęć złożonych i oderwanych, że w końcu nawet w tym dziwacznym stylu ujrzy piękno, bo odczuje poza nim myśl silną i żądną prawdy.
Słownik
filozofia, której celem jest wyrażenie ducha własnego narodu, wskazanie, co przesądza o jego niepowtarzalności, unikatowości, ale także o jego roli w dziejach i miejscu pomiędzy innymi narodami; w myśli polskiej wystąpiła w romantyzmie, głównie w latach 1838–1848, gdy konieczne stało się przetrwanie naszej świadomości narodowej pod zaborami; jej głównymi przedstawicielami byli: August Cieszkowski, Bronisław Ferdynand Trentowski, Karol Libelt, Edward Dembowski
także: filozofia historii, filozofia dziejów (gr. historia — badanie, informacja + sophia — mądrość) dziedzina filozofii zajmująca się filozoficznym namysłem nad dziejami (historią); w odróżnieniu od naukowej historii nie zajmuje się badaniem i analizowaniem pojedynczych faktów, lecz szuka głównych mechanizmów i powtarzających się motywów w dziejach ludzkich; pyta o sens i cel ogólnie rozumianej historii, stara się także (na mocy odkrywanych w dziejach praw i tendencji) wnioskować o tym, jak będzie wyglądała przyszłość
(łac. idealis < gr. idea — idea, wyobrażenie) stanowisko filozoficzne wyrażające przekonanie o rzeczywistym istnieniu niematerialnych, abstrakcyjnych, inteligibilnych idei; może występować w różnych formach i być różnicowany na rozmaite sposoby; możemy na przykład rozróżnić idealizm umiarkowany, który zakłada, że poza ideami istnieje lub może istnieć materia, oraz idealizm radykalny, w myśl którego żadna materia nie istnieje; czasem idealizm bywa przeciwstawiany materializmowi, a więc przekonaniu, że istnieje tylko materia i nie ma żadnych bytów abstrakcyjnych
(łac. receptio) przyjmowanie lub przyswajanie sobie czegoś