Przeczytaj
Teksty popularnonaukowe, czyli jakie?
Teksty popularnonaukowe to odmiana tekstów informacyjnych, w których dominuje komunikatywna funkcja językakomunikatywna funkcja języka. Ich tematyka obejmuje badania i osiągnięcia nauki, nie są one jednak pracami naukowymi w sensie ścisłym, to znaczy:
nie opisują poszczególnych badań przeprowadzonych zgodnie z określoną metodologią naukowąmetodologią naukową;
nie zostały sformułowane w języku poszczególnych dyscyplin naukowych;
nie zawierają szczegółowych danych naukowych.
Teksty popularnonaukowe są adresowane do szerokiego kręgu odbiorców, formułowane w języku jasnym i zrozumiałym dla każdego czytelnika. Jeżeli pojawiają się w nich terminy naukowe, są one w tych tekstach objaśniane. Koncentrują się na ogólnych wnioskach z badań i wskazują związki pomiędzy badaniami a rzeczywistością znaną nam z codzienności.
Styl tekstów popularnonaukowych
Pod względem stylistycznym tekst popularnonaukowy łączy elementy stylu dziennikarsko‑informacyjnegostylu dziennikarsko‑informacyjnego, publicystycznegopublicystycznego i naukowegonaukowego. Ze stylem informacyjnym łączy go informacyjny cel wypowiedzi, z publicystycznym – elementy oceny, perswazjiperswazji – zwłaszcza, gdy autor danego tekstu chce przekonać czytelnika do zmiany jego przekonań, natomiast ze stylu naukowego – dążenie do precyzji wypowiedzi oraz wykorzystywanie naukowych terminów i twierdzeń. Ta różnorodność sprawia, że teksty popularnonaukowe reprezentują szeroki rejestr stylistyczny – od wypowiedzi oszczędnych, zobiektywizowanych, informacyjnych, do tekstów publicystycznych, sięgających po środki literackie i retoryczne, komentujących i oceniających rzeczywistość z punktu widzenia autora.
Przykładem tekstu popularnonaukowego jest artykuł Krzysztofa Szymborskiego, polskiego popularyzatora nauki, historyka i fizyka, profesora Skidmore College w Saratoga Springs w USA:
Dlaczego tak bardzo się nie lubimyCo sprawia, że ludzie wyznający te same poglądy i nawet lubiący się, często stają się w końcu wrogami? Dlaczego tak łatwo podzielić nas na swoich i obcych?
W lecie 1954 r. obóz skautów w parku stanowym Robbers Cave („Jaskinia Zbójców”) niedaleko miasteczka Watonga, w stanie Oklahoma [w USA], był miejscem jednego z najsłynniejszych eksperymentów z dziedziny psychologii społecznej. Jego inicjatorem był wybitny, urodzony w Turcji, amerykański psycholog Muzafer Sherif, autor realistycznej teorii konfliktu.
Jego pomysł polegał na tym, żeby spośród dwunastoletnich chłopców z protestanckich rodzin klasy średniej, mieszkających w akademickim mieście Norman, wybrać 22, których podzielił na dwie nieróżniące się zasadniczo grupy. Obie przewieziono osobno do „Jaskini Zbójców”, gdzie przez kilka pierwszych dni nie miały ze sobą kontaktu, a organizatorzy w każdej z nich starali się wytworzyć poczucie wewnętrznej więzi, solidarności i hierarchii. Po tej wstępnej fazie rozpoczął się właściwy eksperyment, którego celem było zbadanie, czy grupy zaczną ze sobą współpracować, czy też rywalizować? [...]
Eksperyment powiódł się ponad oczekiwania. W pierwszej fazie obie grupy wybrały sobie nazwy Orłów i Grzechotników […], uszyły „narodowe flagi” i wyłoniły przywództwo. Kiedy zaczęły rywalizować, wnet doszło do wrogich incydentów, wzajemnego ostracyzmuostracyzmu, a wreszcie nocnych rajdów zakończonych bezczeszczeniem flagi oponentów i zaborem przedmiotów o symbolicznym znaczeniu. [...]
Sherif, interpretując swe obserwacje, wysunął hipotezę, że główną przyczyną, dla której grupy ludzkie posługują się wobec innych stereotypami i zaczynają ich dyskryminować, jest współzawodnictwo o dostęp do ograniczonych zasobów. [...] Późniejsze badania psychologów społecznych ujawniły jednak niepokojący fakt, że stereotypizacja i niechęć wobec innych grup pojawia się częstokroć, nawet gdy nie ma rzeczywistego konfliktu interesów.REi5Rmp2n7Kjy1 Minimalne kryteria identyfikacji
Do ujawnienia tej prawdy w dużej mierze przyczynił się brytyjski badacz polskiego pochodzenia, urodzony we Włocławku syn żydowskiego kupca Hersz Mordche, który przybrał później nazwisko Henri Tajfel. [...]
Swą teorię społecznej tożsamości Tajfel oparł na doświadczeniach dotyczących tzw. minimalnych grup. [...] Członkowie poszczególnych grup nawet nie znali się i nic nie wskazywało, że kiedykolwiek się spotkają. Pomimo to Tajfelowi udało się wytworzyć u nich świadomość grupowej tożsamości i wykazać, że w ślad za nią idzie skłonność do dyskryminacji członków drugiej grupy.
[...]
[...] Zdaniem psychologów ewolucyjnych powołujących się na koncepcję doboru krewniaczego, nasz altruizm i solidarność skierowane są przede wszystkich do członków najbliższej rodziny. [...] Najpierw dbamy o własne geny, potem o przyjaciół, a dopiero później utożsamiamy się z większymi grupami, takimi jak partia, naród, a w końcu może i ludzkość.
Słownik
sposób poznawania świata charakteryzujący się wykorzystaniem rozumu jako jedynego narzędzia wnioskowania, uznający doświadczenie jako jedyne źródło poznania świata oraz korzystający z uzgodnionej metodologii jego badania i posługujący się precyzyjnym językiem opisu swych ustaleń
procedura i zasady prowadzenia badań naukowych
zespół założeń poznawczych, środków i sposobów służących w nauce do badania rzeczywistości
funkcja związana z przedstawianiem rzeczywistości w wypowiedzi językowej
(łac. persuasio – przekonywanie) – oddziaływanie na odbiorcę w celu przekonania go do przyjęcia pewnych twierdzeń, zmiany przekonań lub postaw albo podjęcia jakiegoś działania
styl służący przekazywaniu informacji; dominuje w nim komunikatywna funkcja języka, jest oszczędny w środkach, zobiektywizowany w przekazie, odwołuje się do faktów i danych, jasny i zrozumiały
styl służący przekazywaniu opinii, ocen, przekonań i poglądów autora; dominuje w nim ekspresywna i impresywna funkcja językowa; obfituje w środki literackie i artystyczne, wyraża subiektywne stanowisko autora
styl służący opisowi badań naukowych i ich wyników; dominuje w nim funkcja komunikatywna; maksymalnie zobiektywizowany; obfituje w terminologię naukową, odwołuje się jedynie do faktów, unika ocen i emocji; adresowany do wąskiego kręgu odbiorców