Chadecja, czyli co?

R1nWDKXOXCNga1

Zdjęcie przedstawia starszego, uśmiechniętego mężczyznę. Mężczyzna ubrany jest w biały strój papieski. Na głowie ma małą, białą piuskę.

O chrześcijańsko‑demokratycznej tożsamości polskich partii chadeckichchrześcijańska demokracja (chadecja)chadeckich decyduje obecność w programie politycznym elementów inspirowanych nauczaniem społecznym Kościoła, takich jak:

• niekonfliktowa wizja społeczeństwa: wszystkie klasy i warstwy współpracują na zasadach solidaryzmu;

• podkreślanie roli rodziny;

• stosowanie reguły pomocniczości (subsydiarności);

• poszanowanie życia i godności osoby ludzkiej;

• podkreślanie wartości wolności i wolnej woli człowieka;

• koncepcja wspólnego dobra i zasada solidaryzmu;

• wypośrodkowanie między kapitalizmem a socjalizmem (społeczna gospodarka rynkowaspołeczna gospodarka rynkowaspołeczna gospodarka rynkowa).

Optymalnym systemem politycznym jest według chadeków demokracja. Pozwala ona na uczestnictwo jednostek w procesie decyzyjnym, umożliwia dialog między rządzącymi a rządzonymi, jak również przejmowanie władzy na drodze wyborów.

Pod zaborami

Historia partii chadeckich w Polsce swoimi korzeniami ideologicznymi i organizacyjnymi sięga czasów I wojny światowej. W ostatnich latach przed odzyskaniem niepodległości we wszystkich trzech zaborach ruchy te przyjęły rzeczywiste struktury partii.

Pierwsze lata II RP: trudy zjednoczenia ruchu chadeckiego

W czasach II Rzeczypospolitej istniały dwa główne stronnictwa chadeckie: Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji (używające w latach 1920–1925 nazwy Chrześcijańsko‑Narodowe Stronnictwo Pracy) oraz Narodowa Partia Robotnicza, które w długotrwałym procesie zjednoczenia w 1937 r. powołały Stronnictwo Pracy.

RX1mtGDXhvsbR

Zdjęcie przedstawia ulotkę wyborczą Stronnictwa Pracy Narodowej i Polskiego Stronnictwa Demokratycznego. Na ulotce napisane jest: Kto pragnie Polski Wielkiej, Silnej i Zbrojnej – kto siłę Państwa Polskiego widzi w wytężonej pracy wszystkich dla dobra narodu. Kto pragnie poszanowania prawa wolności dla wszystkich, ładu i porządku… Kto rozumie, że bez regularnej wielkiej armji, powstałej z powszechnego poboru niema Państwa, że obrona Wilna, Mińska, Lwowa, Poznania i Gdańska jest najświętszym obowiązkiem narodowym… Kto pragnie szerokich demokratycznych reform społecznych, a nie krwawiących przewrotów i walk bratobójczych. Kto głodnym i bezbronnym chce dać pracę, a nie jałmużnę. Ten głosować będzie na narodową listę numer 21.

RJ8EVCIpUktkC

Zdjęcie przedstawia duży plac miejski, na którym zgromadzona jest duża grupa ludzi.

R1A5nclZD39x11

Zdjęcie przedstawia pokład okrętu wojskowego. Są na nim zgromadzeni liczni wojskowi, w tym generał Sikorski.

Stronnictwo Pracy określało się jako stronnictwo antykomunistyczne. Ideałem było państwo oparte na demokracji, rządach prawa i poszanowaniu praw obywatelskich. Była to partia stojąca w opozycji do rządów sanacjisanacjasanacji. Chadecy wspierali rolę samorządu i wszelkie formy inicjatywy społecznej oparte na zaufaniu społeczeństwa. W czasie II wojny światowej partia funkcjonowała w konspiracji. Po jej zakończeniu próbowano reaktywować nurt chadecki w Polsce – w 1945 r. SP zaczęło działać pod przewodnictwem Karola Popiela. Wskutek niemożliwości demokratycznego funkcjonowania zawiesiło swoją działalność w lipcu 1946 r.

Lata 90. XX w. – reaktywacja

RaRJUvJuO3UW01

Ulotka prezentująca listę numer 7. Chrześcijańska Demokracja. Na ulotce znajduje się podobizna dojrzałego mężczyzny w garniturze i w okularach. To Andrzej Sopoćko – profesor finansów. Obok rysunek dłoni trzymających kartkę papieru z napisem: Nie gadanie a praca jest bogactwem narodów. Zamiast dyskutować o Europie, budujemy przemysł u siebie, w naszym regionie. Siedleckie i Podlasie na największe bogactwo – ludzki dynamizm. Do sukcesu potrzeba jest tylko trochę świeżego kapitału. A jego przyciąganie jest profesją finansistów. Pod kartką strzałka wskazująca na dłoń trzymającą stoper i napis: Czas to twój pieniądz.

W lutym 1989 r. powstało Chrześcijańsko‑Demokratyczne Stronnictwo Pracy (ChDSP) odwołujące się do przedwojennego Stronnictwa Pracy (SP). W żadnych wyborach nie osiągnęło znacznego poparcia. Posłowie tej partii zasiadali w parlamencie wybrani z list AWS i PiS.

W latach 90. istniały trzy gabinety, na które stronnictwa chadeckie miały duży wpływ:

• rząd Jana Olszewskiego, w którego skład wchodziło Porozumienie Centrum (PC) skupione wokół Jarosława Kaczyńskiego; w swoim programie powoływało się na etos Solidarności oraz wartości chrześcijańskie;

• rząd Hanny Suchockiej (opierający się na koalicji UD i KLD z Partią Chrześcijańskich Demokratów) z wicepremierem Pawłem Łączkowskim;

• rząd Jerzego Buzka (tworzyła go m.in. grupa partii chadeckich wchodząca w skład AWS).

Słownik