Na obszarze Polski najczęściej występują powodzie roztopowe (głównie na nizinach) i opadowe (przede wszystkim w górach). Właśnie taka powódź nawiedziła w lipcu 1997 roku południową i zachodnią Polskę, Czechy, wschodnie Niemcy (Łużyce), północno‑zachodnią Słowację oraz wschodnią Austrię.

Bezpośrednią jej przyczyną były dwie fale obfitych opadów (4‑8.07 i 17‑25.07.1997) związanych z układem niżowym (tzw. Niżem Genueńskim) powstałym nad północnymi Włochami wskutek napływu chłodnego powietrza z Europy Zachodniej. Niż ten przesuwał się na północny wschód i spowodował napływ mas gorącego powietrza znad Morza Czarnego i Śródziemnego na północ, gdzie zalegało chłodne powietrze z obszarów Morza Bałtyckiego. Na granicy obu mas powietrza wystąpiły obfite opady wielokrotnie przekraczające średnią dla wielolecia. W lipcu 1997 roku spadło ich trzykrotnie więcej, a na obszarach górskich nawet czterokrotnie lub pięciokrotnie więcej niż zazwyczaj. Przepływ Odry wzrósł do około 3 500 m³/s.

Sumy opadów w lipcu 1997 roku na posterunkach opadowych w dorzeczu górnej Odry

Posterunek opadowy

Suma opadów 4–8 lipca [mm]

Procent lipcowej normy z wielolecia [%]

Suma opadów 17–22 lipca [mm]

Procent lipcowej normy z wielolecia [%]

Łączna suma opadów 4–25 lipca [mm]

Procent lipcowej normy z wielolecia [%]

Lubliniec

181,0

218

70,2

85

257,0

310

Krupski Młyn

189,4

201

62,6

67

265,4

282

Stecówka

269,1

182

73,4

50

376,8

255

Kubalonka

280,7

191

75,4

51

404,6

275

Istebna

253,3

189

69,2

52

364,6

272

Cieszyn

219,8

168

94,7

72

341,1

260

Racibórz

244,3

266

69,2

75

335,5

365

Głubczyce

240,4

258

83,7

90

349,3

376

Opole

165,8

182

82,8

91

254,9

280

Olewin

210,2

204

102,8

100

404,5

393

Pradziad

454,0

287

142,0

90

598,0

378

Opawa

204,0

219

75,2

81

280,2

301

Červena

266,7

287

69,7

75

Lysa Hora

586,0

294

176,0

88

762,0

383

R1AjIieVFmAB71
Opady atmosferyczne w dorzeczu górnej Odry w dniach od 4–8 i 17–22 lipca 1997 roku
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o. na podstawie http://www.biogeo.us.edu.pl/index.php/odra/16-powodz-w-1997-roku, licencja: CC BY-SA 3.0.
1

Powódź spowodowały dwie fale opadów – pierwsza nastąpiła w dniach 4‑8 lipca i objęła obszar Sudetów Wschodnich oraz południową część Dolnego Śląska, druga wystąpiła w dniach 17‑22 lipca 1997 roku. Była to jedna z największych w historii powodzi na Odrze pod względem rozmiarów i czasu trwania oraz obszaru objętego zalewem. Wylały rzeki Bóbr, Bystrzyca, Kaczawa, Kwisa, Mała Panew, Nysa Kłodzka, Nysa Łużycka, Odra, Olza, Oława, Skora, Szprotawa, Ślęza i Widawa. W dorzeczu górnej Odry fala powodziowa przekroczyła o 2–3 m najwyższe notowane dotąd stany wód. Zalaniu uległy wsie w dolinach Odry i jej dopływów oraz miasta, w tym m.in. Kłodzko, Głuchołazy, Kędzierzyn Koźle, Opole, Wrocław, Brzeg Dolny, Głogów i wiele innych. Sytuację pogorszył fakt, że większość rzek miała nieuregulowane i często także niedrożne koryto, urządzenia hydrotechniczne były w złym stanie technicznym, a zakładane przed II wojną światową poldery zalewowepolder przeciwpowodziowypoldery zalewowe w większości zostały zabudowane.

R1LwnXUPylmv01
Wrocław – powódź na osiedlu Kozanów zbudowanym na polderach zalewowych
Źródło: Masur, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10397957, domena publiczna.
1

W dorzeczu Wisły powódź miała łagodniejszy przebieg przede wszystkim ze względu na mniejsze opady. Największe straty poniosły regiony podgórskie w górnym biegu Wisły, Sanu i ich dopływów. Pewien wpływ na ograniczenie skutków powodzi w tym dorzeczu miały zbiorniki retencyjne (Jezioro Solińskie, Czorsztyńskie, Rożnowskie, Dobczyckie), które przejęły falę powodziową i ją spłaszczyły.  Powódź na Wiśle spowodowała zniszczenie części wałów przeciwpowodziowych, stworzyła zagrożenie dla elektrowni w Połańcu i zapory we Włocławku, podtopiła rozległe tereny w dolinie, jednak jej skutki były daleko mniejsze od występujących w dorzeczu Odry.

RKlVe49myER3w1
Zalane tereny w okolicy Połańca
Źródło: ZX, Przykuta, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9030766, domena publiczna.

Tam powódź zniszczyła infrastrukturę telekomunikacyjną, wodociągową i kanalizacyjną w wielu miastach oraz mniejszych miejscowościach, uszkodziła brzegi rzek i potoków na długości 4 090 km, spowodowała zamulenie odcinków koryt rzecznych i czasz zbiorników retencyjnych. Wyrządziła też znaczne szkody w lasach. Uszkodzone zostały m.in. szkółki i drogi leśne, mosty, przepusty i szlaki turystyczne. Konsekwencją długiego podtopienia było osłabienie, a niekiedy całkowite zniszczenie części drzewostanu.

Bilans powodzi to 114 ofiar śmiertelnych na terenie Czech, Niemiec i Polski (56) oraz straty materialne szacowane na około 12 mld złotych. W wyniku powodzi dach nad głową straciło 7 tys. ludzi, a około 40 tys. osób zostało pozbawionych dorobku całego życia. Ponad 9 tys. firm utraciło majątek. Całkowitemu lub częściowemu zniszczeniu uległo 680 tys. mieszkań, 843 szkoły, 4 tys. mostów, 14,4 tys. km dróg, 2 tys. km torów kolejowych, 613 km wałów przeciwpowodziowych i 665,8 tys. ha ziemi. Największe straty powódź spowodowała w województwie opolskim: zalanych zostało 87 tys. ha gruntów rolnych, 40 tys. osób trzeba było ewakuować z 26 tys. zalanych i uszkodzonych budynków.

Słownik

cofka powodziowa
cofka powodziowa

podwyższenie lustra wody postępujące w górę biegu cieku, powstające wskutek podnoszenia się stanu wody w zbiorniku końcowym, do którego ów ciek uchodzi – np. w morzu, jeziorze lub w rzece przyjmującej dopływ

polder przeciwpowodziowy
polder przeciwpowodziowy

zwykle naturalny obszar zalewowy; w okresie wezbrania rzeki pozwala na rozlanie się nadmiaru wody z koryta i jej naturalną retencję