Skomplikowane relacje z Niemcami

Od początku swojego panowania (od 992 r.) Bolesław współpracował z młodym cesarzem Ottonem III, m.in. podczas walk z pogańskimi plemionami na Połabiu. W 1000 r., w trakcie zjazdu gnieźnieńskiego, Bolesław Chrobry został uznany przez cesarza za najważniejszego księcia zachodniej Słowiańszczyzny (z wyłączeniem Czech). To był olbrzymi sukces dyplomatyczny polskiego władcy, dzięki któremu udało się unormować stosunki polsko‑niemieckie. W 1002 r. 22‑letni cesarz Otton III zmarł niespodziewanie w czasie wyprawy do Rzymu. Po jego śmierci w Świętym Cesarstwie Rzymskim Narodu NiemieckiegoCesarstwoŚwiętym Cesarstwie Rzymskim Narodu Niemieckiego rozgorzała walka o tron cesarski. Krótką wojnę domową wygrał Henryk, książę Bawarii, który koronował się na króla Niemiec. Nowy władca nie zamierzał realizować polityki Ottona III, dążącej do zjednoczenia Europy pod berłem cesarskim.

Bolesław Chrobry wykorzystał trudną sytuację w cesarstwie i jeszcze w trakcie bezkrólewia zajął, prawie bez walki, ŁużyceŁużyceŁużyce. Ziemie te, zamieszkane przez Serbołużyczan i Połabian, objął swoim zwierzchnictwem jako książę Słowiańszczyzny. Król Henryk II natychmiast zwołał do Merseburga lokalnych możnych i urzędników królewskich, zaproszenie wystosował także do Bolesława. Część możnowładców poparła roszczenia księcia polskiego do Łużyc i z tego powodu Henryk II, zabiegający o uznanie feudałów niemieckich, również je uznał. Kiedy Bolesław Chrobry opuszczał Merseburg, został napadnięty przez oddziały SasówSasiSasów – udało mu się odeprzeć atak i ujść z życiem. To wydarzenie jednak stało się bezpośrednim powodem rozpoczęcia przez księcia polskiego działań wojennych w rejonie Połabia.

Interwencja Bolesława w Czechach

W tym czasie w państwie czeskim również trwała walka o tron, rywale mordowali swoich przeciwników i ich rodziny albo okrutnie ich okaleczali. Bezwzględne rządy ówczesnego księcia praskiego Bolesława III Rudego doprowadziły w 1003 r. do buntu i wygnania władcy. Czescy możnowładcy wezwali na tron w Pradze księcia polskiego. Wcześniej Chrobry zaprosił Bolesława Rudego w gościnę na ziemie polskie i tam kazał go oślepić i tym samym pozbawił go realnych możliwości powrotu do władzy. W marcu 1003 r. Chrobry objął tron czeski, zajął także Morawy i Słowacje. Niezadowolony z tego faktu Henryk II zawarł układ z LutykamiLutycyLutykami, co wzbudziło rozgoryczenie wśród jego poddanych, ponieważ było to przymierze z poganami przeciwko chrześcijańskiemu władcy. Król niemiecki nie mógł jednak pozwolić na tak szybki i znaczący wzrost pozycji księcia polskiego w Europie Środkowej. Wojny o Czechy można było uniknąć, gdyby Bolesław zgodził się złożyć z ziem czeskich hołd królowi niemieckiemu. W 1004 r. do Czech wkroczyły wojska Henryka II, co doprowadziło do buntu społeczeństwa czeskiego przeciwko… Bolesławowi Chrobremu, oskarżanemu o wywołanie konfliktu. Książę polski został wypędzony z Czech, stracił również kontrolę nad Łużycami i MilskiemMilskoMilskiem. Po kilkudniowych walkach o przeprawę na Odrze Henryk II przeniósł działania wojenne na ziemie polskie, pod Poznań. W tej wyprawie towarzyszyli mu poganie – WieleciWieleciWieleci. Sojusz z nimi spowodował, ponownie, niezadowolenie i jawną krytykę, m.in. ze strony biskupa Bruna z Kwerfurtu. Krytycy działań króla niemieckiego zamilkli, kiedy sojusz niemiecko‑wielecki przyniósł realne sukcesy na gruncie politycznym. W 1005 r. Bolesław Chrobry poprosił o pokój, podpisano go w Poznaniu. Na mocy jego postanowień polski władca stracił Łużyce i Milsko i nie utrzymał tronu czeskiego.

RkMOrwoJUa1og

Ilustracja przedstawia dwóch mężczyzn w średnim wieku, stojących obok siebie na niewielkim postumencie. Pierwszy, stojący po lewej ubrany jest w długą sukmanę, zakończoną na dolnej krawędzi geometrycznym wzorem. Na ramiona ma narzucony płaszcz. Lewą ręką podtrzymuje krzyż umiejscowiony na długim drzewcu. Na głowie ma nakrycie głowy w kształcie sierpa z półokrągłą czapeczką, na której środku umieszczony jest malutki pionowy krzyżyk. Drugi mężczyzna, stojący po prawej widoczny jest z lewego profilu. Ubrany jest w męskie pończochy, tunikę sięgającą do pół uda, ze zdobionym, metalowym pasem. Lewą rękę opartą ma na rękojeści długiego miecza, na którym się opiera. Prawą ręką podpiera się pod bok. Na głowie ma koronę, która założona jest na obcisły kaptur, zintegrowany z górną częścią stroju mężczyzny. Na ramię ma zarzucony płaszcz, który swobodnie spływa aż do kostek.

RXYNf7vG5ZQdX

Zdjęcie przedstawia rzeźbę z brązu przedstawiającą dwóch mężczyzn w średnim wieku, stojących obok siebie na wysokim postumencie ze złoconymi napisami. Obaj mają brodę i wąsy oraz dłuższe włosy. Pierwszy, stojący po lewej ubrany jest w długą sukmanę. Na ramionach narzucony ma płaszcz. Lewą ręką podtrzymuje krzyż umiejscowiony na długim drzewcu. Na głowie ma hełm, na środku którego umieszczony jest malutki pionowy krzyżyk. Drugi mężczyzna, stojący po prawej ubrany jest w tunikę sięgającą do pół uda, ze zdobionym, metalowym pasem. Lewą rękę opartą ma na rękojeści długiego miecza, na którym się opiera. Prawą ręką podpiera się pod bok. Na głowie ma koronę. Na ramię ma zarzucony płaszcz, który swobodnie spływa aż do kostek. Rzeźba znajduje się w półokrągłej wnęce w kaplicy. Wnętrze wnęki jest zdobione i złocone.

Henryk II kontra Bolesław Chrobry - kolejne starcie

Henryk II, zaniepokojony działaniami Bolesława Chrobrego mającymi na celu pozyskanie jako sojuszników Czechów i Wieletów, rozpoczął kolejny etap walk. Po odzyskaniu przez polskiego władcę Milska i Łużyc, w 1010 r. u polskich granic pojawiły się wojska Henryka II. Nie udało im się jednak przeprawić przez Odrę ani w Krośnie, ani w Głogowie. Kolejny raz wojska niemieckie próbowały sforsować rzekę w 1012 r. i ponownie nie odniosły zdecydowanego zwycięstwa. Obydwie strony w 1013 r. z ulgą podpisały kolejny pokój, tym razem w Merseburgu, na mocy którego Chrobry odzyskał Łużyce i Milsko i z tych ziem miał składać hołd Henrykowi II oraz dostarczyć oddziały na wyprawę koronacyjną cesarza Henryka do Rzymu. Gwarancją zawartego układu był ślub syna Chrobrego, Mieszka, z córką palatyna nadreńskiego, Rychezą.

R1AiYGbMHBi8Z

Mapa przedstawia ziemie przyłączone do Polski za panowania Bolesława pierwszego Chrobrego, które obejmują teren Moraw z miastem Ołomuniec. Słowację z miastem Nitra. Wschodni obszar z miastem Budziszyn oraz ziemie na południowym wschodzie z miastami Przemyśl i Czerwień. Na mapie zaznaczona także ziemie czasowo przyłączone do Polski za panowania Bolesława Chrobrego, należą do nich teren Czech z miastem Praga i Libice oraz niewielka ziemia na wschodzie z miastem Brześć. Mapa wskazuje także ziemie utracone w czasie panowania Bolesława pierwszego Chrobrego, należą do nich Pomorza, z miastami Kołobrzeg, Wolin, Stargard, Sławno.

Pokój, który okazał się zawieszeniem broni

Ostatnia faza wojen polsko‑niemieckich została sprowokowana przez Bolesława, który nie wypełnił postanowień porozumienia z Merseburga. Henryk II, koronowany w Rzymie w 1014 r. na cesarza, zaatakował. Dwukrotnie próbował sforsować Odrę na wysokości Krosna, potem Głogowa. Zdeterminowany cesarz ruszył w 1017 r. w kierunku Niemczy. Obrona tego grodu obrosła legendą.

Rjlb5PpIktN6c

Obraz przedstawia trzech jeźdźców jadących na czele większej formacji konnej. Zwróceni są oni w lewą stronę, dlatego widzimy ich lewe profile. Wszyscy mężczyźni ubrani są w stalowe zbroje wraz z hełmami z wydłużonym czubkiem w kształcie stożka, tak zwane szyszaki. Dwaj rycerze jadący z tyłu, trzymają w rękach długie kopie, zakończone ostrymi metalowymi grotami.

R93XVCq9jIOOu

Obraz przedstawia mężczyznę i kobietę stojących na przeciwko siebie na tle białego zamku krytego czerwoną dachówką. Mężczyzna stojący po lewej stronie ma bardzo długa brodę i wąsy oraz długie włosy widoczne spod korony, które spływają luźno na ramiona. Ubrany jest w długi, powłóczysty, złoty płaszcz, podszyty na obrzeżach futrem z gronostajów. Lewą ręką podtrzymuje skrawek płaszcza. W prawej trzyma berło. Na przeciwko niego, stoi kobieta, ubrana w złotą suknię i czerwony płaszcz, który założony ma na ramiona. W lewym ręku trzyma berło, na głowie ma koronę, spod której wystaje delikatna tkanina welonu, który zakrywa jej włosy. Na horyzoncie schematycznie namalowany zamek. Na froncie brama wjazdowa i dwa boczne wejścia. W czterech rogach cztery strzeliste wieże, każda zakończona dachem z czerwonej dachówki w kształcie wydłużonego stożka. Wokół drzewa iglaste.

Spod Niemczy wojska Henryka wycofały się przez Czechy do Niemiec, skąd wysłano poselstwo z propozycjami pokojowymi. Pokój został podpisany w 1018 r. w Budziszynie. Milsko i Łużyce pozostały przy Bolesławie, jako ziemie włączone do państwa piastowskiego, cesarz obiecywał wspomóc siłami zbrojnymi księcia polskiego w czasie wyprawy na Kijów. Małżeństwo Chrobrego z Odą, córką margrabiego Miśni, stało się gwarancją nienaruszalności zawartego porozumienia. Kronikarz niemiecki ThietmarThietmarThietmar tak napisał o układzie: Był to pokój nie, jaki być powinien, lecz jaki dało się zawrzeć w ówczesnej sytuacji. Cesarz Henryk II śpieszył się do Italii i zależało mu na zamknięciu frontu na wschodnich granicach cesarstwa, Bolesław natomiast szykował wielką wyprawę na wschód.

Słownik

Słowa kluczowe

Łużyce, Niemcza, Budziszyn, Merseburg

Bibliografia

M. Barański, Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2018.

R.F. Barkowski, Budziszyn 1002–1018, Warszawa 2018.

M. Maciorowski, B. Maciejewska, Władcy Polski. Historia na nowo opowiedziana, Warszawa 2018.

S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Warszawa 2013.

P. Rochala, Niemcza 1017, Warszawa 2012.