Czym jest kultura?

KulturakulturaKultura jest wynalazkiem człowieka, cechą wyłącznie gatunku ludzkiego. To dzięki kulturze człowiek „zdominował” ziemię. Kultura bowiem dała mu narzędzia do szybszego i lepszego przystosowywania się do zmian klimatycznych, topograficznych czy fizycznych, jakie na przestrzeni wieków zachodziły na naszej planecie.

Kultura jest więc dorobkiem ludzkości.

Kultura z jednej strony powiększa ludzką wolność, a z drugiej ją ogranicza. Dzięki niej człowiek nie musi tworzyć języka, aby porozumieć się z innymi, ponieważ ten został już wykształcony, ani też odkrywać na nowo elektryczności czy internetu. Może wybierać spośród wielu dostępnych możliwości, których np. nie było przed wiekami. Jednak prawo, także będące wytworem kultury, w pewnym sensie zarazem ogranicza człowieka, preferując jedne zachowania, a zabraniając innych. Podobnie nierówności społeczne, które są wynikiem ewolucji kulturowej, sprawiają, że ludzie mają różny dostęp do dóbr, zarówno materialnych, jak i niematerialnych.

Homogenizacja kultury, etnocentryzm i relatywizm kulturowy

We współczesnym społeczeństwie z jednej strony dochodzi do homogenizacji kulturyhomogenizacja (uniformizacja) kulturyhomogenizacji kultury, a z drugiej staje się też ona coraz bardziej różnorodna. Homogenizacja, inaczej unifikacja kultury, polega na ujednolicaniu się elementów różnych kultur, które mają ze sobą styczność. Zwykle jedna z nich dominuje i w wyniku tego to jej elementy są przejmowane przez pozostałe kultury. Unifikuje się moda, zwyczaje, zachowania, a nawet wzorce i sposób myślenia ludzi. Przykładem tego jest amerykanizacja, czyli upowszechnienie się kultury Stanów Zjednoczonych w innych regionach świata.

Kolejnym zjawiskiem związanym z kulturą jest etnocentryzm kulturowyetnocentryzm kulturowyetnocentryzm kulturowy. Osoba, która przyjmuje tę postawę, jest przekonana o wyższości własnej kultury nad innymi. Konsekwencją tego jest narzucanie jej innym, czego przykładem była europeizacja podbitych ludów w okresie kolonializmu.

Przeciwieństwem etnocentryzmu jest relatywizm kulturowyrelatywizm kulturowyrelatywizm kulturowy. Postawa ta zakłada, że przejawy kultury można zrozumieć tylko i wyłącznie w kontekście danej kultury, jej zasad i wartości. W wyniku tego człowiek powinien powstrzymać się od oceniania przejawów innych kultur z własnej perspektywy, gdyż fałszuje to jej obraz.

Rz68lxfTSHsL8

Fotografia przedstawiająca małego chłopca azjatyckiego pochodzenia trzymającego w prawej dłoni prosty patyk. Rękę ma wyciągniętą do góry. Na przegubie ręki ma cienką, sznurkową bransoletkę. Głowę zadziera do góry, patrzy w kierunku czubka patyka. Głowę ma przewiązaną jednobarwną chusteczką. Ubrany jest w koszulkę, ma podwinięte rękawy. Na drugim planie postaci w różnym wieku i różnej płci. Mężczyźni ubrani podobnie jak chłopiec. Kobiety i dziewczynki w jednobarwnych sukienkach z krótkimi rękawami. Mają przewiązane włosy. W tle niewielkie drewniane budynki.

Podziały kultury

Kulturę można podzielić według różnych kryteriów.

Kultura materialna i duchowa

Kultura materialna to wszelkie fizyczne wytwory ludzkiej działalności, które służą człowiekowi. Są to zarówno dzieła sztuki, jak i budowle, narzędzia czy przedmioty codziennego użytku.

Kultura duchowa to intelektualny i duchowy dorobek ludzkości. Obejmuje m.in. muzykę, literaturę, naukę, religię, prawo, a także przekazywane z pokolenia na pokolenie wartości, tradycje i zwyczaje.

RzMUVcSY1r2SQ

Fotografia przedstawia blat i leżące na nim przedmioty. Są to: pleciony, ażurowy wazon, do którego włożono zasuszone gałązki paproci, szklany wazon, stos książek, na którym postawiono figurkę łabędzia obok druga mniejsza figurka łabędzia. Po prawej stronie taca, na której stoją dwa świeczniki ze świecami i globus. W tle ściana, na której wisi oprawiony w ramkę rysunek przedstawiający pszczołę.

RtvK6tN0j20Ku

Zdjęcie przedstawia szereg dużych pojemników na śmieci stojących jeden obok drugiego przy ceglanej ścianie. Na każdym z pojemników znajduje się naklejka z wykrzyknikiem.

R1ZquCPZWVdnl

Zdjęcie przedstawia fragment budynku zbudowanego w neoklasycystycznym stylu. We wnękach budynku znajdują się rzeźby i płaskorzeźby postaci. Przedłużeniem budynku jest wykonana z kamienia instalacja, na której znajduje suę szereg postaci ludzkich i końskich wyłaniających się z płynącej po instalacji wody.

RlgEKdkgZHCO4

Zdjęcie przedstawia pole ze zbożem, po którym jedzie kombajn. W tle kępa drzew.

Kultura osobista i społeczna

Kultura osobista jest cechą charakterystyczną dla danej jednostki, którą ta nabywa, pracując nad sobą. Określa zachowanie człowieka w różnych sytuacjach, niezależnie od czasu i miejsca. Składają się na nią: ogłada towarzyska, schludny wygląd, wiedza z różnych dziedzin, stosunek do drugiego człowieka.

Kultura społeczna określa zasady stosunków międzyludzkich w społeczeństwie. Są to normy (kulturalne, społeczne, moralne), zwyczaje, idee i wartości odnoszące się do relacji.

Kultura narodowa i ludowa

Kultura narodowa jest elementem świadomości narodu i definiowana jest jako całość dorobku społecznego danego narodu. Wyraża się poprzez normy, wierzenia, wartości, język czy dzieła artystyczne wytworzone przez jego członków. Jest to kultura względnie stała. Czynnikami, które o tym decydują, są m.in. system polityczny, język narodowy, system edukacji w danym państwie czy środki masowego przekazu. Za ich pomocą są bowiem przekazywane wartości i kreowana tożsamość obywateli danego kraju.

R1PcNKaD0dZ2Q

Fotografia przedstawiająca kobietę azjatyckiego pochodzenia siedzącą na dywanie z podkulonymi nogami. Kobieta ubrana jest w bluzkę z krótkim rękawem i spodnie lub spódnicę. Przez prawie ramię ma przewieszoną długą chustę. Przed kobietą stoi ukwiecony ołtarz. Za ołtarzem fragment posągu Buddy. Postać Buddy leży na prawym boku, na głowie ma narośl w kształcie turbanu zakończonego czubem, cienkie brwi, między brwiami kępkę włosów, zwężone oczy, prosty nos i wydatne usta, odstające uszy.

Kultura ludowa to suma wytworów społeczności lokalnych, szczególnie wiejskich. Jest następstwem izolacji przestrzennej i społecznej wspólnot lokalnych. Wykazuje cechy zarówno odrębne, jak i wspólne (np. dialekty w Polsce są jedynie regionalną odmianą języka ogólnonarodowego). Zalicza się do nich m.in. tradycjonalizm, w tym uprzywilejowaną pozycję osób starszych, ludową religijność, izolacjonizm (myślenie typu „my i obcy”) oraz myślenie mityczne.

R1aHWNs3dzLuM

Fotografia przedstawiająca rynek miejski i pochód postaci. Na czele pochodu idzie kukła wykonana ze słomy ozdobionej kolorowymi wstążkami i naszyjnikiem z trzydziestoma metalowymi kołami, srebrnikami, za które Judasz wydał Jezusa. Postać jest prowadzona przez umundurowanych strażaków trzymających włócznie, z hełmami na głowach. Obok idą inni strażacy, dalej mieszkańcy miasta w różnym wieku i różnej płci. Trzymają otwarte parasole.

Kultura elitarna i masowa

Kultura elitarna jest najważniejszą częścią kultury symbolicznej, ma charakter niekomercyjny i przekazuje treści trudne w odbiorze. Z tego powodu skierowana jest do odbiorców, którzy są do tego przygotowani. Zalicza się do niej dzieła literackie, filmowe, teatralne, muzyczne czy dzieła sztuki. Tworzą je twórcy należący do elity społecznej. Większość spośród tych dzieł przedstawiana jest wąskiemu gronu na specjalnie dla tego grona przygotowanych imprezach.

Kultura masowa (popularna) ma charakter komercyjny i skierowana jest do szerokiego, masowego grona odbiorców. Przekazywane treści są łatwe w odbiorze. Są to przede wszystkim seriale, muzyka popularna, kabarety itp. Docierają do odbiorcy poprzez środki masowego przekazu czy imprezy masowe.

Słownik