Ze względu na głębokość występowania wody podziemne dzielimy na:

• wody przypowierzchniowe,

• wody gruntowe,

• wody wgłębne,

• wody głębinowe.

RI8fUAiZAWYVb

Ilustracja przedstawia kilka warstw gleby, na powierzchni ostatniej warstwy rosną drzewa. Po lewej stronie ilustracji jest trawa, pod nią znajduje się woda. Umieszczono nad nią napis: obszar wody przypowierzchniowej.

Wody gruntowe tworzą pierwszą od powierzchni terenu trwałą warstwę wodonośną. Zasilają je wody opadowe i powierzchniowe. Występują na różnej głębokości. W obniżeniach terenu występują zazwyczaj płytko, miejscami wypływając na powierzchnię w postaci źródeł i wycieków, mogą również tworzyć obszary zabagnione. Zwierciadło wód gruntowych jest zazwyczaj swobodne i wykazuje duże wahania sezonowe. Na obszarach położonych wyżej zwierciadło jednak występuje na znacznych głębokościach. Wodami gruntowymi mogą być wody warstwowe, szczelinowe oraz krasowe.

Wodami wgłębnymi nazywamy wody podziemne, które występują w otoczeniu skał słaboprzepuszczalnych lub nieprzepuszczalnych na głębokości warstw wodonośnych. Charakterystyczną cechą miejsca wstępowania tych wód jest to, że ich obszar jest zazwyczaj większy od obszaru zasilania. Wody te są zasilane w wyniku infiltracji opadów atmosferycznych w wychodniach warstw wodonośnych lub poprzez szczeliny uskokowe albo okna hydrologiczne, czyli miejsca o niezachowanej ciągłości w utworach nieprzepuszczalnych, występujące w stropie warstwy z wodami wgłębnymi.

RifwI1iqJFEwu

Na schemacie przedstawiono zasilanie wód głębinowych. Są dwie warstwy poziome - górna, cienka, jasna, opisana jako wychodnie warstwy wód głębinowych. Leży pod nią druga warstwa, narysowana kolorem ciemniejszym, sięgająca w dół, do końca schematu. Warstwy te przecina od góry na dół na skos pas zaznaczony na ciemno.

Wody wgłębne mogą być także zasilane wodami z innych poziomów wodonośnych, które przesączają się przez przykrywające je utwory o niskiej przepuszczalności. Wody wgłębne znajdują się zazwyczaj pod ciśnieniem hydrostatycznymciśnienie hydrostatyczneciśnieniem hydrostatycznym. Wypływ wody w studniach, które przebiły warstwę nieprzepuszczalną może mieć charakter artezyjski, tzn. wypływa ona pod ciśnieniem na powierzchnię Ziemi, lub subartezyjski, kiedy nie osiąga powierzchni terenu.

Głęboko pod warstwami nieprzepuszczalnymi o dużej miąższości występują wody głębinowe. Są one przeważnie odizolowane od innych poziomów wodnych i nie podlegają wpływom atmosfery. Przykładem mogą być wody reliktowe uwięzione w skałach w dawnych epokach geologicznych. Wody głębinowe nie biorą udziału w krążeniu wód w cyklu hydrologicznym. Są to wody nieodnawialne, które znajdują się w bezruchu. Są najczęściej silnie zmineralizowane i występują pod wysokim ciśnieniem. Posiadają dosyć wysoką temperaturę, co pozwala wykorzystywać je dla potrzeb energetycznych.

Ze względu na rodzaj skał, w których występuje woda, wody podziemne możemy podzielić na:

• wody warstwowe – wypełniają pory skalne, tworzą warstwy wodonośne. Mogą to być wody przypowierzchniowe, gruntowe, wgłębne i głębinowe zarówno o zwierciadle swobodnym, jak i napiętym;

• wody szczelinowe – to wody spotykane w spękaniach skał. Ilość wód szczelinowych jest uzależniona od ilości występowania szczelin w skałach. Migracja tej wody w szczelinach przebiega w zmiennym kierunku oraz z różną prędkością, co uwarunkowane jest przez tektonikętektonikatektonikę i ciśnienie hydrostatyczne. Wody szczelinowe zazwyczaj zasilane są bezpośrednio poprzez wodę opadową przedostającą się do szczelin lub pośrednio, gdy szczeliny znajdują się pod utworami przepuszczalnymi;

• wody krasowe – występują głównie w skałach wapiennych, lecz mogą występować również w gipsach, dolomitach, halicie i anhydrycie. Wody te najczęściej zasilane są przez wody opadowe lub wody powierzchniowe, które wpływają w niższe korytarze krasowe przez ponory. Zwierciadło wód krasowych zależy od zasilania opadowego i nie wykazuje związku z ukształtowaniem powierzchni terenu. Na terenie objętym krasowieniem przy wysokim stanie wód – wydostają się na powierzchnię przez wywierzysko.

Ro7U01gkeqIPO

Ilustracja przedstawia występowanie wód w wolnych przestrzeniach różnych typów skał. W trzech kołach ustawionych obok siebie zaprezentowano różne typy skał. Pierwsze koło dotyczy skał osadowych okruchowych. W kole są elementy różnej wielkości zbliżone kształtem do owali. Mają następujące kolory: żółty, ciemnobrązowy, jasnobrązowy. Pomiędzy nimi są wolne, niebieskie przestrzenie. To pory pomiędzy ziarnami. Drugie koło ilustruje wapienie, dolomity i gipsy. Dookoła koła są struktury skierowane ku środkowi o kształcie prostokątnym w kolorze fioletowym. Pomiędzy nimi oraz w środku koła są wolne przestrzenie zaznaczone kolorem niebieskim. To szczeliny powstałe w efekcie rozpuszczenia. Trzecie koło przedstawia skały magmowe i metamorficzne. Koło ma kolor czerwony. Na czerwonym tle są wąskie, niebieskie linie biegnące w różnych kierunkach. To spękania i szczeliny tektoniczne.

W strefie aeracji, czyli przypowierzchniowej, napowietrzonej części utworów geologicznych, woda występuje w trzech stanach skupienia.

Dokonujemy również podziału wód podziemnych ze względu na ich powstawanie:

• wody infiltracyjne – tworzą się dzięki przesiąkaniu wód opadowych,  jeziornych lub rzecznych przez szczeliny w glebie oraz w warstwach skalnych. Wielkość infiltracji zależy od: budowy geologicznej, rzeźby terenu, klimatu, czynników biosferycznych oraz gospodarczej działalności człowieka;

• wody kondensacyjne – powstają poprzez skraplanie się pary wodnej w przypowierzchniowych warstwach gruntu lub na powierzchni ziemi. Proces powstawania tych wód zachodzi w wyniku zmian termicznych. Nie odgrywają one dużej roli w zasilaniu wód podziemnych, jednakże na obszarach z dużymi dobowymi wahaniami temperatury (pustynie) mogą stanowić do 50% ogółu wód podziemnych (dzięki kondensacji pary wodnej);

• wody juwenilne – wody tworzące się z zawartej pary wodnej w magmie, która wydostaje się z głębi Ziemi podczas ostatniego etapu jej krzepnięcia. Aby zaszedł proces skraplania wody z magmy, temperatura musi wynosić poniżej 374,6°C.  Wody juwenilne występują w głębokich rozpadlinach skorupy ziemskiej oraz w obszarach wzmożonych tektonicznie i w przestrzeniach działalności wulkanów;

• wody reliktowe (szczątkowe) – to wody, które zostały uwięzione w warstwach skalnych, co spowodowało, że nie mają kontaktu z otoczeniem. Nie biorą one udziału w globalnym obiegu wody. Są to pozostałości po dawnych morzach i jeziorach. Wody te najczęściej wyłączone z obiegu zostały w wyniku procesów sedymentacyjnych lub infiltracyjnych;

• wody metamorficzne – to wody powstałe podczas procesów metamorficznych nietrwałych minerałów pod wpływem temperatury.

Słownik