Nagranie dźwiękowe Czym jest poezja? Interpretacja wiersza Rzecz Czarnoleska Juliana Tuwima.
Czym jest poezja? Interpretacja wiersza Rzecz Czarnoleska Juliana Tuwima
1
Julian TuwimRzecz Czarnoleska
R1UDCslwBr8K511
Zdjęcie przedstawia prawy profil młodego mężczyzny. Ma krótko przystrzyżone włosy, wysokie czoło i wydatny nos.
Julian Tuwim w 1933 roku
Źródło: dostępny w internecie: National Library of Israel, Schwadron collection, licencja: CC BY 3.0.
Rzecz Czarnoleska – przypływa, otacza, Nawiedzonego niepokoi dziwem. Słowo się z wolna w brzmieniu przeistacza, Staje się tem prawdziwem.
Z chaosu ład się tworzy. Ład, konieczność, jedyność chwili, gdy bezmiar tworzywa Sam się układa w swoją ostateczność I woła, jak się nazywa. Głuchy nierozum, ciemny sens człowieczy Ostrym promieniem na wskroś prześwietlony, Oddechem wielkiej Czarnoleskiej Rzeczy Zbudzony i wyzwolony.
julian_tuwim Źródło: Julian Tuwim, Rzecz Czarnoleska.
R107YxvgLIJZw1
Zdjęcie przedstawia okładkę tomiku Juliana Tuwima "Rzecz Czarnoleska". Na środku umieszczona jest grafika. W kole siedzą naprzeciw siebie dwie kobiety. Pomiędzy nimi stoi coś na kształt dużego kwiatu w donicy.
Okładka Rzeczy czarnoleskiej Juliana Tuwima, wydawnictwo J. Mortkowicz, 1929 rok
Źródło: domena publiczna.
W momencie, gdy Julian Tuwim wydał tom Rzecz Czarnoleska (1929), z którego pochodzi przytoczony wiersz, jego pozycja w liryce dwudziestolecia międzywojennego była już ugruntowana. Debiutował w 1918 r. zbiorem Czyhanie na Boga, natomiast Rzecz Czarnoleska to jego szósty tom poezji. Krytycy uznali tytułowy wiersz zbioru za deklarację nowego programu twórczego Tuwima. Miał on wyraźnie nawiązywać do tradycji Jana Kochanowskiego. Wskazuje na to tytuł wiersza, jak i pojawiający się w trzeciej strofie epitet wartościujący: Rzecz Czarnoleska jest „wielka”. Jakkolwiek by ją jednak opisywać, to tylko symboliczne, abstrakcyjne hasło. Zaledwie odsyła do wizji liryki, którą dostrzec można w twórczości Kochanowskiego – poezji traktowanej jako uporządkowany, harmonijny układ, podlegający kanonom renesansowego klasycyzmu. Jeśli Tuwim przyznaje się do kontynuowania tradycji Jana z Czarnolasu, to musi porzucić witalizmwitalizm wcześniejszej swojej twórczości, zrewidować dotychczasową poetykę dnia codziennego z jej językiem bliskim potocznemu i szarym człowiekiem jako bohaterem. Powinien, przede wszystkim, zacząć inaczej traktować poetyckie słowo – jako narzędzie wprowadzania ładu w chaos świata.
I rzeczywiście, słowo jest głównym problemem poetyckim, którego dotyczy analizowany wiersz. Tuwim sięga nie tylko do Kochanowskiego, ale również do odkrywanej wówczas na nowo twórczości Cypriana Norwida. Uważny czytelnik dostrzeże zapewne, że tytułowa „Rzecz Czarnoleska” wzięta została z Mojej piosnki [I] romantycznego poety, którą kończy strofa:
1
Cyprian Kamil NorwidMoja piosnka [I]
RnXpbLSuNCZVW11
Grafika przedstawia twarz mężczyzny w średnim wieku. Włosy zaczesane na bok zakrywają uszy. Ma wąs i brodę. Ubrany jest w szary płaszcz oraz chustę pod szyją.
Józef Łoskoczyński - Cyprian Norwid
Źródło: domena publiczna.
Lecz, nie kwiląc jak dziecię, Raz wywalczę się przecie; Złotostruna, nie opuść mię, lutni! Czarnoleskiej ja rzeczy, Chcę – ta serce uleczy! I zagrałem… … i jeszcze mi smutniej.
moja_piosenka Źródło: Cyprian Kamil Norwid, Moja piosnka [I].
poetyka
poetyka
(gr. poiētikē – produktywny, pomysłowy) – sposób pisania; formalne cechy charakterystyczne dla twórczości danego pisarza, szkoły poetyckiej, kierunku lub prądu literackiego
witalizm
witalizm
w pierwszej połowie XX w. w wielu kierunkach literackich i artystycznych pojawiła się tendencja określana jako witalizm, która swoje źródło miała w filozofii Friedricha Nietzschego i Henriego Bergsona; najważniejszymi kategoriami były dla niej dynamika i życie; według zwolenników witalizmu główne zadanie sztuki polegało na odtworzeniu potoku życia, uchwyceniu go w jego zmienności
