Wskaźnik dynamiki zmian liczby ludności

W tym e‑materiale przedstawiono tempo zmian liczby ludności z roku na rok. W XX i XXI w. roczne tempo wahało się od ok. 0,5% do ok. 2,1% rocznie. Przez około 120 lat było dodatnie. Oznacza to, że w skali świata nie odnotowano roku, w którym liczba ludności zmniejszyłaby się w stosunku do poprzedniego. Jednakże analizując osobno poszczególne kontynenty, tempo to było bardzo zróżnicowane. Ponadto na jednym z kontynentów odnotowano ujemne tempo zmian liczby ludności w ciągu kilku lat.

Indeks dolny Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., oprac. na podstawie M. Roser, H. Ritchie, E. Ortez‑Ospina, World Population Growth, Our World in Data (dostęp 5.07.2021). Indeks dolny koniec_{Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., oprac. na podstawie M. Roser, H. Ritchie, E. Ortez‑Ospina, World Population Growth, Our World in Data (dostęp 5.07.2021).}

Przyczyny i skutki tempa zmian liczby ludności

W skali globalnej zmiany tempa liczby ludności determinowane są przez poziom przyrostu naturalnego. Zależy on od wartości współczynnika urodzeń i zgonów. W krajach wysoko rozwiniętych zauważa się niskie, a nierzadko ujemne wartości przyrostu naturalnego. Związane jest to z upowszechnieniem się modelu rodziny 2+1, konsumpcyjnym stylem życia, pierwszeństwem kariery zawodowej i zdobywania wykształcenia nad decyzją o posiadaniu potomstwa. Ujemny przyrost naturalny występuje także w krajach borykających się z kryzysem gospodarczym, emigracjami zagranicznymi czy nasileniem się chorób cywilizacyjnychchoroby cywilizacyjnechorób cywilizacyjnych. Natomiast najwyższe wartości tego wskaźnika występują w krajach słabo rozwiniętych. Związane jest to z modelem rodziny wielodzietnej oraz z faktem, że dzieci są tam zabezpieczeniem dla swoich rodziców na starość.

W skali poszczególnych regionów dużą rolę w kształtowaniu tempa zmian liczby ludności odgrywa także ruch wędrówkowyruch wędrówkowyruch wędrówkowy. Krajami imigracyjnymi są na przykład te, które są zlokalizowane w Europie Zachodniej i Północnej, Ameryce Północnej czy Australii. Do krajów emigracyjnych należy wiele państw Ameryki Łacińskiej, Azji Południowej i Południowo‑Wschodniej oraz Afryki. Do najważniejszych rodzajów migracji, które wpłynęły znacznie na kształtowanie się analizowanego wskaźnika, należy zaliczyć migracje ekonomiczne, społeczne i polityczne.

W krajach o dużym tempie wzrostu ludności obserwuje się szereg negatywnych konsekwencji, m.in. przeludnienie, wzmożone migracje do miast, powstawanie dzielnic nędzy, duże bezrobocie, niedostateczny dostęp do opieki zdrowotnej i edukacji, występowanie patologii społecznych, rozwój konfliktów.

Z kolei państwa, w których obserwuje się bardzo małe tempo wzrostu liczby ludności, borykają się z innymi problemami. W bliższej lub dalszej perspektywie może je czekać regres demograficznyregres demograficzny regres demograficzny. Społeczeństwa takich krajów starzeją się, co oznacza, że ludność starsza stanowi coraz większy odsetek populacji ogółem. Wiąże się to z tym, że coraz mniejsza grupa osób musi utrzymywać coraz większą grupę ludzi starszych, co pociąga za sobą szereg konsekwencji finansowych. Kraje o niskim tempie wzrostu ludności oraz takie, gdzie obserwuje się postępujący spadek liczby ludności, stosują szereg działań stymulujących rozwój demograficzny.

Słownik