Przeczytaj
O reżyserze
Ingmar Bergman (1918–2007) to szwedzki reżyser filmowy i teatralny, autor scenariuszy i pisarz. Studiował literaturę i sztukę. W latach pięćdziesiątych współpracował z telewizją, pisał również radiowe sztuki teatralne. Za przełom w twórczości filmowej uznaje się jego dzieło Więzienie (1949), w którym autor wyraził swoje refleksje egzystencjalneegzystencjalne. Za granicą sukces odniósł film Uśmiech nocy (1955). W dojrzałym okresie swojej twórczości Bergman poruszał ważną dla niego problematykę. I tak zrealizował Wieczór kuglarzy (1953; podjął temat funkcji artysty i sztuki w społeczeństwie), Siódma pieczęć (1957; przedstawił problem zwątpienia i wiary), Tam, gdzie rosną poziomki (1957; poruszył temat życia i śmierci, rozrachunku ze sobą). Kwestie dotyczące filozoficznego spojrzenia na życie, relacji człowiek‑Bóg są widoczne w trylogii Jak w zwierciadle (1961), Goście wieczerzy Pańskiej (1963), Milczenie (1963). Natomiast Persona (1966) stała się pewnego rodzaju odejściem od problematyki egzystencjalnej i skupiła się na relacjach międzyludzkich. Uznanie publiczności zdobyły również późniejsze filmy: Jesienna sonata (1978) oraz Fanny i Aleksander (1982).
Ingmar Bergman jest doceniany za podjęcie w swojej twórczości trudnej tematyki, budowanie dzieł o charakterze moralitetówmoralitetów oraz za eksperymenty artystyczne. Podkreśla się ścisły związek twórczości z życiem prywatnym reżysera oraz wpływ Bergmana na kinematografię europejską.
Motywy egzystencjalne w twórczości filmowej Ingmara BergmanaSiódma pieczęć stanowi wyraz osobistej refleksji Bergmana: „[K]to, jak ja, wzrastał w rodzinie pastora – pisał o Siódmej pieczęci – ten szybko nauczył się zaglądać za kulisy życia i śmierci. W moim filmie Rycerz powraca z wyprawy krzyżowej, jak dziś żołnierz powraca z frontu… Film ten jest alegorią na bardzo prosty temat: człowiek, jego wieczne poszukiwanie Boga i śmierć, jako jedyna pewność”. Wychowanie przez ojca‑pastora istotnie wpłynęło na twórczość Bergmana i poruszaną przez niego problematykę filozoficzną, skoncentrowaną wokół refleksji nad sensem ludzkiej egzystencji, śmiercią czy obecnością w świecie wszechmocnego Boga. Bergman […] ukazuje bowiem życie jako nieustanną (często heroiczną) wędrówkę człowieka w poszukiwaniu Stwórcy, Jego nieskończonej potęgi i źródła Sensu. Wędrówka ta jest zarazem poszukiwaniem siebie samego, próbą zgłębienia tajemnicy człowieczeństwa. Przesłanie Siódmej pieczęci jest więc uniwersalne i doskonale wpisuje się w egzystencjalny namysł nad kondycją ludzką – zagubieniem jednostki w świecie, jej poczuciem samotności, wyobcowania oraz oddalenia od Boga. [Bergman napisał, przyp. red.]: „[P]ustka jest zwierciadłem zwróconym ku mej twarzy, widzę w nim siebie, i ogrania mnie odraza istrach. […] moje życie było ciągłą męką, błądzeniem, gadaniną pozbawioną sensu, było puste”.
Źródło: Marek Błaszczyk, Motywy egzystencjalne w twórczości filmowej Ingmara Bergmana, „Analiza i Egzystencja”, nr 2020/52, s. 26–27.
Słownik
(łac. existentia – istnienie, byt) – współczesny kierunek filozoficzny, występujący również w literaturze pięknej, podejmujący tematykę indywidualnego istnienia człowieka w świecie, jego wolności wyborów, samotności, alienacji, świadomości śmierci
(łac. moralitas – obyczajność) – średniowieczny utwór sceniczny, rodzaj misterium z postaciami alegorycznymi, które przedstawiają walkę Dobra ze Złem; ma charakter dydaktyczny, często porusza sprawy ostateczne, wykorzystuje motyw everymana i personifikację wartości (Wiara, Czas, Śmierć itp.)