Pamięć

Pan Tadeusz jest poematem pamięci. Autor napisał go w 1834 r. w Paryżu, na emigracji. Odtworzył w nim świat istniejący już tylko we wspomnieniach. Wydobył z przeszłości głównie to, co budziło pozytywne uczucia, dlatego przedstawiona w dziele rzeczywistość ma charakter wyidealizowanywyidealizowanywyidealizowany. Wspomnienie u Mickiewicza w dużej mierze jest zakorzenione w doznaniach zmysłowych. Autor odwołuje się do zmysłu wzroku, by dokładnie opisać wyglądy osób, ubiory, budynki, rośliny, zwierzęta, pejzaż. Istotne dla dopełnienia obrazu dawnego świata są też dźwięki – odgłosy natury, muzyka. Na zasadzie kontrastu zauważalna jest również cisza. W pamięci piszącego mocno tkwią doznania smakowe, toteż w Panu Tadeuszu poczesne miejsce zajmują kulinaria. Ponadto rytuały jedzenia są w tym dziele przedstawiane jako gwarancja trwałości obyczaju.

ReVMxBLqH8ee2

Obraz przedstawia wnętrze karczmy, w której zgromadzona jest grupa ludzi. Przy stole siedzi szlachcic w kontuszu, duchowny w habicie i żołnierz w mundurze. Rozmawiają, a rozmowie przysłuchują się kobiety i dwaj inni szlachcice w kontuszach oraz Żyd Jankiel i jego córka. Przy ścianie stoi zegar i drewniana komoda. Na ścianie wisi portret, poroże oraz wizerunek Matki Boskiej.

Natura i człowiek

Konkret dominuje w przedstawieniach natury. Drzewa, kwiaty, zioła, zwierzęta, ptaki i owady, nawet ciała niebieskie są dokładnie nazywane i szczegółowo opisywane. Przyroda w Panu Tadeuszu jest różnorodna, bogata. Wypełnia sobą całą rzeczywistość prezentowaną w dziele. Porządek świata w Panu Tadeuszu jest wyznaczony przez ład natury i obyczaju. Oba są ściśle ze sobą powiązane. Człowiek żyje w zgodzie z przyrodą i z nią wiąże rytm własnego działania, postrzega ją na swój sposób, przypisuje jej ludzkie uczucia i intencjeintencjaintencje postępowania. Świat widzi jako doskonałe stworzenie, w którym panuje harmonia. Można powiedzieć, że to biblijny Eden – podobnie jak tamten utracony.

R1arSzyc9AmQZ

Obraz przedstawia las. Znajdują się w nim postaci w surdutach oraz mundurach. Schylają się, szukają grzybów. Pod drzewem na czerwonym kocu leży kobieta w jasnej sukni. Czyta książkę. Obok na kamieniu siedzi starszy mężczyzna z laską i kapeluszem na głowie. Na środku jest polana, a wokół rosną drzewa. W tle znajduje się dalsza część lasu i niebo.

Humor

Wspomnieniem poeta obejmuje zarówno to, co boli, jak i to, co bawi. Dlatego w Mickiewiczowskiej epopeiepopejaepopei bardzo ważny jest humor. Ujawnia się on w zaskakujących zwrotach narracji, odwracaniu uwagi od spraw poważnych na rzecz zjawisk zwyczajnych i na pozór mało istotnych; jest obecny w dygresjachdygresjadygresjach, przerysowaniach wizerunków postaci, w niespodziewanych puentachpuentapuentach. Humor w Panu Tadeuszu łagodzi napięcia, przełamuje patos, oddala melancholię. Pełni podobną funkcję jak opis buduje obraz świata harmonijnego, godnego akceptacji.

RWp4Ft8jM9haC

Obraz przedstawia dwóch mężczyzn — młodszego i starszego — którzy są ubrani w płaszcze i siedzą na ławce pod otwartym oknem. Trzymają kufle. Starszy mężczyzna w fartuchu wychyla się zza okna i podaje siedzącemu mężczyźnie talerz z jedzeniem. Na kolanach starszego oparta jest szabla w pokrowcu. Po prawej rośnie krzak.

Ład metafizyczny

Można Pana Tadeusza odczytywać jako poemat o utracie i odzyskaniu metafizycznegometafizycznymetafizycznego ładu. Utrata następuje wskutek przekroczenia przez człowieka zasad moralnych – otwarta jest jednak droga do odzyskania raju. Jeśli na twórczość Mickiewicza, od ballad po Pana Tadeusza, spojrzymy jako na refleksję nad próbami powrotu do dobra i nad możliwością odzyskania utraconej niewinności, to w poemacie soplicowskim możemy dojrzeć punkt dojścia, w którym dramat zła zostaje rozstrzygnięty. Końcowe kochajmy się! jest znakiem pojednania nie tylko między ludźmi, lecz także i między człowiekiem a światem. Komentatorzy zadają pytanie, czy jest przypadkiem, że w tym momencie kończy się właściwie literacka twórczość Mickiewicza.

RROt4TjHx2PEx

Ilustracja przedstawia grupę postaci w szlacheckich, wystawnych strojach. Kobiety mają długie suknie i czepki, a mężczyźni mundury oraz kontusze. Tańczą parami w jednym miejscu. Po lewej starszy mężczyzna z brodą gra na cymbałach. Obok stoi mężczyzna grający na skrzypcach. W tle są drzewa oraz fragmenty murowanej budowli. Pod ilustracją jest napis: Polonez Dąbrowskiego (z Pana Tadeusza Mickiewicza).

Słownik