Przeczytaj
W celu zbadania, które obszary w Polsce odznaczają się spadkiem, a które wzrostem liczby ludności w ostatnich latach należy wziąć pod uwagę kilka współczynników: współczynnik przyrostu naturalnego, saldo migracji wewnętrznych oraz saldo migracji zagranicznych.
Współczynnik przyrostu naturalnego
W pierwszej kolejności należy przeanalizować rozkład przestrzenny współczynnika, który obrazuje wynik naturalnych procesów, czyli zmian liczby urodzeń i zgonów. Dodatnie jego wartości występują na obszarach, gdzie stopa urodzeństopa urodzeń przewyższa stopę zgonówstopę zgonów, a ujemne – na obszarach, gdzie stopa zgonów jest wyższa niż stopa urodzeń.
Województwami o największych wartościach współczynnika przyrostu naturalnego są: pomorskie, małopolskie i wielkopolskie (1‑2‰). Ponadto dodatnie wartości odnotowano także w mazowieckim i podkarpackim. Pozostałe województwa, jak również Polska ogółem, charakteryzują się ujemnymi wartościami współczynnika. Największy ubytek naturalny występuje w woj. łódzkim.
Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
W układzie powiatów obszarami wyróżniającymi się pod względem wysokich (biorąc pod uwagę, że omawiana jest Polska, a nie na przykład kraje afrykańskie) wartości tego współczynnika są: znaczna część województwa pomorskiego, centralna i zachodnia część Wielkopolski, obszary znajdujące się w sąsiedztwie Warszawy i Wrocławia, a także południe Polski (głównie znaczna część Małopolski i Podkarpacia). Najniższe zaś wartości występują na wschodzie i w centrum kraju, na Dolnym Śląsku oraz w rejonie Sudetów.
Przeanalizuj poniższą mapę i zaproponuj przyczyny wysokich i niskich wartości współczynnika przyrostu naturalnego w poszczególnych rejonach Polski. W razie potrzeby zajrzyj do tematu, który szczegółowo porusza to zagadnienie (Przyrost naturalny w Polsce)
Zapoznaj się z opisem mapy i zaproponuj przyczyny wysokich i niskich wartości współczynnika przyrostu naturalnego w poszczególnych rejonach Polski. W razie potrzeby wróć do tematu, który szczegółowo porusza to zagadnienie (Ruch naturalny w Polsce).
Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
Saldo migracji wewnętrznych
Oprócz zmian liczby ludności związanych z urodzeniami i zgonami, zjawisko to jest determinowane także przez przemieszczanie się między miejscowościami, gminami, powiatami i województwami. To zagadnienie zostało omówione szczegółowo w następujących tematach: Kierunki i przyczyny migracji zagranicznych i wewnętrznych Polaków oraz Zmiany salda migracji zagranicznych i wewnętrznych Polaków i ich przyczyny.
Województwami o największych wartościach salda migracji wewnętrznych są: mazowieckie (powyżej 2‰), pomorskie i małopolskie (powyżej 1‰). Ponadto dodatnie wartości odnotowano także w dolnośląskim i wielkopolskim. Pozostałe województwa charakteryzują się ujemnymi wartościami współczynnika, a w szczególności lubelskie (ok. -2,5‰).
Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
W układzie powiatów obszarami wyróżniającymi się pod względem wysokich wartości tego współczynnika są: strefy podmiejskie dużych i średnich miast oraz niektóre duże miasta (Gdańsk, Warszawa, Wrocław czy Kraków). Jeżeli chodzi o Zieloną Górę czy Opole, to wysokie wartości niektórych współczynników w tych miastach mogą być tłumaczone po części zmianami granic miasta (zwiększeniem się jego powierzchni kosztem obszarów do niego przylegających). Natomiast najniższe wartości tego parametru występują w wielu miastach (szczególnie w średnich i dużych) oraz na obszarach peryferyjnych (położonych w znacznym oddaleniu od dużych ośrodków miejskich).
Przeanalizuj poniższą mapę i zaproponuj przyczyny wysokich i niskich wartości salda migracji wewnętrznych w poszczególnych rejonach Polski.
Przeanalizuj opis mapy i zaproponuj przyczyny wysokich i niskich wartości salda migracji wewnętrznych w poszczególnych rejonach Polski.
Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
W ostatnich latach rocznie 450 tysięcy osób objętych jest migracjami wewnętrznymi. Dominującym kierunkiem jest przemieszczanie się z miast na obszary wiejskie (31%) oraz z miast do miast (29%).
Opracowanie własne na podstawie: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/migracje-wewnetrzne-ludnosci/migracje-wewnetrzne-ludnosci-na-pobyt-staly-wedlug-gmin,2,1.html.
Saldo migracji zagranicznych
Analizując migracje jako czynnik wpływający na zmiany w rozmieszczeniu ludności Polski, należy uwzględnić także migracje zagraniczne.
Województwami o dodatnich wartościach salda migracji zagranicznych są: mazowieckie, świętokrzyskie i podkarpackie. Są to jednak bardzo niskie wartości. Pozostałe województwa (jak również Polska ogółem) charakteryzują się ujemnymi wartościami współczynnika, a zwłaszcza opolskie (ok. -1,0‰).
Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
W układzie powiatów obszarami wyróżniającymi się pod względem niskich wartości tego współczynnika są tereny dawnego zaboru pruskiego, szczególnie powiaty położone w woj. opolskim i śląskim. Natomiast większe wartości tego parametru występują w powiatach dawnego zaboru rosyjskiego i austriackiego.
Przeanalizuj poniższą mapę i zaproponuj przyczyny wysokich i niskich wartości salda migracji zagranicznych w poszczególnych rejonach Polski.
Zapoznaj się z opisem mapy i zaproponuj przyczyny wysokich i niskich wartości salda migracji zagranicznych w poszczególnych rejonach Polski.
Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
Współczynnik przyrostu rzeczywistego
W celu syntezy trzech wspomnianych wcześniej wskaźników i zobrazowania skali zjawiska zmian rozmieszczenia liczby ludności oblicza się współczynnik przyrostu rzeczywistego. Zawiera on w sobie nie tylko naturalne zmiany liczby ludności (współczynnik przyrostu naturalnego), ale także jej przemieszczenia do innych miejscowości (saldo migracji wewnętrznych) oraz emigrację i imigrację (saldo migracji zagranicznych). Sposób obliczania przyrostu rzeczywistego opisano w temacie Przyrost naturalny w Polsce w wybranych okresach.
Województwami o dodatnich wartościach współczynnika przyrostu rzeczywistego są: pomorskie i mazowieckie (powyżej 3‰), małopolskie (powyżej 2,5‰) i wielkopolskie (powyżej 1,5‰). Pozostałe województwa (jak również Polska ogółem) charakteryzują się ujemnymi wartościami tego współczynnika, a zwłaszcza świętokrzyskie (-4,6‰).
Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
W układzie powiatów obszarami wyróżniającymi się pod względem wysokich wartości współczynnika przyrostu rzeczywistego – podobnie jak w przypadku salda migracji wewnętrznych – są obszary zlokalizowane w bliskim sąsiedztwie dużych miast, a także niektóre większe ośrodki miejskie (np. Warszawa, Kraków, Gdańsk czy Wrocław). W okolicach średnich miast wartości tego współczynnika są również dodatnie, lecz nieco niższe. Natomiast najniższe wartości tego parametru występują na obszarach peryferyjnych, w szczególności we wschodniej i centralnej Polsce, a także w rejonie Sudetów i na Ziemi Wałeckiej.
Przeanalizuj poniższą mapę i zadecyduj, które współczynniki (przyrostu naturalnego, salda migracji wewnętrznych, salda migracji zagranicznych) zadecydowały w największym stopniu o bardzo wysokich i bardzo niskich wartościach współczynnika przyrostu rzeczywistego w poszczególnych rejonach Polski.
Zapoznaj się z opisem mapy i zadecyduj, które współczynniki (przyrostu naturalnego, salda migracji wewnętrznych, salda migracji zagranicznych) zadecydowały w największym stopniu o bardzo wysokich i bardzo niskich wartościach współczynnika przyrostu rzeczywistego w poszczególnych rejonach Polski.
Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
Słownik
liczba urodzeń żywych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w danym miejscu i czasie
liczba zgonów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w danym miejscu i czasie