Zmienna w czasie liczebność osobników w populacjipopulacjapopulacji zależy od czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Czynniki zewnętrzne to warunki środowiskowe i zajmowany poziom troficzny. Z kolei do czynników wewnętrznych należą:

• rozrodczość;

• śmiertelność;

• migracja (imigracja, emigracja).

Wskaźnikiem liczebności populacji jest zagęszczeniezagęszczeniezagęszczenie, czyli liczba osobników przypadająca na jednostkę powierzchni, np. metr kwadratowy, hektar lub – jak w przypadku organizmów wodnych – na jednostkę objętości, np. metr sześcienny. Zagęszczenie dużych osobników jest na ogół mniejsze niż małych. Zagęszczenie roślin jest większe niż roślinożerców. Inne będzie zagęszczenie konsumentów pierwszego rzędu, a inne drapieżników – można to łatwo wytłumaczyć, uwzględniając poziomy troficzne. Dla określenia liczebności i zagęszczenia ważne jest uwzględnienie czynnika czasu. Najbardziej miarodajne są badania długookresowe, które eliminują błędy wynikające z sezonowych i losowych wahań liczebności. Na przykład rośliny występujące w klimacie umiarkowanym często wykazują roczny cykl liczebności: na przełomie wiosny i lata następuje wzrost liczebności w ich populacjach, a jesienią i zimą – zmniejszenie.

Ciekawostka

RJ2QiQZn3v7ZK1

Na zdjęciu znajduje się niewielkie zwierzątko siedzące na częściowo pokrytej mchem skale. Ma krótki tułów, cztery niewielkie łapki zakończone pazurkami, małą, zakończoną krótkim pyszczkiem głowę z nosem, od którego odchodzą wąsiki oraz czarnymi, okrągłymi oczami. Jego sierść ma kolor czarny i rudy.

Lemingi norweskie (Lemmus lemmus) to niewielkie gryzonie przypominające chomika, żyjące w chłodnych rejonach Antarktydy i tundry. Ciekawym zjawiskiem są ich cykle rozmnażania: w powtarzalnych sekwencjach trwających ok. 4 lata ma miejsce maksymalne zagęszczenie populacji. Następnie ich liczba gwałtownie spada do granicy wyginięcia. W okresie rozrodczym można znaleźć wiele martwych lemingów na drogach i brzegach rzek. Tak powstał mit o samobójstwach lemingów. Jednak zwierzęta te nie kończą swojego życia celowo. Lemingi w okresie maksymalnego zagęszczenia migrują i wiele z nich ginie podczas próby pokonania przeszkód, np. dróg, zbiorników wodnych i rzek.

Niekiedy zagęszczenie populacji jest tak duże, że u osobników dochodzi do tzw. stresu przegęszczenia. Ma on miejsce przeważnie w populacjach o rozmieszczeniu skupiskowym – najczęściej występującym w przyrodzie rodzaju rozmieszczenia. Stres przegęszczenia powoduje m.in. zmniejszenie płodności, tempa wzrostu i odporności. Niekorzystna dla populacji jest również sytuacja, w której zagęszczenie osobników jest zbyt małe. Utrudnia to np. obronę przed drapieżnikami czy znalezienie partnera do rozrodu i stwarza ryzyko występowania chowu wsobnegochów wsobnychowu wsobnego. W dłuższej perspektywie takiej populacji grozi więc wyginięcie. Niezależnie od typu rozmieszczenia, zarówno przegęszczenieprzegęszczenieprzegęszczenie, jak i niedostateczne zagęszczenie mogą działać na nią ograniczająco. Stwierdzenie to nazywamy regułą Alleegoreguła Alleegoregułą Alleego. Potwierdza ją obserwacja skupisk ludzkich: im większe miasto i większe w nim zagęszczenie mieszkańców, tym większy poziom stresu.

W 1910 r. na jedną z Wysp Pribyłowa u wybrzeży Alaski przesiedlono populację 26 reniferów. Wielkość stada wzrastała przez kolejnych 25 lat i osiągnęła liczbę 200 osobników. Liczebność ta znacznie przekroczyła pojemność środowiskapojemność środowiska, pojemność siedliskapojemność środowiska niewielkiej wyspy. W rezultacie znacznie pogorszyły się kondycja i odporność zwierząt, a także spadła liczba rodzących się i przeżywających młodych. W ciągu następnych 10 lat liczebność populacji na wyspie zmalała do 8 osobników, czyli jednej trzeciej liczebności wyjściowej.

RzWWXTyaP3EA3

Na fotografii znajdują się cztery renifery tundrowe. Dwa z nich znajdują się blisko obiektywu aparatu. Posiadają masywne tułowia oraz głowy skierowane przodem do fotografującego z długimi, zakończonymi szerokim nosem i otworem gębowym głowami. Mają niewielkie, trójkątne uszy oraz długie, cienkie i rozgałęzione rogi. Dwa osobniki znajdują się odrobinę dalej, jeden z nich nie posiada rogów. Stoją na suchej, rudej trawie. W tle widoczne są drzewa oraz wysokie, ośnieżone szczyty gór.

Ciekawostka

Pandzie wielkiej grozi wyginięcie. W Chinach na wolności żyje ich mniej niż 2 tys., a w niewoli na całym świecie – tylko kilkaset. Dlatego zdeponowano materiał genetyczny pandy.

R1Xt5THoC0JQ2

Ilustracja przedstawia dwa małe niedźwiadki panda. Mają biały tułów, białą głowę oraz czarne kończyny zakończone pazurami, czarne obwódki oczu i czarne uszy. Ich pyszczki są wydłużone, a oczy koloru czarnego. Leżą obok siebie na balach z drewna.

Słownik