Przeczytaj
Nadzieje na scalenie ziem polskich
Rozbicie dzielnicowe trwało na ziemiach polskich od 1138 roku. W połowie XIII w. liczba poszczególnych księstw sięgnęła zenitu – funkcjonowało ponad 20 księstw. Wspólnym dla wszystkich tych organizmów (poza Pomorzem GdańskimPomorzem Gdańskim i Pomorzem Zachodnim, które przestało być lennem Polski) był jednak fakt, iż panowali w nich książęta z tej samej, piastowskiej dynastii. Pielęgnowano wspólną tożsamość i pamięć o wspólnej przeszłości. Przypatrując się drzewu genealogicznemu książąt z tego okresu zauważymy symboliczne imiona nawiązujące do tradycji: Siemowit, Lestek czy Siemomysł.
Zastanów się, dlaczego dzielnica senioralna przechodziła przez całe państwo?
Elementem spajającym więzi między poszczególnymi dzielnicami było tożsame prawo, które źródło miało we wspólnym obyczaju. Mieszkańcy wszystkich dzielnic pamiętali także o najważniejszych symbolach jedności Polski – insygniach królewskich, które czekały na odpowiednią osobę w Krakowie.
Innym elementem utrzymującym pamięć o jedności był Kościół. Księstwa należały do tej samej gnieźnieńskiej metropolii i odbywały się wspólne synody ze wszystkich dzielnic.
W XIII w. kanonizowano biskupa Stanisława ze Szczepanowa, straconego przez Bolesława Szczodrego. Jego kult wiązał się także z nadzieją zjednoczenia. Szeroko rozpowszechniona była legenda, którą opisywał Wincenty z Kielczy, autor Żywotu św. Stanisława.
Żywot św. StanisławaSkutki zabójstwa dokonanego na św. Stanisławie były nieszczęśliwe dla całego królestwa. Gdy na następcę obrano brata Bolesława mordercy, Władysława Hermana, Arcybiskup Piotr dla zakazu Papieskiego koronować go nie chciał. Co więcej, królestwo na więcej części się rozpadło, utraciło dużo księstw, jak Śląsk, Pomorze i inne. Wojny też domowe pomiędzy książętami nastały, a zewsząd była Polska wystawiona na najazdy Tatarów, Rusinów, Krzyżaków i Niemców. Tak trwała pokuta aż do czasów Przemysława IIPrzemysława II, króla. [...] Święty Stanisław zaś na Skałce cudami słynąć począł. W roku 1088 przeniesiono ciało jego na zamek Krakowski do kościoła świętego Wacława i w środku kościoła postawiono grób jego [...].
Jak on [król Bolesław] posiekał ciało męczennika na wiele części […], tak Pan Bóg podzielił jego Królestwo […], lecz tak jak moc Boska uczyniła święte ciało biskupa o męczennika. Jakim było [w cudowny sposób zrosło się] […], tak też w przyszłości, dla jego zasług, przywróci do dawnego stanu podzielone Królestwo.Indeks dolny Zapoznaj się z tekstem i scharakteryzuj kary oraz nieszczęścia, jakie według autora dotknęły polskie ziemie z powodu zabójstwa biskupa Stanisława. Indeks dolny koniecZapoznaj się z tekstem i scharakteryzuj kary oraz nieszczęścia, jakie według autora dotknęły polskie ziemie z powodu zabójstwa biskupa Stanisława.
Źródło: Wincenty z Kielczy, Żywot św. Stanisława, dostępny w internecie: pl.wikisource.org.
Zapowiedź zjednoczenia, potwierdzona cudowną mocą świętego, przewidywała pojawienie się godnego, wybranego przez Boga monarchy. Po latach cechy te poddani powiążą z postacią dążącego do jedności nowego króla Władysława ŁokietkaWładysława Łokietka.
Wielu mieszkańców ziem polskich odczuwało bowiem skutki podziałów i popierało idee zjednoczeniowe. W polityce wewnętrznej na przykład ścierały się interesy księcia, możnych i Kościoła. Walki między nimi doprowadzały najczęściej do osłabienia władzy książęcej. Grupy zajmujące się handlem, rzemiosłem czy rolnictwem zdawały sobie sprawę, że korzystniejsza jest jednolita polityka ekonomiczna i wewnętrzna centralizacja władzy. Pisze o tym m.in. Jerzy Topolski w Zarysie dziejów Polski.
Zarys dziejów PolskiInne działania zjednoczeniowe są już bardziej zgodne z ogólniejszymi odczuciami społeczeństwa (w dużym stopniu także rozwijającego się mieszczaństwa), przeciwnego anarchii feudalnej. Dość wyraźnie zaznaczały się dążenia, reprezentowane m.in. przez mieszczaństwo krakowskie, do powiązania Małopolski ze Śląskiem.
Źródło: Jerzy Topolski, Zarys dziejów Polski, Warszawa 1986.
Czy znasz termin „regalia”? Przypomnij sobie jego znaczenie.
Powszechne poparcie dla scalenia ziem nie wystarczało do zrealizowania celu. Cały czas pojawiały się przeszkody. Książęta nie byli w stanie wyrzec się swoich ambicji na rzecz dobra ogółu – każdy chciał być tym, który zjednoczy kraj. Główna walka o prym toczyła się między trzema ośrodkami: Małopolską, Wielkopolską i Śląskiem. Z czasem dołączyli władcy Czech którzy wspierani byli przez niemieckich włodarzy w większych miastach (np. we Wrocławiu, Krakowie).
Rywalizacja o tron krakowski
W 1288 r. zmarł bezpotomnie władca małopolski Leszek Czarny. Rozgorzała wielomiesięczna batalia o to, kto zastąpi go na tronie krakowskim. Największe poparcie uzyskał wrocławski książę Henryk IV Probus (Prawy). Wspierali go książę wielkopolski Przemysł II oraz krakowska ludność. Przeciwko Probusowi wystąpiła koalicja kujawsko‑mazowiecka, do której należał przyrodni brat Leszka Czarnego, książę brzeski (od miejscowości Brześć Kujawski), Władysław Łokietek. Zajął on nawet na krótko Sandomierz i Kraków, ale po ostatecznych sukcesach Henryka IV musiał się wycofać. Henryk IV Probus podjął natomiast działania w kierunku papieskiej koronacji na króla Polski. Przerwała je jego nagła bezpotomna śmierć w 1290 r. W swoim testamencie na tron krakowski wyznaczył Przemysła II.
Decyzja ta doprowadziła do kolejnych walk. Roszczenia do tronu krakowskiego pojawiły się z południa. Król czeski Wacław IIWacław II powoływał się na testament swej ciotki Gryfiny, żony Leszka Czarnego. Według dokumentu dziedziczył ziemię krakowską i sandomierską. Wkrótce opanował te tereny, po pokonaniu kolejno Przemysła II oraz Władysława Łokietka. Zdobył przychylność małopolskiego rycerstwa przywilejem gwarantującym dotychczasowe uprawnienia.
Koronacja i śmierć Przemysła II
Książę Przemysł nie czekał długo na nowe ziemie. Już w 1294 r. władał odziedziczonymi terytoriami: Wielkopolską i Pomorzem Gdańskim. Dokonał także wiekopomnego czynu – po 219 latach przerwy, przy wsparciu arcybiskupa Jakuba ŚwinkiJakuba Świnki, uprosił papieża o zgodę na koronację na króla Polski. Władcą szczątkowego, kadłubowego państwa był niecały rok. W 1296 r. w Rogoźnie został zamordowany przez brandenburskich najemników.
Zastanów się i podaj przykłady innych duchownych, którzy na przestrzeni dziejów Polski walczyli o dobro kraju.
O Przemyśle przeczytać możemy w Kronice wielkopolskiej:
Kronika wielkopolskaDalej w roku Pańskim 1295 Przemysł II, książę Wielkopolski, został namaszczony i koronowany na króla przez czcigodnych ojców panów: Jakuba, arcybiskupa gnieźnieńskiego, Jana Gerbica, biskupa poznańskiego […] w kościele gnieźnieńskim. Dalej w roku Pańskim 1296, gdy ten król w mieście Rogoźnie obchodził uroczystość Siedemdziesiątnicy, Niemcy, powodowani gniewną zazdrością, że ten król otrzymał królewskie berło, mianowicie margrabia Otto Długi, z innym Ottonem i z margrabią Janem wysłali wielu zbrojnych ludzi, aby go pojmali ukradkiem. Ci, wszedłszy do miasta wczesnym rankiem w Środę Popielcową, pojmali go, zadawszy mu ciężkie rany. Nie wystarczyła im jednak ta sroga niewola, więc ponieważ nie mogli czy nie mogliby swobodnie uprowadzić go do swego kraju, zadawszy mu zbyt silne ciosy, zgładzili go okrutnie.
Źródło: Kronika wielkopolska, [w:] Jolanta Jasińska, Tomasz Jasiński, Wybór źródeł do nauki historii starożytnej i średniowiecznej, Warszawa 1999.
Sytuacja po śmierci Przemysła II
Po śmierci Przemysła swą roszczeniową postawę odnośnie dziedziczenia znowu ujawnił król Czech Wacław II. Tym razem miał przeciwników w osobach Piastów: Henryka Głogowskiego (Henryk III, książę głogowski) oraz Władysława Łokietka. Władysław Łokietek wkrótce zajął Pomorze Gdańskie oraz sporą część Wielkopolski i zawarł umowę z Henrykiem Głogowskim. W jej ramach odstępował zachodnią Wielkopolskę i adoptował najstarszego syna Henryka, który miał bezdzietnemu dotąd Władysławowi Łokietkowi zapewnić w przyszłości ciągłość dziedziczenia.
Nieudolność działań Władysława Łokietka doprowadziła jednak do utraty Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego na rzecz Wacława II. Wacław najpierw zmusił Władysława Łokietka do uległości i obietnicy złożenia hołdu, a następnie zbrojnie zajął jego ziemie. Ostatecznie Łokietek musiał uciekać z kraju i szukać schronienia na Węgrzech.
Wacław II królem Polski
Wacław odnosił kolejne sukcesy. Jego wpływy nie sięgały jedynie Mazowsza i części Śląska. Swoją pozycję ugruntował ślubem z jedyną córką Przemysła II, Elżbietą oraz przede wszystkim - koronacją na króla Polski w 1300 roku. Król był autorem istotnych reform. Spowodował poprawę finansów przez emisję mocnej waluty - grosza praskiegogrosza praskiego, a także umożliwił wprowadzenie prawa górniczego przy pomocy Włocha, Gozzo z Orvieto. Jedną z najbardziej długofalowych zmian było powołanie nowego urzędu – starostystarosty, który pełnił funkcję królewskiego namiestnika. Ujednoliciło to i usprawniło administrację państwa.
Ilustracja pochodzi z Codex Manesse, najważniejszego zbioru średniowiecznej poezji niemieckiej z XIV w. Wacław uchodził za znawcę poezji rycerskiej, sam również tworzył. Herby widniejące na ilustracji to herb Czech i Moraw. Kto na ilustracji klęka przed władcą? Czym zajmują się te osoby?
Waga grosza wynosiła 3,78 g. W 1300 r. zawierał 3,527 g czystego srebra, sto lat później ok. 2 g, a na początku XVI w. - 1,255 g. Jak myślisz, jakie czynniki mogły wpłynąć na tak znaczne obniżenie zawartości srebra w monecie na przestrzeni lat?
Wacław II zjednoczył pod swoimi rządami Małopolskę, Wielkopolskę, wschodnią część Śląska, ziemię sieradzką i łęczycką, Kujawy oraz Pomorze Gdańskie. Problemy pojawiły się, gdy zaczął oddawać urzędy w ręce Niemców i Czechów. Niezadowoleni takim obrotem spraw Polacy wsparli później Władysława Łokietka, a ten znowu zaczął odnosić sukcesy.
Próbę zjednoczenia Polski przez władców czeskich zakończyła śmierć Wacława II w 1305 r. oraz jego syna Wacława III rok później. Wacław III, zanim został zamordowany w Ołomuńcu na Morawach, stracił znaczną część kontroli nad ziemiami polskimi na rzecz Władysława Łokietka, Henryka Głogowskiego i Bolesława Legnickiego. Okazało się, że aby utrzymać władzę, konieczna będzie interwencja zbrojna króla. Nie zdążył do niej doprowadzić. Wraz ze śmiercią Wacława IIIWacława III w 1306 r. wygasła unia polsko‑czeska.
Droga Władysława Łokietka do pełni władzy
Władysław Łokietek przy wsparciu Węgrów, rycerstwa i arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki powrócił z obczyzny. Zajął ziemię sandomierską, Małopolskę z Krakowem oraz Pomorze Gdańskie. Chcąc zjednać sobie małopolskich mieszkańców, wydał stosowne zarządzenia. W Prawie miasta Krakowa na 12 września 1306 r. datowany jest dokument Łokietka, w którym czytamy:
Prawo składu miasta Krakowa (12 września 1306 r.)My Władysław z bożej łaski książę krakowski, sandomierski, łęczycki i kujawski, wiadomym czynimy wszystkim, którzy niniejszy list oglądać będą, że starając się o pożytki i korzyści miasta naszego Krakowa, dajemy [prawo] i pozwalamy naszym mieszczanom krakowskim, aby skład wszelkich towarów i rzeczy sprzedażnych w wymienionym mieście posiadali, tak jak najlepiej i najpożyteczniej dla dobra będą [go] mogli ogłosić. Chcemy także i obiecujemy, aby wszyscy kupcy z jakichkolwiek rejonów i krajów z towarami do rzeczonego miasta przybywający wszystkie ich przedmioty handlu lub towary mogli gościom obcym lub jakimkolwiek innym kupującym sprzedawać, wyjąwszy tylko miedź, która jeśli byłaby sprowadzona z Węgier lub ze Sącza, lub z jakichkolwiek innych rejonów, krajów lub miejsc, nie żadnemu obcemu, lecz tylko naszym mieszczanom krakowskim powinna być sprzedawana [...].
Indeks górny Jak myślisz, dlaczego akurat miedź była traktowana jako towar szczególnej wagi? Wytłumacz, czy takim prawodawstwem Łokietek mógł przekonać do siebie mieszkańców Krakowa. Indeks górny koniecJak myślisz, dlaczego akurat miedź była traktowana jako towar szczególnej wagi? Wytłumacz, czy takim prawodawstwem Łokietek mógł przekonać do siebie mieszkańców Krakowa.
Źródło: Prawo składu miasta Krakowa (12 września 1306 r.), dostępny w internecie: historia.org.pl.
Realizując proces zjednoczeniowy, musiał sobie jednak radzić z buntownikami. W Małopolsce np. najpierw w 1307 r. wybuchł bunt kierowany przez byłego starostę Wacława II, biskupa krakowskiego nazywanego „krwawym wilkiem z pastorałem”, Jana Muskatę, a w 1311 r. doszło do protestów niemieckiego mieszczaństwa pod przywództwem wójta Alberta („bunt wójta Alberta”). Zamieszki jednak stłumiono – także w brutalny sposób. Buntowników spotkały represje, często o antyniemieckim wydźwięku. Zwolennicy Łokietka mieli obwiniać wszystkich mieszczan niemówiących po polsku, wyłapywać ich i ścinać. Mimo buntów jednak, polityka zjednoczeniowa wydawała się sukcesem. Wkrótce też Łokietek opanował Wielkopolskę. W dniu 9 grudnia 1309 r. zmarł jego główny konkurent – uważający się się spadkobiercę króla Przemysła II książę głogowski i wielkopolski Henryk III Głogowczyk. Podział Wielkopolski na trzy dzielnice i rozdzielenie ich pomiędzy pięciu synów Głogowczyka oraz stworzenie organizacji terytorialnej opartej na miastach nie spodobało się wielkopolskiemu możnowładztwu i rycerstwu, które podniosło bunt. Zwrócili się oni na pomoc do Łokietka, widząc w nim obrońcę swoich interesów. W sierpniu 1314 r. książę piastowski wkroczył do Poznania i po odzyskaniu Wielkopolski zaczął tytułować się księciem Królestwa Polskiego.
Krzyżacy i utrata Pomorza Gdańskiego
Pomnik upamiętniający poległych za polskość Gdańska w okresie od „rzezi gdańskiej” w 1308 r. do końca II wojny światowej, wzniesiony w 1969 roku. Zastanów się i odpowiedz, jaki wpływ na stosunki polsko-niemieckie miały wydarzenia z 1308 roku? W jakim celu komunistyczne władze PRL odwołały się do odległych w czasie wydarzeń „rzezi gdańskiej”?
W kluczowych latach procesu zjednoczeniowego Łokietek utracił ważny składnik swojego państwa – Pomorze Gdańskie. Najpierw dzielnicę opanowały wojska brandenburskie a następnie Krzyżacy. Ród Święców, odsunięty przez księcia Władysława od sprawowania na Pomorzu urzędów, po przegranym procesie z biskupem Gerwardem, bliskim współpracownikiem Łokietka, wypowiedział posłuszeństwo polskiemu księciu i 17 lipca 1307 r. wydał dokument poddania się margrabiemu brandenburskiemu, Waldemarowi. Zimą Łokietek przybył na Pomorze i uwięził Piotra Święcę, oddając zarząd Pomorza swoim bratankom. W sierpniu 1308 r. Brandenburczycy zaatakowali Pomorze Gdańskie. Łokietek nie mógł sam udzielić pomocy, zgodził się więc na wezwanie przez sędziego Boguszę, dowódcę polskiej załogi grodu, wsparcia krzyżackiego. Po nadejściu oddziałów zakonnych Brandenburczycy odstąpili, gdy jednak miasto Gdańsk nie wpuściło Krzyżaków, ci opanowali je zbrojnie 13 listopada 1308 r. Łokietek odmówił pokrycia zawyżonych kosztów krzyżackiej interwencji, więc ci w 1309 r. dokończyli opanowanie całego Pomorza Gdańskiego. Była to dla Polski ogromna strata, pozbawiająca ją dostępu do morza i handlu bałtyckiego.
Szczególnie negatywnie zapisały się w historii wydarzenia z listopada 1308 r., nazywane „rzezią Gdańska”. W walkach z Krzyżakami zginęła pewna liczba polskich (pomorskich) rycerzy. Po tym, jak Krzyżacy dostali się do miasta, pogrążyło się ono w chaosie. Dochodziło do zabójstw i gwałtów. Rycerze zakonni wtargnęli do kościołów i domów. Do dziś trudno określić liczbę ofiar spośród mieszczan. Źródła podają różne dane. Krzyżacy na przykład oszacowali liczbę zabitych na 16 osób. Papież Klemens V podał, że było ich aż 10 tys., co przekraczałoby ogólny stan mieszkańców ówczesnego Gdańska. Część historyków przyjmuje, że zginęło od kilkuset do tysiąca osób. Już w czasach Łokietka strona polska nagłośniła przesadzony obraz „rzezi gdańskiej” jako jeden z argumentów w sporze polsko‑krzyżackim.
Spełnia się przepowiednia o jedności
z łaski Bożej król Czech i Polski, wikary generalny Świętego Cesarstwa za górami, hrabia Luksemburga, syn cesarza rzymskiego narodu niemieckiego Henryka VII. Jan Luksemburski używał tytułu króla Polski w swej oficjalnej tytulaturze, jednak jak wynika z późniejszych źródeł, swoje pretensje ograniczał do terenów, które były we władaniu Przemysła II. Wymień insygnia władzy widoczne na ilustracji.
Wszystko wskazywało na to, że legenda związana ze św. Stanisławem powoli staje się prawdą. Polityka Władysława Łokietka odnosiła sukces, a ogół rycerstwa i duchowieństwa popierał władcę. Zwieńczeniem miała być koronacja na króla. Pojawił się jednak konkurent, dziedzic Przemyślidów, Jan Luksemburski. W tej sytuacji, biorąc pod uwagę zagrożenie ze strony przeciwników czeskich i tych w państwie zakonnym, Łokietek odświeżył i umocnił sojusz z węgierskimi Andegawenami. Do koronacji Władysława oraz jego żony, Jadwigi, doszło 20 stycznia 1320 roku w katedrze krakowskiej. Odtąd Kraków był miejscem koronacji kolejnych władców polskich. Z okazji ceremonii koronacyjnych Łokietka powstał nowy zestaw regaliów - insygniów koronacyjnych, będących oznakami władzy. Powstały wówczas: korona zwana oficjalnie koroną uprzywilejowaną, nowa korona królowych dla Jadwigi kaliskiej oraz po parze bereł i jabłek królewskich. Do insygniów koronacyjnych włączono wtedy również miecz SzczerbiecSzczerbiec, który wiązano z legendą o Bolesławie I Chrobrym.
Jan Długosz o koronacji Władysława ŁokietkaPrałaci i baronowie, dostojnicy i szlachta całego królestwa polskiego wysłuchawszy pisma papieża Jana XXII i ukrytej w nim rady, nadto przekonani wskazówkami biskupa włocławskiego Gerwarda, nie wyczekując już dokładniejszego dekretu papieskiego, postanowili w jednomyślnej zgodności ukoronować księcia Władysława Łokietka na króla Polski, a dla dokonania tego dzieła naznaczają dzień św. Fabiana i Sebastiana (20 stycznia 1320 r.). By zaś koronacja ta odbyła się tym świetniej i pod tym pomyślniejszą wróżbą, spodobało się im zaszczyt ten odjąć katedrze gnieźnieńskiej a związać go katedrą krakowską, która też ongi piastowała godność metropolitarną. [ ... ]
Owego czasu katedra krakowska została po raz pierwszy wyposażona, odznaczona i uprzywilejowana prawem koronowania królów Polski, by go już na wieki zażywać, a nadto uchwalono jednomyślnie, by w grodzie krakowskim jako najlepiej warownym przechowywane były nadal korona i inne regalia (klejnoty królewskie), których niepodobna było bezpiecznie ustrzec w osadzie gnieźnieńskiej, niezdolnej obronić się najazdowi nieprzyjacielskiemu. I odtąd odbywają się w katedrze Krakowskiej koronacje królów i królowych Polski, gdy miasto Kraków do pomieszczenia znacznej ludności najsposobniejsze i we wszystkie rzeczy do życia i potrzeby ludzkiej służące najlepiej opatrzone, tak swoim, jak i obcym przechodniom i wygód, i przyjemności, i bezpiecznego a wielce powabnego użyczyć mogło schronienia. Od tego dnia zaś Władysław Łokietek czczony był jako król Polski przez wszystkich swych poddanych z wielkim uszanowaniem, bojaźnią i miłością. A ci, którzy naśmiewali się przedtem z jego losu, gdy jako wygnaniec błąkał się po Węgrzech, następnie z najwyższą czcią i w pokorze chylili się u jego tronu.
Źródło: Jan Długosz o koronacji Władysława Łokietka, [w:] Jan Długosz, Roczniki czyli kroniki słynnego Królestwa Polskiego, księga IX, 1300-1370r., Warszawa 2009.
Długosz pisał swoje dzieło ponad sto lat po koronacji Władysława Łokietka, ale czerpał wiadomości z różnych źródeł. Rozstrzygnij czy można uznać jego przekaz za wiarygodny?
Bilans
Scalone po rozbiciu dzielnicowym państwo obejmowało ok. 106 tys. kmIndeks górny 22. Trudno o jednoznaczne dane, co do liczby ludności zamieszkującej te ziemie. Andrzej Wyczański i Cezary Kuklo w „Historii Polski w liczbach” skłaniają się ku liczbie ok. 1,5 mln mieszkańców. Podsumowaniem pierwszego etapu rządów Władysława Łokietka mogą być słowa wybitnego polskiego historyka Tadeusza Manteuffla. W swojej sztandarowej pracy Historia powszechna. Średniowiecze pisał:
Historia powszechna. ŚredniowieczeŚmierć ostatniego Przemyślidy, Wacława III (4 VIII 1306), pozwoliła Władysławowi Łokietkowi przyspieszyć proces jednoczenia ziem polskich. W jego rękach poza Małopolską, ziemią sieradzką i Kujawami znalazło się Pomorze Gdańskie. Sukces ten nie odbył się jednak bez walki. Łokietek musiał bowiem ścierać się z silnym stronnictwem czeskim w Małopolsce, co przyczyniło się do zaniedbania przezeń Pomorza i ułatwiło Krzyżakom jego zabór w 1308 roku. Ta porażka nadszarpnęła mocno prestiż Łokietka i pozwoliła Janowi Luksemburskiemu, występującemu w charakterze spadkobiercy Przemyślidów, na przyjęcie tytułu króla polskiego (1311). W tym samym niemal czasie sprzyjające mu niemieckie mieszczaństwo małopolskie porwało za broń. Bunt przeciwko Łokietkowi pod wodzą krakowskiego wójta Alberta objął Kraków, Sandomierz, Wieliczkę i został poparty przez niektóre klasztory o niemieckich konwentach. Z wielkim wysiłkiem i przy czynnej pomocy Węgrów udało się Łokietkowi po rocznych zmaganiach opanować ogniska rebelii. Zwycięzca tytułem represji pozbawił wówczas zbuntowane miasta autonomii i prawa posługiwania się językiem niemieckim w urzędowaniu.
Pomyślne stłumienie zamieszek utrwaliło pozycję Łokietka w Małopolsce i pozwoliło mu rozszerzyć obszar swego działania na Wielkopolskę (1314). Podkreśleniem osiągniętego sukcesu była koronacja królewska (1920) odbyta za milczącą zgodą kurii papieskiej. Korona jako symbol jedności ziem polskich pozwalała Łokietkowi nie tylko bronić swych praw do utraconego niedawno Pomorza, ale również zgłaszać je w stosunku do zhołdowanego przez Luksemburczyka Śląska.Źródło: Tadeusz Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1999.
Przyjrzyj się mapie i wskaż kraje niechętne i wrogie odradzającemu się Królestwu Polskiemu. Przedstaw zagrożenia, jakie mogły stwarzać.
Słownik
jaskinia krasowa w obrębie Ojcowskiego Parku Narodowego; Władysław Łokietek znalazł w niej ponoć schronienie w trakcie ucieczki przed wojskami Wacława II; pierwsze wzmianki o jaskini pochodzą z XVII w., gdy nosiła nazwę Spelunca Regia (Jaskinia Królewska); w 1927 r. uznana za zabytek
historyczna dzielnica Polski z miastem Gdańskiem; w XIV w. tereny te były przedmiotem walk podczas procesu jednoczenia ziem polskich; w 1308 r. Gdańsk został zajęty przez Brandenburczyków, wezwani przez Władysława Łokietka do pomocy Krzyżacy zajęli w tym samym roku część grodu i po nadejściu posiłków zaatakowali miasto; 13 listopada 1308, po wycofaniu się Brandenburczyków, doszło do rzezi mieszczan i zajęcia miasta przez zakon na okres niemal 150 lat
przedmioty symbolizujące władzę królewską; w średniowieczu także: prawa i przywileje, któe przysługiwały jedynie panującemu
(wiąże się ze słowami stary, starzec) urząd wprowadzony w Polsce przez Wacława II; starostowie byli mianowani przez monarchę i mieli uprawnienia królewskie z wyjątkiem wydawania przywilejów
(łac. supplex, supplicis - błagalny) prośba, zazwyczaj pisemna
miecz koronacyjny królów Polski i jeden z najważniejszych zabytków przechowywany w Skarbcu Koronnym w Zamku Królewskim na Wawelu. Z mieczem związanych jest wiele opowieści i legend. Jedna z nich mówi o tym, iż miecz należał do pierwszego króla Polski, Bolesława Chrobrego, który miał uderzyć nim w Złotą Bramę podczas zdobywania Kijowa w 1018 r. Przedmiotowi przypisywano boską moc. Egzemplarz obecnie znajdujący się w Krakowie najprawdopodobniej pochodzi z XIII‑XIV w.
srebrna moneta czeska wprowadzona przez Wacława II w 1300 r. Była bita do 1547 r.. Stała się najpopularniejszą monetą obiegową i przeliczeniową w środkowej Europie w okresie średniowiecza. W Polsce nazywany również groszem czeskim lub groszem szerokim
Słowa kluczowe
zjednoczenie, Łokietek, Wacław II, Wacław III, Przemysław II, Kraków, Pomorze Gdańskie, Krzyżacy, Brandenburgia, Małopolska, Wielkopolska, Polska w XIV–XV w.
Bibliografia
Historia Polski w liczbach: ludność, terytorium, oprac. zbiorowe pod red. F. Kubiczka, A. Wyczańskiego, Warszawa 1990
R. Grodecki, S. Zachorowski, Dzieje Polski średniowiecznej. Tom I do roku 1333, Kraków 1995.
Poczet królów i książąt polskich, pod red. A. Garlickiego, Warszawa 1978.
T. Biber, A. i M. Leszczyńscy, Tajemnice władców Polski, Poznań.
T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1999.
J. Wyrozumski. Wielka historia Polski. Dzieje Polski piastowskiej (VIII w.- 1370), Kraków 1999.
W. Skulski, Dzieje Narodu Polskiego w skróceniu, Kraków 1922.
K. Jasiński, Genealogia Władysława Łokietka i jego najbliższej rodziny, w: Zapiski Kujawsko‑Dobrzyńskie tom 6. Historia, 1987.
J. Topolski, Zarys dziejów Polski, Warszawa 1986.