Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1PagrFhPQRRA
Zdrowa, odporna na zagrożenia demokracja opiera się na inkluzywności, a partie polityczne i organy przedstawicielskie odgrywają kluczową rolę w jej zapewnieniu. Jak rozumiesz rolę partii politycznych nakreśloną w raporcie Międzynarodowego Instytutu Demokracji i Pomocy Wyborczej?
Źródło: Angel Soler Gollonet, licencja: CC BY-SA 4.0.

Partie polityczne są niezbędnymi instytucjami demokracji. Uczestnicząc w wyborach, partie oferują obywatelom wybór w zakresie sprawowania rządów, a będąc w opozycjiopozycjaopozycji, mogą pociągać rządzących do odpowiedzialności. Kiedy obywatele dołączają do partii politycznych lub poświęcają swój czas i głosują na swoich przywódców, korzystają z podstawowych praw demokratycznych. Członkostwo obywateli w partiach politycznych oferuje wyjątkowe korzyści, w tym możliwość kształtowania programu politycznegoprogram politycznyprogramu politycznego, wyłaniania przywódców politycznych oraz ubiegania się o urząd.

Partie polityczne są pośrednikiem między obywatelami i społeczeństwem obywatelskim a organami władzy. Sukces demokracji mierzy się w codziennych interakcjach między instytucjami politycznymi a reprezentowanymi przez nie obywatelami. Skuteczne partie polityczne tworzą więc i utrzymują sieć powiązań ze wszystkimi częściami społeczeństwa, aby umożliwić im komunikowanie się i słuchanie potrzeb obywateli.

RfgFDRjoqYQcP1
Wykres kolumnowy. Która partia polityczna prezentuje obecnie poglądy tobie najbliższe?. Lista elementów:
  • 1. zestaw danych:
    • Partia: PiS
    • głosy: 31
  • 2. zestaw danych:
    • Partia: Platforma Obywatelska
    • głosy: 14
  • 3. zestaw danych:
    • Partia: Kukiz'15
    • głosy: 7
  • 4. zestaw danych:
    • Partia: SLD
    • głosy: 6
  • 5. zestaw danych:
    • Partia: Nowoczesna
    • głosy: 5
  • 6. zestaw danych:
    • Partia: Razem
    • głosy: 3
  • 7. zestaw danych:
    • Partia: PSL
    • głosy: 3
  • 8. zestaw danych:
    • Partia: Wolność
    • głosy: 2
  • 9. zestaw danych:
    • Partia: Żadna
    • głosy: 29
Przeanalizuj wyniki sondażu i zastanów się, dlaczego tak duży odsetek osób uważa, że żadna partia nie jest bliska ich poglądom.
Oprac. na podst. sondażu: Z jaką partią utożsamiają się Polacy?, wnp.pl, 15.03.2018 [online, dostęp: 7.02.2020].
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Partie polityczne powinny jednak być czymś więcej niż tylko tymczasowym narzędziem promocji interesów jednego przywódcy politycznego lub małej grupy. Muszą mieć wizję i pomysły, które podniosą ich ponad interes własny i krótkoterminowe korzyści polityczne, być stałą, szeroką i integracyjną platformą, która dba o interesy społeczeństwa i państwa w długim okresie.

Zgodnie z Ustawą z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (art. 1, ustęp 1) partia politycznapartia politycznapartia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej. W ten sposób ustawodawca jednoznacznie określił charakter roli partii politycznych w Polsce – mają one swoim działaniem wpisywać się w system demokratyczny i wzmacniać go.

Profesor Mirosław Matyja, polski politolog i historyk, w taki sposób pisze o roli partii w ustroju demokratycznym:

Mirosław Matyja Kierownicza rola PZPR

W systemach demokratycznych funkcje partii politycznych postrzegane są jako siły/ugrupowania społeczne, które aktywnie mobilizują struktury społeczeństwa. Są zakorzenione w tradycji narodu i jego historii, czyli wyrastają niejako z potrzeb i oczekiwań społecznych. To oczywiście przekłada się na wynik w walce politycznej. Wygrywająca wybory partia lub partie (w przypadku koalicjikoalicjakoalicji) otrzymuje legitymację społeczną do kierowania państwem. Oprócz tego partie polityczne spełniają funkcję aktora/podmiotu polityczno‑instytucjonalnego, który bierze aktywny udział w życiu publicznym i kształtowaniu polityki państwa i ma wpływ na kierunek jego rozwoju.

W systemie demokratycznym partie polityczne są więc pomostem łączącym państwo i jego obywateli.

cytat2 Źródło: Mirosław Matyja, Kierownicza rola PZPR, 1.12.2018 r., dostępny w internecie: obserwatorpolityczny.pl [dostęp 30.03.2020 r.].

Naukowiec opisuje jednocześnie działania partii politycznych w systemach niedemokratycznych:

Mirosław Matyja Kierownicza rola PZPR

W systemach niedemokratycznych rola partii politycznych ma charakter nakazowo‑kierowniczy. Partie dążą do objęcia kontrolą wszelkich form aktywności społeczeństwa pod różnymi pozorami, powołując się w tym celu na demokratyczne zasady. Dominuje zjawisko fasadowościfasadowośćfasadowości, stopniowo zacierają się różnice między sferą publiczną i prywatną. Kształtują się elity polityczne, mające najczęściej poparcie w biznesie i jego grupach interesówgrupa interesugrupach interesów. Partia, obejmując władzę w państwie, przejmuje lub stara się przejąć pełnię kontroli nad obywatelami, którymi próbuje manipulować i prowadzić politykę na zasadzie »dziel i rządź«. LegitymizacjalegitymizacjaLegitymizacja poczynań rządzącej partii ma miejsce poprzez »demokratyczne« wybory, które w rzeczywistości nie mają nic wspólnego z demokracją (przykładem są wybory z tzw. list partyjnych).

cytat3 Źródło: Mirosław Matyja, Kierownicza rola PZPR, 1.12.2018 r., dostępny w internecie: obserwatorpolityczny.pl [dostęp 30.03.2020 r.].

O ile więc w systemach autorytarnych i totalitarnych partia jest instrumentem podporządkowania społeczeństwa elicie rządzącej, o tyle w demokracjach zadanie partii politycznych polega na umożliwieniu społeczeństwu wyłaniania takich elit i utrzymywania stałego wpływu na rządzących.

Słownik

fasadowość
fasadowość

pozorność

grupa interesu
grupa interesu

grupa jednostek połączonych więzami wspólnych interesów lub korzyści, której członkowie mają świadomość istnienia tych więzów i biorą mniej lub bardziej aktywny udział w artykulacji swoich interesów wobec instytucji państwa, starając się wpłynąć na realizację tych interesów

inkluzywność
inkluzywność

łączenie lub obejmowanie jakiejś całości; bycie przeznaczonym dla wszystkich

koalicja
koalicja

porozumienie partii politycznych w celu wspólnego udziału w wyborach lub utworzenia nowego rządu

legitymizacja
legitymizacja

uprawnienie rządzących do podejmowania decyzji w imieniu lub wobec rządzonych

Międzynarodowy Instytut Demokracji i Pomocy Wyborczej
Międzynarodowy Instytut Demokracji i Pomocy Wyborczej

organizacja międzyrządowa, działająca na rzecz wspierania i wzmacniania instytucji demokratycznych na świecie

opozycja
opozycja

ugrupowanie lub grupa ugrupowań, w szczególności partii politycznych, sprzeciwiających się polityce rządu lub większości parlamentarnej, krytykująca dominujące ideologie lub instytucje

partia polityczna
partia polityczna

organizacja społeczno‑polityczna, której celem jest zdobycie i utrzymanie władzy w państwie, aby realizować program polityczny, lub maksymalizacja pozycji politycznej

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

monopartia komunistyczna sprawująca rządy w PRL w latach 1948–1989

program polityczny
program polityczny

zbiór celów i zamierzeń partii i ruchów społecznych, organów władzy i administracji państwowej oraz jednostek i grup społecznych, które chcą zdobyć władzę lub uzyskać na nią wpływ