Przeczytaj
Poszczególne rodzaje atomów pierwiastków chemicznych i cząsteczek substancji chemicznych łączą się ze sobą na różne sposoby: albo poprzez wiązania chemiczne (kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane i jonowe), albo przez oddziaływania międzycząsteczkowe (wiązania wodorowe, siły van der Waalsa, oddziaływania hydrofobowe).
Każde połączenie między atomami ma określoną siłę, której miarą jest ilość energii potrzebna do jego zerwania. Oddziaływania silne to wiązania chemiczne, które łączą atomy w cząsteczki. Oddziaływania słabe polegają na przyciąganiu bądź odpychaniu atomów – wolnych lub w cząsteczkach.
Wiązania chemiczne
Oddziaływania międzycząsteczkowe
Grupy funkcyjne związków organicznych i ich znaczenie
Grupa funkcyjna to część cząsteczki związku organicznego decydująca o jej właściwościach chemicznych, a tym samym funkcji biologicznej. W jednej cząsteczce mogą występować: jedna grupa funkcyjna, kilka takich samych grup lub kilka różnych.
Grupa funkcyjna | Wzór chemiczny | Wzór strukturalny | Przykładowe związki | Przykładowe znaczenie chemiczne | Przykładowe znaczenie biologiczne |
---|---|---|---|---|---|
hydroksylowa | –OH | – alkohole, np. glicerol | - związana z metalami tworzy zasady – cząsteczki ją zawierające są dobrze rozpuszczalne w wodzie | – udział w przemianach metabolicznych | |
sulfhydrylowa | –SH | – niektóre aminokwasy, | – pomiędzy resztami tiolowymi powstają wiązania dwusiarczkowe w | – stabilizacja struktury trzeciorzędowej białek | |
ketonowa | =C=O | – aceton | – odmiana grupy karbonylowej – ulega reakcjom redoks, mniej reaktywna od grupy aldehydowej – dobre rozpuszczalniki | – produkty pośrednie metabolizmu | |
aldehydowa | –CHO | – aldozy, np. deoksyryboza – aldehydy, np. mrówkowy | – odmiana grupy karbonylowej – utlenia się do grupy karboksylowej, redukuje się do grupy hydroksylowej – właściwości bakteriobójcze | – występują w cząsteczkach rybozy i deoksyrybozy, które stanowią element strukturalny RNA i DNA – związki zapachowe | |
karboksylowa | –COOH (niezjonizowana) –COOIndeks górny -- (zjonizowana) | – kwasy karboksylowe, – jedna z dwóch grup funkcyjnych wszystkich aminokwasów | – nadaje cząsteczce charakter kwasowy ze względu na łatwość oddzielania się jonu wodorowego (HIndeks górny ++) – reaguje z grupą aminową, tworząc wiązanie amidowe (w białkach nazywane peptydowym) | – budują białka | |
aminowa | –NHIndeks dolny 22 (niezjonizowana) –NHIndeks dolny 33Indeks górny −− (zjonizowana) | – zasady azotowe, np. cytozyna | – nadaje właściwości zasadowe – reaguje z grupą –COOH, tworząc wiązanie amidowe (w białkach nazywane peptydowym) | – budują białka |
Przeczytaj więcej na temat klasyfikacji związków organicznych i grup funkcyjnych w e‑materiałach pt. Klasyfikujemy związki organiczneKlasyfikujemy związki organiczne oraz Jakie grupy funkcyjne występują w związkach organicznych i jak na tej podstawie sklasyfikować związki organiczne?Jakie grupy funkcyjne występują w związkach organicznych i jak na tej podstawie sklasyfikować związki organiczne?
Słownik
związki organiczne, które mają w cząsteczce co najmniej jedną grupę karboksylową i co najmniej jedną grupę aminową
związki wielkocząsteczkowe zbudowane z reszt aminokwasowych, połączonych wiązaniem peptydowym
węglowodany; polihydroksylowe aldehydy (aldozy) lub ketony (ketozy), o wzorze sumarycznym (CHIndeks dolny 22O)Indeks dolny nn, oraz ich pochodne
(gr. hydro – woda, lysa – rozpad na cząstki); rozkład substancji przy udziale wody jako substratu reakcji
(gr. ion – idący); atom lub grupa atomów obdarzonych ładunkiem elektrycznym; mających zdolność do wzajemnego przyciągania (ładunki różnoimienne) lub odpychania (ładunki jednoimienne) cząstek
tłuszczowce; liczna grupa związków organicznych o różnorodnym składzie i budowie, których cząsteczki zawierają długołańcuchowe kwasy tłuszczowe
(łac. mica – okruszyna); zorientowany zespół cząsteczek lub jonów w roztworze; najczęściej ma kulisty kształt