Przeczytaj
ZapłodnienieZapłodnienie (inaczej fertylizacja) jest połączeniem męskiej komórki rozrodczej (plemnikaplemnika) z komórką żeńską (jajem). Fuzja obu komórek to syngamiasyngamia. Pierwszym etapem zapłodnienia jest zaplemnieniezaplemnienie. Polega ono na wprowadzeniu plemników samca do ciała (głównie dróg płciowych) samicy lub umieszczeniu plemników w pobliżu komórek jajowychkomórek jajowych znajdujących się poza ciałem samicy.
W zależności od miejsca, w którym dochodzi do połączenia plemnika z jajem, wyróżnia się u zwierząt zapłodnienie zewnętrznezapłodnienie zewnętrzne (kiedy gametygamety wydzielane są do środowiska, gdzie dochodzi do ich połączenia) i wewnętrznewewnętrzne (kiedy plemniki zostają wprowadzone do dróg płciowych samicy i w ich obrębie dochodzi do syngamii).
Zapłodnienie zewnętrzne
Zapłodnienie zewnętrzne to zapłodnienie poza organizmem samicy, występujące np. u ryb i płazów. Wiąże się ono z wydaleniem plemników i jaj do wody (zaplemnieniem zewnętrznym), gdzie następuje zlanie się jaja i plemnika.
Cechy zapłodnienia zewnętrznego
-
Komórki jajowe i plemniki uwalniane są do środowiska.
-
Do zespolenia gamety żeńskiej i męskiej dochodzi poza organizmem rodzicielskim.
-
Ten typ zapłodnienia ma stosunkowo małą skuteczność, ze względu na warunki odmienne od panujących w organizmie rodzicielskim i duże odległości między komórkami.
-
Występuje u zwierząt wodnych lub ziemnowodnych.
Rodzajem zapłodnienia zewnętrznego jest zapłodnienie ektakwatycznezapłodnienie ektakwatyczne, w trakcie którego do otwartej toni wodnej wyrzucane są w dużej liczbie gamety (jaja i plemniki). Tylko nieliczne z nich się spotykają i dochodzi do faktycznej syngamii. Ten typ zapłodnienia występuje u zwierząt osiadłych lub mało ruchliwych, np. koralowców, małży i szkarłupni.
Natomiast w zapłodnieniu entakwatycznymzapłodnieniu entakwatycznym gamety wydzielane są do ograniczonej przestrzennie jamy (np. jamy płaszczowej mięczaków), co zapewnia znaczną efektywność procesu zapłodnienia – dochodzi bowiem do syngamii niemal wszystkich jaj z plemnikami. Ten typ zapłodnienia występuje u zwierząt, które mają zdolność ruchu, np. wieloszczetów i ryb.
Zapłodnienie wewnętrzne
Zapłodnienie wewnętrzne polega na wprowadzeniu plemników przez samca do dróg rodnych samicy za pomocą narządów służących do kopulacji (zaplemnienie wewnętrzne) i połączeniu się gamet.
Cechy zapłodnienia wewnętrznego
-
Zespolenie komórki jajowej i plemnika zachodzi w drogach narządów płciowych samicy i poprzedzone jest zaplemnieniem, czyli wprowadzeniem plemników do dróg rodnych samicy, na skutek kopulacji.
-
W czasie kopulacji dochodzi do przekazania plemników w postaci spermy lub spermatoforów.
-
Sperma stanowi mieszaninę plemników i płynnej substancji, pełniącej funkcje odżywcze w stosunku do komórek rozrodczych. U człowieka substancja ta produkowana jest przez gruczoły towarzyszące męskim drogom rozrodczym (m.in. gruczoł krokowy).
-
Spermatofory to pakiety plemników połączonych galaretowatą substancją i otoczonych wspólną osłonką. Mają kształt charakterystyczny dla danego gatunku.
-
Ten typ zapłodnienia cechuje duża skuteczność, ze względu na optymalne warunki środowiska.
Zapłodnienie wewnętrzne występuje głównie u zwierząt lądowych, ale także u niektórych gatunków wodnych, należących m.in. do skorupiaków, ryb, gadów i ssaków.
Inne typy zapłodnienia
Zapłodnienie krzyżowe
U zwierząt obojnaczychobojnaczych – u których u jednego osobnika występują gruczoły rozrodcze zarówno męskie, jak i żeńskie (np. u dżdżownic) lub gruczoł obojnaczy, produkujący jaja i plemniki (np. u ślimaków) – dochodzi do zapłodnienia krzyżowego: osobnik jest zapładniany przez innego osobnika i jednocześnie sam go zapładnia. W rzadkich przypadkach może zachodzić samozapłodnienie.
Samozapłodnienie (autogamia)
Jest to zapłodnienie komórki jajowej przez plemnik pochodzący z tego samego organizmu. Występuje bardzo rzadko, m.in. u tasiemców, sporadycznie u niektórych ślimaków płucodysznych.
Słownik
komórki rozrodcze męskie lub żeńskie o zredukowanej do połowy liczbie chromosomów w stosunku do innych komórek ciała; gamety męska i żeńska łączą się w procesie zapłodnienia w zygotę
dojrzała komórka rozrodcza żeńska zwierząt, w tym człowieka, zdolna do zapłodnienia i rozwoju w nowy organizm
hermafrodytyzm; u zwierząt występowanie u jednego osobnika gruczołów rozrodczych zarówno męskich, jak i żeńskich (np. u dżdżownic) lub gruczołu obojnaczego produkującego jaja i plemniki (np. u ślimaków)
męskie komórki rozrodcze roślin, grzybów, zwierząt, w tym człowieka; ruchliwe, przystosowane do odszukania komórki jajowej (oocytu) i jej zapłodnienia
pakiety sklejonych plemników, wytwarzane przez pijawki, wiele stawonogów, mięczaków oraz niektóre płazy
połączenie się gamet obejmujące zarówno zlanie się cytoplazmy (plazmogamia), jak i jąder (kariogamia)
wprowadzenie plemników do dróg rodnych samicy lub pokrycie plemnikami złożonych jaj
połączenie gamety żeńskiej (komórki jajowej) i męskiej (plemnika) w jedną komórkę, zwaną zygotą, która daje początek nowemu organizmowi
rodzaj zapłodnienia zewnętrznego, w trakcie którego do otwartej toni wodnej wyrzucane są w dużej liczbie gamety (jaja i plemniki); tylko nieliczne z nich spotykają się i dochodzi do syngamii
rodzaj zapłodnienia zewnętrznego, w trakcie którego gamety wydzielane są do ograniczonej przestrzennie jamy (np. jamy płaszczowej mięczaków), co zapewnia znaczną efektywność procesu zapłodnienia, dochodzi bowiem do syngamii niemal wszystkich jaj z plemnikami
połączenie się gamet wewnątrz dróg rodnych samicy, poprzedzone zaplemnieniem
zapłodnienie poza organizmem samicy, spotykane np. u ryb i płazów; wiąże się z wydaleniem plemników i jaj do wody (zaplemnieniem zewnętrznym), gdzie następuje zlanie się jaja i plemnika