Współczesne ptaki zamieszkują wszystkie geograficzne i klimatyczne strefy Ziemi. Opanowały różnorodne siedliska. Charakterystyczną cechą ptaków jest lot.
Czy ptaki są dinozaurami?=https://zpe.gov.pl/b/czy-ptaki-sa-dinozaurami/Pzz8mDUzHCzy ptaki są dinozaurami? .
bg‑blue
Przegląd systematyczny ptaków (Aves)
W gromadzie ptaków (Aves) wyodrębniono dwie podgromady:
praptaki (Archaeornithes);
ptaki właściwe (Neornithes).
Wszystkie żyjące obecnie taksony ptaków zaliczane są do podgromady ptaków właściwych.
Obecność lub brak grzebienia na mostku jest kryterium podziału podgromady ptaków właściwych na dwa nadrzędy:
ptaki bezgrzebieniowe (Ratitae);
ptaki grzebieniowe (Carinatae).
bg‑blue
Ptaki bezgrzebieniowe (Ratitae)
Ptaki bezgrzebieniowe nie mają grzebienia na mostku. Ich skrzydła są zredukowane, nie potrafią latać. Mają silne nogi. Sprawnie chodzą i biegają. Zamieszkują Afrykę, Amerykę Południową oraz Australię i Nową Zelandię.
Przedstawicieli tej grupy sklasyfikowano w pięć rzędów: strusiowych (Struthioniformes), nandu (Rheiformes), kiwi (Apterygiformes), kazuarowych (Casuariiformes) i kusaczy (Tinamiformes).
Poniżej scharakteryzowano wybrane rzędy ptaków bezgrzebieniowych.
bg‑azure
Rząd: strusiowe (Struthioniformes)
RKgrEc9yp6pvI1
bg‑azure
Rząd: kiwi (Apterygiformes)
R1CRIbH4yNHXP1
bg‑blue
Ptaki grzebieniowe (Carinatae)
Ptaki grzebieniowe cechuje duży mostek z wydatnym grzebieniemgrzebieńgrzebieniem kostnym, który stanowi miejsce przyczepu silnych mięśni umożliwiających poruszanie skrzydłami. Do ptaków grzebieniowych należą wszystkie ptaki latające i nielotne pingwiny. Sklasyfikowano je w 40 rzędach.
Poniżej scharakteryzowano wybrane rzędy ptaków grzebieniowych.
bg‑azure
Rząd: drapieżne (Falconiformes)
R10QNPFNaUmgU1
bg‑azure
Rząd: perkozy (Podicipediformes)
R3hUsTZq6Gp8a1
bg‑azure
Rząd: siewkowe (Charadriiformes)
R75bAMr9b6xRQ1
bg‑azure
Rząd: jerzykowe (Apodiformes)
RfviRPLONlRMe1
bg‑azure
Rząd: wróblowe (Passeriformes)
R4w5XYAb0nwnV1
bg‑azure
Rząd: blaszkodziobe (Anseriformes)
R1aFR1ZloKu711
bg‑azure
Rząd: papugowe (Psittaciformes)
RXEFD7Ii7tGR41
bg‑azure
Rząd: grzebiące (Galliformes)
RAw0DkuU29T8M1
bg‑azure
Rząd: kraskowe (Coraciiformes)
RkDCSINeDQ0zd1
bg‑azure
Rząd: sowy (Strigiformes)
ROueNNU8PyL7G1
bg‑azure
Rząd: żurawiowe (Gruiformes)
R1SdPy6PHHUPJ1
bg‑azure
Rząd: kukułkowe (Cuculiformes)
R1Jm80zdEUuQo1
bg‑azure
Rząd: pingwiny (Sphenisciformes)
R1Em21K4sXNuB1
bg‑blue
Znaczenie ptaków w przyrodzie
bg‑cyan
Ptaki mają szczególne znaczenie w przyrodzie.
Ptaki mięsożerne utrzymują równowagę biologiczną – przez zjadanie bezkręgowców, gryzoni i innych zwierząt regulują liczebność ich populacji.
Padlinożercy pełnią funkcję sanitarną, usuwając rozkładające się organizmy.
Ptaki owocożerne biorą udział w rozsiewaniu nasion, przenosząc je często na znaczne odległości od rośliny macierzystej.
Niektóre ptaki, żywiąc się nektarem, biorą udział w zapylaniu kwiatów, przenosząc na swoim ciele ziarna pyłku na inne rośliny. W niektórych przypadkach koewolucja dziobu ptaka‑zapylacza i kształtu kwiatów rośliny sprawiła, że tylko jeden gatunek ptaka jest w stanie pobierać od niej nektar.
Żyją w symbiozie z dużymi gatunkami zwierząt, oczyszczając ich skórę z pasożytów. Ptakiem wyjadającym pasożyty ze skóry dużych, roslinożernych ssaków jest bąkojad czerwonodzioby (Buphagus erythrorynchus).
Człowiek powszechnie korzysta z mięsa i jaj ptactwa łownego i gatunków udomowionych – drobiu.
Człowiek wykorzystuje również ptasie pióra jako izolację w odzieży wierzchniej i pościeli lub jako ozdoby, np. w biżuterii.
Obserwacja ptaków jest dla wielu ludzi formą rekreacji. Podobnie jak ich fotografowanie.
Ptaki obecne były w religii, kulturze i sztuce. Ibis czczony (Threskiornis aethiopicus) stał się jednym z najpopularniejszych zwierząt, które otaczano kultem w starożytnym Egipcie. Był wcieleniem boga Tota,
Opływowy kształt ciała i budowa skrzydła ptaków są inspiracją dla ludzi próbujących budować maszyny latające.
Ptaki morskie, produkując guanoguanoguano, wzbogacają w minerały tereny, na których gniazdują. Grube pokłady guana są eksploatowane i wykorzystywane jako cenny nawóz naturalny. Na obszarach, gdzie znajdują się duże zasoby guana, tworzy się strefy chronione dla kolonii ptaków, które przyczyniają się do najszybszego przyrostu pokładów tego cennego nawozu.
bg‑blue
Gatunki ptaków chronione w Polsce
Zdecydowana większość gatunków ptaków występujących w Polsce jest objęta ochroną ścisłą.
Aktualne listy gatunków ptaków chronionych, jak również obowiązujące zakazy w stosunku do tych gatunków, określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt.
Poniżej kilka wybranych gatunków ptaków objętych ścisłą ochroną w Polsce.
RIUVuQ8sjJBPZ1
Zapamiętaj!
Na liście krytycznie zagrożonych w Polsce gatunków ptaków znajdują się m. in.:
batalion, bojownik odmienny (Calidris pugnax)
rybitwa czubata (Thalasseus sandvicensis)
orlik grubodzioby (Clanga clanga)
dzierzba czarnoczelna (Lanius minor)
Poza ochroną gatunkową prowadzi się szereg działań mających na celu ochronę siedlisk ptaków:
dbałość o właściwą infrastrukturę wodno‑ściekową;
nadzór nad sieciami melioracyjnymi;
kontrolę eksploatacji obszarów bytowania ptaków.
Tworzy się ostoje ptaków IBA (Important Bird Areas). Są to miejsca, gdzie występują szczególnie cenne gatunki ptaków lub które są licznie zasiedlane przez:
rzadkie, zagrożone wymarciem gatunki ptaków;
gatunki o ograniczonym zasięgu („range‑restricted”);
gatunki charakterystyczne dla konkretnych biomów przyrodniczych;
duże skupiska ptaków migrujących i zimujących.
Ostoje ptaków IBA wyznaczane są na podstawie ścisłych kryteriów stworzonych przez BirdLife International. Kryteria te oparte są na naukowych podstawach i stosuje się je w ten sam sposób we wszystkich krajach świata.
Ptaki chroni się również przez:
ochronę przed niebezpieczeństwami ze strony linii energetycznych szczególnie niebezpieczych dla ptaków wędrujacych nocą;
ochronę przed skutkami prac termomodernizacyjnych budynków, w których gnieżdżą się ptaki;
ochronę przed usuwaniem drzew i krzewów w okresie lęgowym ptaków;
zakładanie budek lęgowych;
dokarmianie w okresie zimowym;
działania edukacyjne, np. tworzenie ścieżek edukacyjnych;
zakładanie platform pod gniazda bociana białego (Ciconia ciconia);
naklejanie sylwetek ptaków drapieżnych na duże okna, powierzchnie szklane, ekrany wygłuszjące.
Słownik
gniazdowniki
gniazdowniki
grupa ptaków, których pisklęta wykluwają się niedołężne i muszą przez dłuższy czas pozostawać w gnieździe pod opieką rodziców
grzebień
grzebień
występująca na mostku ptaki grzebieniowych struktura kostna służąca do przymocowania mięśni poruszających skrzydłami – grzebień mostka
guano
guano
nagromadzenie odchodów ptaków morskich (głównie kormoranów, pelikanów i głuptaków), żyjących w milionowych koloniach na zachodnich wybrzeżach Ameryki Południowej i sąsiednich wyspach
introdukcja
introdukcja
celowe wprowadzenie przez człowieka na teren uprawy chronionej organizmów pożytecznych, stanowiących czynnik biologiczny ochrony roślin przed szkodnikami i chorobami
owodniowce
owodniowce
Amniota; kręgowce przechodzące rozwój zarodkowy w błonach płodowych, w jajach złożonych na lądzie lub rozwijających się w organizmie matki; do owodniowców należą: gady, ptaki i ssaki
pasożytnictwo lęgowe
pasożytnictwo lęgowe
zwyczaj składania jaj do gniazd innych gatunków ptaków w celu wychowania go przez właścicieli gniazda, bez udziału właściwych rodziców
Polska Czerwona Księga Zwierząt
Polska Czerwona Księga Zwierząt
rejestr zagrożonych gatunków zwierząt na terenie Polski; została stworzona na wzór międzynarodowej Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych; zawiera listę ginących gatunków zwierząt z dokładnym ich opisem i mapami rozmieszczenia, określa stopień zagrożenia poszczególnych gatunków, rzadkość ich występowania oraz stosowane i proponowane sposoby ochrony
restytucja
restytucja
(łac. restitutio – przywrócenie) – przywrócenie do jego naturalnego środowiska istnienia gatunku lub populacji zagrożonej wyginięciem
zagniazdowniki
zagniazdowniki
ptaki, których pisklęta (okryte puchem) wkrótce po wykluciu opuszczają gniazdo i samodzielnie wyszukują oraz pobierają pokarm, np. kaczki, kuraki