Początki kariery Maksymiliana I

Maksymilian IMaksymilian IMaksymilian I (1459‑1519) był tym przedstawicielem rodu Habsburgów, który wprowadził dynastię w XVI stulecie i zbudował podwaliny pod jej przyszłą potęgę. Z woli ojca Fryderyka III zawarł związek małżeński z Marią, jedyną córką księcia Burgundii Karola Śmiałego (Zuchwałego). Śmierć Karola Śmiałego w 1477 r. w bitwie pod Nancy otworzyła drogę Marii i Maksymilianowi do spadku po nim. Na drodze stanął jednak król francuski Ludwik XI, który uważał, że całe dziedzictwo burgundzkie, będące lennemlennolennem króla Francji, powinno do niego wrócić, ponieważ Karol Śmiały nie miał męskiego potomka. Sprzeciw francuskiego władcy doprowadził do wojny i podziału księstwa Burgundii. Maksymilian Habsburg zachował Niderlandy, a Ludwik XI otrzymał hrabstwo Artois i Franche Comté, które jednak wkrótce trafiły w ręce Habsburgów. W ten sposób w posiadaniu Habsburgów znalazł się jeden z najbogatszych regionów gospodarczych Europy, którego liczne i zamożne miasta posiadały rozwinięte rzemiosło, a korzystnie położone porty – rozległe kontakty handlowe. Maksymilian I w 1486 r. został królem Niemiec, a w 1508 r. – cesarzem.

Maksymilian I

Maksymilian I (1459‑1519) – syn cesarza Fryderyka III Habsburga i Eleonory Aviz, od 1486 r. król niemiecki, a od 1508 r. cesarz. Maksymilian I był jednym z twórców potęgi Habsburgów, prowadził liczne wojny z Włochami i Węgrami w celu rozszerzenia wpływów Habsburgów, ale głównym sposobem realizacji tego planu były ożenki: dzięki małżeństwu z Marią Burgundzką uzyskał dla Habsburgów Niderlandy, a swojego syna Filipa I ożenił z dziedziczką tronu hiszpańskiego. Na kongresie wiedeńskim w 1515 r. zawarł porozumienie z Jagiellonami, które w przyszłości zapewniło Habsburgom sukcesję w Czechach i na Węgrzech.

Rbic6VRto72aP

Ilustracja przedstawia starszego mężczyznę w kapeluszu z orlim nosem, w pelerynie z futra. Mężczyzna ma dłuższe włosy do ramion. Mężczyzna w jednej dłoni trzyma granat. Ponad głową mężczyzny znajduje się herb oraz łacińskie napisy.

„Ty, Austrio, żeń się szczęśliwie”

RdX5q6LRctPo31

Ilustracja przedstawia rodzinę z dziećmi. Na ilustracji znajduje się ojciec, matka, obok kobiety kilkunastoletni chłopiec, przed kobietą kilkuletnia dziewczynka, pomiędzy rodzicami kilkuletni chłopiec oraz najmłodszy chłopiec przytulony do ojca. Mężczyzna ubrany jest w bogato zdobioną szatę, z peleryną z futra z soboli oraz duży kapelusz, na piersiach ma łańcuch z klejnotami. Kobieta ubrana jest w suknię z dekoltem , na ramionach ma przewieszony szal oraz liczne klejnoty. Włosy ma spięte gładko, otoczone bogato zdobioną chustką.Stroje dzieci stanowią kopie strojów dorosłych. Dziewczynka na długie rozpuszczone włosy, chłopcy zaś charakterystyczne fryzury-proste włosy do ucha.

Maksymilian I nie unikał wojen, ale dynastia Habsburgów zyskała więcej dzięki jego polityce dynastycznej i trafnym związkom małżeńskim. W 1496 r. cesarz doprowadził do ślubu swojego syna Filipa Pięknego z Joanną (później nazwaną Szaloną), córką Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego. Losy tej pary były tragiczne: Joanna, która po śmierci Izabeli została dziedziczką Kastylii, zapadła na chorobę psychiczną i została odsunięta od władzy. Wywołało to konflikt między jej ojcem Ferdynandem Aragońskim a mężem Filipem Pięknym, który zakończyła nagła śmierć Filipa w 1506 r. Władzę w całej Hiszpanii skupił w swoim ręku Ferdynand Aragoński i sprawował ją do śmierci w 1516 r. Na swojego następcę wyznaczył on wnuka, Karola Habsburga, syna odsuniętej od władzy Joanny Szalonej i nieżyjącego Filipa Pięknego.

Drugim kierunkiem polityki dynastycznejpolityka dynastycznapolityki dynastycznej Maksymiliana I była Europa Wschodnia. W 1515 r. podczas zjazdu w Wiedniu, w którym uczestniczył Maksymilian I, Władysław, król Czech i Węgier, oraz król Polski Zygmunt Stary, zawarto dynastyczny układ jagiellońsko‑habsburskiukład jagiellońsko‑habsburskiukład jagiellońsko‑habsburski. W razie wygaśnięcia czesko‑węgierskiej linii Jagiellonów spadek po nich mieli przejąć Habsburgowie. Ponadto na mocy tego układu Maria (wnuczka Maksymiliana I) została żoną Ludwika (syna Władysława Jagiellończyka), a Ferdynand (wnuk Maksymiliana I) ożenił się z Anną (córką Władysława Jagiellończyka).

Tak starania Maksymiliana opisał Marcin Bielski, polski kronikarz i historyk, żyjący w latach 1495‑1575:

Fragment kroniki Marcina Bielskiego

Imperium Karola V Habsburga

RVm8GAUYal6dV1

Ilustracja przedstawia młodego chłopca z włosami do ucha, o pociągłej , delikatnej twarzy. Chłopiec ubrany jest w szatę z futrzanym kołnierzem, na piersiach ma przewieszony łańcuch z ozdobami. Na głowie ma kapelusz z licznymi drobnymi ozdobami w kształcie koła oraz blaszek, jak również broszkę z herbem.

Wróćmy do Karola Habsburga, wnuka Ferdynanda Aragońskiego. Po ukończeniu 15 lat objął on rządy w Niderlandach, a w 1517 r., po śmierci dziadka, został obrany królem Hiszpanii. Panował w niej jako Karol I. W ten sposób stał się spadkobiercą ogromnych posiadłości trzech dynastii: niemieckich ziem Habsburgów, znacznej części  dziedzictwa dynastii burgundzkiej (Niderlandy i Franche‑Comté) oraz hiszpańskiej Kastylii i Aragonii wraz z ich posiadłościami włoskimi i właśnie powstającym imperium kolonialnym. Dzięki pieniądzom domów bankierskich Fuggerów i Welserów wygrał rywalizację m.in. z królem francuskim Franciszkiem i w 1519 r. został wybrany na cesarza niemieckiego jako Karol V.

Imperium Karola V było mozaiką rozrzuconych po całej Europie Zachodniej i Środkowej królestw i księstw. Każde z nich posiadało odrębny system władz. Nie istniała nawet jedna wspólna stolica dla całego imperium, a Karol V często zmieniał siedzibę swojego dworu: w sumie 16 lat spędził w Hiszpanii, 12 lat w Niderlandach i 9 lat w Niemczech. W poszczególnych krajach w jego imieniu władzę sprawowali powołani przez niego regenciregentregenci, wicekrólowiewicekrólwicekrólowie i namiestnicynamiestniknamiestnicy, np. bratu Ferdynandowi powierzył władzę nad habsburskimi krajami dziedzicznymi w Niemczech.

W stronę kolonialnej świetności

Na lata panowania Karola V przypada okres ekspansji kolonialnej Hiszpanii, ale także wojen z Francją o dominację w Europie Zachodniej i z Turcją Sulejmana Wspaniałego. Cesarz zaangażował się również w walkę z gwałtownie rozprzestrzeniającą się reformacją. Wojny religijne w Niemczech zakończyły się zawartym w 1555 r. pokojem w Augsburgu, którego postanowienia Karol uważał za swoją porażkę, ponieważ nie przywracały jedności wyznaniowej w cesarstwie i utrwalały zdobycze protestantów. W wyniku hiszpańskiej ekspansji natomiast powstało ogromne imperium kolonialne w Ameryce Środkowej i Południowej, z którego do metropolii płynęły niezmierzone bogactwa. Sukcesy w wojnach włoskich zapewniły też Hiszpanii dominację na Półwyspie Apenińskim. W 1556 r. Karol V abdykował i osiadł w klasztorze w Yuste w Hiszpanii. Dziedzictwo hiszpańskie wraz z koloniami oraz tereny włoskie i niderlandzkie przekazał synowi Filipowi II, natomiast posiadłości w Niemczech – bratu Ferdynandowi I, który w 1558 r. otrzymał również koronę cesarską.

Imperium podzielone

Wraz z abdykacją Karola V dynastia habsburska podzieliła się na dwie główne linie: hiszpańską i austriacką. Filip II objął także tron portugalski (w 1580 r.), który w posiadaniu Habsburgów hiszpańskich pozostał do 1640 r. Jednak niepowodzeniem zakończyła się próba podboju Anglii, Filip II stracił ponadto północne prowincje Niderlandów.

RhclHBJyI69IW

Ilustracja przedstawia salę na której środku mieści się tron, znajdujący się na podeście z baldachimem. Na nim stoi dwóch mężczyzn. Na sali znajduje się kilkadziesiąt osób, stojących równo po prawej i lewej stronie sali, gdzieniegdzie przechadzają się pojedyncze osoby.

W Austrii od 1521 r. rządził Ferdynand, którego żoną była Anna Jagiellonka, córka Władysława, króla Czech i Węgier. Kariera Ferdynanda rozwijała się w cieniu Karola V, ale los mu sprzyjał. Ludwik Jagiellończyk, brat Anny, został po śmierci ojca królem Czech i Węgier, a w 1526 r. poległ bezpotomnie w bitwie z wojskami Sulejmana Wspaniałego pod Mohaczem. Tym samym przed Ferdynandem otworzyła się droga do objęcia obu tronów. Ostatecznie Ferdynand został królem Czech, a walka o tron węgierski zakończyła się w 1541 r. podziałem kraju. Ferdynandowi przypadła w udziale zachodnia i północna część Węgier oraz tytuł królewski. Natomiast próby zdobycia przez Habsburgów korony polskiej nie powiodły się. W 1573 r. elekcję przegrał arcyksiążę Ernest Habsburg, dwa lata później cesarz Maksymilian I, a w 1587 r. brat cesarza Rudolfa Maksymilian Habsburg, który po bitwie pod Byczyną dostał się do niewoli polskiej.

Słownik

Słowa kluczowe

dynastia Habsburgów, Ferdynand I, Filip II, Habsburgowie, imperium Habsburgów, Karol V, Maksymilian I, Europa w XVI wieku, Europa w XVI–XVII w.

Bibliografia

Brandi K., Cesarz Karol V. Powstanie światowego imperium, Oświęcim 2016.

Grodziski S., Habsburgowie. Dzieje dynastii, Wrocław, Warszawa, Kraków, 1998.

Grzybowski S., Wielka historia świata. Tom 6. Narodziny świata nowożytnego 1453‑1605, Warszawa 2005.

Mikulski K., Wijaczka J. Historia powszechna. Wiek XVI‑XVIII, Warszawa 2012.

Miłkowski T., Machcewicz P., Historia Hiszpanii, Wrocław 2009.

Parker. G., Filip II, przekład I. Szymańska, Warszawa 1985.

Wójcik Z., Historia powszechna XVI‑XVII w., wyd. XII, Warszawa 2012.

Wyczański A., Historia powszechna. Wiek XVI, Warszawa 1987.