Przeczytaj
Aby dowiedzieć się więcej na temat Jeana Jacques Rousseau, zapoznaj się z poniższymi materiałami:
Jean‑Jacques Rousseau. Poglądy i umowa społecznaJean‑Jacques Rousseau. Poglądy i umowa społeczna
Jean‑Jacques Rousseau. Wpływ i recepcjaJean‑Jacques Rousseau. Wpływ i recepcja
Biografia
Doktryna
Nawiązania
Refleksja Rousseau inspirowała zarówno ruchy polityczne i politycznych aktywistów, jak i filozofów. Do jego myśli nawiązywali jakobini, a Maximilien de RobespierreMaximilien de Robespierre podobno miał zawsze przy sobie egzemplarz Umowy społecznej, nawet wówczas, gdy prowadzono go na szafot. Krytyka empiryzmuempiryzmu i racjonalizmu odbiły się znaczącym echem w dobie romantyzmu. Koncepcje Rousseau wywarły wpływ na filozofię Immanuela KantaImmanuela Kanta (wyraźny ślad refleksji Rousseau u w filozofii Kanta znajdziemy np. w problemie heteronomii i autonomii woli) i Georga Wilhelma Friedricha HeglaGeorga Wilhelma Friedricha Hegla. Inspirację z jego myśli czerpały nurty socjalistyczne, w tym również marksizm, akcentujące zwłaszcza krytykę własności prywatnej i wynikającą z nich koncepcję państwa, jako instrumentu klasowego panowania.
Oponenci
Jean Jacques Rousseau był myślicielem niezwykle oryginalnym, co skutkowało jednak i tym, że często krytykowany był równocześnie przez wrogie wobec siebie nurty światopoglądowe i siły społeczno‑polityczne. Jego poglądy na kwestię Boga oraz kwestie moralne, skutkowały niechętnym stosunkiem do racjonalizmu, materializmu i ateizmu, ale również religii Objawionych. Sprowadziło to na niego krytykę zarówno ze strony np. encyklopedystów, jak i ze strony kościołów chrześcijańskich – tak katolickiego, jak i protestanckich.
Podobnie było z kwestią „dobrej” natury człowieka – dla większości przedstawicieli racjonalizmu oświeceniowego (m.in. dla Voltaire) był to przejaw niezwykłej naiwności myśliciela z Genewy, a z kolei dla chrześcijan oznaczało to odrzucenie doktryny grzechu pierworodnego. Także podejście do kwestii moralności rodziło krytykę racjonalistów (według Rousseau moralność wymaga właściwie wyłącznie uczuć), i oczywiście chrześcijan, oburzonych odrzuceniem Objawieniem i próbą wykazania, że moralność go nie potrzebuje. Odrębnym problemem jest kwestia rozumienia i roli, jaką Rousseau przypisywał woli powszechnej oraz wynikająca z tych ustaleń koncepcja wolności cywilnej – i współcześnie niektórzy krytycy wskazują na zawarte w niej potencjalne źródło inspiracji dla wszelkiego gatunku ustrojów totalitarnych.
Słownik
kierunek filozoficzny wywodzący wiedzę z doświadczenia
hipotetyczna rekonstrukcja sposobu funkcjonowania jednostek ludzkich, ewentualnie ludzkich wspólnot w czasach przed powstaniem państwa; ów stan miał ujawniać rzeczywiste cechy natury człowieka (czyli cechy przyrodzone), a nie te, który zostały wypracowane poprzez konwencje i przymus państwowy