Przeczytaj
Tkanka przewodząca jest tkanką stałątkanką stałą, zbudowaną ze zróżnicowanych komórek pełniących określone funkcje związane z transportem substancji w organizmie roślinnym. Do tkanek przewodzących zalicza się drewno i łyko.
Drewno (ksylem)
Drewno odpowiada za transport wody i soli mineralnych pobranych z gleby przez korzeń. Odbywa się on zawsze w jednym kierunku – w górę rośliny. U roślin wieloletnich, wczesną wiosną, po okresie spoczynku zimowego, drewno przewodzi substancje odżywcze z tkanek spichrzowych korzenia i pnia w kierunku rozwijających się pąków liściowych.
Drewno jest tkanką niejednorodnątkanką niejednorodną, zbudowaną z kilku rodzajów komórek o różnych funkcjach. W skład drewna wchodzą elementy: przewodzące – cewki i naczynia, wzmacniające – włókna drzewne oraz spichrzowe – miękisz drzewny.
Elementy przewodzące drewna
Cewki (tracheidy) to komórki martwe, wydłużone, o zwężonych końcach i zdrewniałej ścianie komórkowej, w której obecne są jamkijamki. Poszczególne komórki zachodzą na siebie zwężonymi końcami i przylegają ścianami bocznymi, tworząc podłużne pasma. Cewki stanowią charakterystyczny element drewna u paprotników i roślin nagonasiennych (nagozalążkowych).
Naczynia (tracheje) mają postać długich i stosunkowo szerokich rurek zbudowanych z wielu krótkich i cylindrycznych komórek zwanych członami. Średnica członów naczyń jest wielokrotnie większa niż średnica cewek. Dojrzałe człony naczyń to komórki martwe o zdrewniałej ścianie komórkowej z charakterystycznymi zgrubieniami. Naczynia powstają poprzez nałożenie się na siebie członów naczyń. Ściany poprzeczne, dzielące sąsiadujące ze sobą komórki, ulegają zanikowi, w wyniku czego powstają pionowe i ciągłe rury naczyniowe.
Naczynia stanowią charakterystyczny element drewna u roślin okrytonasiennych (okrytozalążkowych). W nielicznych przypadkach występują u paprotników i roślin nagonasiennych (nagozalążkowych).
Ściana komórkowa naczyń zawiera charakterystyczne zgrubienia zbudowane z ligniny. Obecność zdrewniałych struktur wzmacnia je i zapobiega ich zapadaniu się. Duża odporność mechaniczna członów naczyń jest szczególnie istotna podczas zwiększonej transpiracji, gdy w naczyniach pojawia się wysokie podciśnienie hydrostatyczne.
Cewki i naczynia to elementy przewodzące przystosowane do transportu wody i soli mineralnych – proces ten, odbywający się poprzez naczynia, jest znacznie bardziej wydajny niż transport przez cewki. Wynika to z budowy i sposobu ułożenia poszczególnych komórek: w drewnie tworzonym przez pasma cewek roztwór przepływa ciągłym, ale meandrującym strumieniem, co wydłuża czas jego przepływu. W drewnie z pionowych szeregów naczyń strumień roztworu jest ciągły, ale prosty, o krókim czasie przepływu.
Elementy wzmacniające drewna
Włókna drzewne to komórki martwe o wydłużonym kształcie i silnie zgrubiałej ścianie komórkowej, w której obecne są nieliczne jamki. Występują pojedynczo lub grupami pomiędzy innymi komórkami drewna. Obecność ligninyligniny w ścianach komórkowych nadaje im sztywność i odporność mechaniczną, dlatego są one elementem wzmacniającym tkankę.
Elementy spichrzowe drewna
Miękisz drzewny to żywe komórki, które występują w postaci pasm tkanki miękiszowej pomiędzy innymi elementami drewna. Zapewniają łączność z pozostałymi tkankami organizmu roślinnego i magazynują substancje odżywcze – miękisz drzewny jest elementem spichrzowym rośliny.
Łyko (floem)
Łyko jest tkanką niejednorodną, zbudowaną z kilku rodzajów komórek pełniących różne funkcje. Należą do niej elementy: przewodzące – komórki sitowe i rurki sitowe z komórkami towarzyszącymi; wzmacniające – włókna łykowe – oraz spichrzowe – miękisz łykowy.
Elementy przewodzące łyka
Komórki sitowe to komórki żywe, wrzecionowate, o zwężonych końcach i celulozowej ścianie komórkowej, w której obecne są perforacje zwane polami sitowymipolami sitowymi. Komórki rurkowe mają jeden rodzaj pól sitowych zawierających pory o jednakowej średnicy. Poszczególne komórki zachodzą na siebie zwężonymi końcami i przylegają ścianami bocznymi, tworząc podłużne pasma. Komórki sitowe stanowią charakterystyczny element łyka u paprotników i roślin nagonasiennych (nagozalążkowych).
Rurki sitowe mają postać długich, pionowych szeregów zbudowanych z wielu wydłużonych i wielokątnych komórek – członów. Dojrzałe człony rurek sitowych to komórki żywe o celulozowej ścianie komórkowej, pozbawione jądra komórkowego. ProtoplastProtoplast członów rurek sitowych zawiera dużą, centralnie umieszczoną wakuolę otoczoną cienką warstwą cytoplazmy, w której obecne są słabo rozwinięta siateczka śródplazmatyczna i nieliczne mitochondria.
Rurki sitowe powstają poprzez nałożenie poszczególnych członów na siebie. Ściany poprzeczne mają perforacje zwane polami sitowymi, przez które przechodzą pasma cytoplazmy łączące protoplasty sąsiadujących członów rurek sitowych. W członach tych występują dwa rodzaje pól sitowych: o większych porach – w ścianach poprzecznych – oraz o mniejszych porach – w ścianach bocznych.
Do członów rurek sitowych ściśle przylegają komórki przyrurkowe (komórki towarzyszące). Są to komórki żywe, wydłużone, nieco mniejsze od członów rurek sitowych, z którymi wykazują wspólne pochodzenie. Mają jądro komórkowe i pozostałe organelle, a ich funkcją jest kontrola przewodzenia produktów fotosyntezy w członach rurek sitowych.
Rurki sitowe wraz z komórkami towarzyszącymi stanowią charakterystyczny element łyka u roślin okrytonasiennych (okrytozalążkowych).
Komórki i rurki sitowe to elementy przewodzące przystosowane do transportu substancji odżywczych wyprodukowanych w procesie fotosyntezy. Transport ten jest znacznie bardziej wydajny niż odbywający się przez komórki sitowe, co wynika z budowy i sposobu ułożenia poszczególnych komórek. W łyku tworzonym przez pasma komórek sitowych roztwór przepływa ciągłym, ale meandrującym strumieniem, co wydłuża czas jego przepływu. W łyku z rurek sitowych strumień ten płynie prosto i czas jego przepływu jest krótszy.
Elementy wzmacniające łyka
Włókna łykowe to komórki martwe, o wydłużonym kształcie i zdrewniałej ścianie komórkowej, w której obecne są jamki. Obecność ligniny w ścianach komórkowych nadaje komórkom sztywność i odporność mechaniczną – włókna łykowe są elementem wzmacniającym tkankę.
Elementy spichrzowe łyka
Miękisz łykowy to komórki żywe, o wydłużonym kształcie i celulozowej ścianie komórkowej, w której obecne są jamki. Kontaktują się ze sobą i z komórkami towarzyszącymi za pomocą plazmodesmplazmodesm. Miękisz łykowy tworzy pasma pomiędzy innymi komórkami floemu. Magazynuje substancje odżywcze, stanowiąc element spichrzowy.
Wiązki przewodzące
Wiązki przewodzące (wiązki łykodrzewne) to pasma tkanek przewodzących składające się z łyka i drewna. W zależności od położenia względem siebie części sitowejczęści sitowej i części naczyniowejczęści naczyniowej wyróżnia się wiązki przewodzące: promieniste, koncentryczne i kolateralne.
Słownik
część wiązki przewodzącej zbudowana z elementów drewna (ksylemu), przewodząca wodę i sole mineralne
część wiązki przewodzącej zbudowana z elementów łyka (floemu), przewodząca produkty fotosyntezy
otwór we wtórnej ścianie komórkowej pomiędzy sąsiadującymi komórkami roślinnymi, umożliwiający wymianę substancji
inaczej drzewnik; substancja organiczna o złożonym składzie chemicznym, zbudowana z pochodnych alkoholi fenolowych; pełni funkcję wzmacniającą
połączenia między sąsiednimi komórkami w tkance roślinnej; pasemka cytoplazmy przechodzące w poprzek wspólnej ściany komórkowej, łączące protoplasty komórek roślinnych
żywa, aktywna metabolicznie część komórki bez ściany komórkowej; składa się z cytozolu, cytoszkieletu i organelli komórkowych
obszary ściany komórkowej w komórkach sitowych łyka zawierające skupienia porów, przez które przechodzą pasma cytoplazmy łączące ze sobą protoplasty poszczególnych komórek sitowych
rodzaj tkanki roślinnej złożonej z komórek różnego typu, wykazujących odmienną budowę, ale powiązanych ze sobą wspólną funkcją
rodzaj dojrzałej tkanki roślinnej powstałej w wyniku działania merystemu pierwotnego lub wtórnego, zbudowana z komórek zróżnicowanych i przystosowanych do pełnienia określonej funkcji