Stożkiem nazywamy bryłę geometryczną, która powstała przez obrót trójkąta prostokątnego wokół prostej zawierającej przyprostokątną lub poprzez obrót trójkąta równoramiennego wokół prostej zawierającej jego oś symetrii.

RG82qTqojZ69k

Prostą, wokół której obracamy trójkąt, nazywamy osią obrotu stożka. Bok trójkąta prostopadły do osi obrotuoś obrotu stożkaosi obrotu zakreśla koło, które nazywamy podstawą stożka. Z kolei bok trójkąta znajdujący się na przeciwko osi obrotu zakreśla powierzchnię boczną stożkapowierzchnia boczna stożkapowierzchnię boczną stożka. Wspólny koniec przeciwprostokątnej i przyprostokątnej zawartej w osi obrotu nazywamy wierzchołkiem stożka. Odcinek, którego jednym końcem jest wierzchołekwierzchołek stożkawierzchołek, a drugim dowolny punkt okręgu podstawy nazywamy tworzącą stożka. Wysokość stożka to odcinek (a także jego długość), którego jednym końcem jest wierzchołek, a drugim rzut prostokątny wierzchołka na płaszczyznę podstawy.

Patrząc przekrój osiowy stożka widzimy trójkąt równoramienny, którego ramiona to tworzące stożka a podstawa to średnica podstawy.

RWUHwY1EngikZ

Zaznaczony na rysunku kąt α nazywamy kątem rozwarcia stożka.

Rysunek poniżej przedstawia siatkę składającą się w stożek.

R13RuWGaJQ5xx

Powierzchnia boczna stożka po rozwinięciu na płaszczyznę jest wycinkiem koła o promieniu l.

Przykład 1

Mamy trójkąt prostokątny, którego przyprostokątne mają długość 7 oraz 83. Obliczymy pole podstawy stożkapodstawa stożkapodstawy stożka otrzymanego w wyniku obrotu tego trójkąta wokół:

a) dłuższej przyprostokątnej,

b) krótszej przyprostokątnej.

Obliczymy długość tworzącej w obydwu przypadkach.

Rozwiązanie

Zauważmy, że 83>7.

a) Jeśli stożek powstaje w wyniku obrotu wokół dłuższej przyprostokątnej, to jego wymiary są takie jak na rysunku poniżej.

RUwmAcLi1YDV5

Pole podstawy Pp jest wówczas równe:

Pp=πr2=π72=7π.

Z kolei długość tworzącej l wynosi:

l2=72+832

l2=7+649

l2=1279

l=1279=1273.

b) W tym przypadku nasz stożek wygląda tak:

R1ZjydutYRBRb

Zatem nasze pole podstawy wynosi:

Pp=πr2=832π=649π.

Z kolei długość naszej tworzącej się nie zmienia, więc ponownie wynosi 1273.

Przykład 2

Rozważmy trójkąt prostokątny. Pola podstaw stożków powstałych w wyniku obrotu tego trójkąta wokół jego przyprostokątnych wynoszą 25π oraz 9π. Obliczymy długość tworzących obu stożków.

RODE4WN2S6naw
R14Cn9R3h5fDb
Rozwiązanie

Z pierwszego rysunku widzimy, że:

πa2=25π

a2=25.

Z drugiego mamy:

πb2=9π

b2=9.

Korzystając z twierdzenia Pitagorasa, otrzymujemy tworzącątworzącatworzącą równą:

a2+b2=l2

l2=25+9

l=34.

Zauważmy, że długość tworzącej nie zależy od wyboru przyprostokątnej wokół której obracamy trójkąt prostokątny.

Przykład 3

Stożek powstaje w wyniku obrotu trójkąta równoramiennego, którego ramię ma długość 10, wokół osi symetrii. Kąt pomiędzy ramionami wynosi 90°. Obliczymy promień podstawy oraz wysokośćwysokośćwysokość tego stożka.

RZFXBCXliTyG6
Rozwiązanie

Widzimy, że trójkąt ABD jest trójkątem o stopniach 45°, 45°, 90°. Niech AD=BD=a. Wtedy z prostej trygonometrii wiemy, że:

a2=10

a=10222

a=1022

a=52.

Zatem mamy, że wysokość i promień mają taką samą długość wynoszącą 52.

Przykład 4

Promień wycinka kołowego o kącie 120° jest równy 3. Wycinek zwinięto i utworzono w ten sposób powierzchnię boczną stożka. Obliczymy wysokość i promień podstawy stożka.

R1X7E4VkK4z0s
Rozwiązanie

Zauważmy, że wycinek kołowy o kącie 120° jest 13 całego koła. Zatem ze wzoru na obwód okręgu mamy:

2πl·13=2πr

2π·3·13=2πr

2π=2πr

r=1.

Zwinąwszy powierzchnie w stożek, można przypuszczać, że będzie on wyglądał tak:

R1MBx1tFUhUTK

Korzystając z twierdzenia Pitagorasa, obliczymy wysokość:

h2+r2=l2

h2=l2-r2

h=l2-r2

h=32-12

h=8=22.

Słownik

oś obrotu stożka
oś obrotu stożka

prosta, wokół której obracamy trójkąt

podstawa stożka
podstawa stożka

koło wykreślone przez bok trójkąta prostopadły do osi obrotu

powierzchnia boczna stożka
powierzchnia boczna stożka

powierzchnia zakreślona przez tworzącą podczas obrotu wokół osi obrotu, po rozwinięciu przyjmuje kształt wycinka koła

wierzchołek stożka
wierzchołek stożka

punkt wspólny tworzącej i wysokości stożka

tworząca
tworząca

odcinek, którego jednym końcem jest wierzchołek stożka, a drugim dowolny punkt okręgu podstawy

wysokość
wysokość

odcinek (a także jego długość), którego jednym końcem jest wierzchołek, a drugim rzut prostokątny wierzchołka na płaszczyznę podstawy