Kręgowce lądowe (Tetrapoda) pojawiły się na Ziemi ok. 380 mln lat temu. Jako pierwsze środowisko wodne opuściły organizmy z rzędu Temnospondyli, należące do prymitywnych płazów (Amphibia). Ich przodkami były prawdopodobnie ryby mięśniopłetwe (Sarcopterygii), które współcześnie reprezentowane są przez ryby trzonopłetwe (Crossopterygii) i ryby dwudyszne (Dipnoi).

Podczas przekształcania się ryb w kręgowce lądowe doszło do ważnych zmian w budowie czaszki oraz przednich kończyn. Były to:

• redukcja komory skrzelowej;

• wzmocnienie czaszki;

• oddzielenie kończyn przednich od pasa barkowego;

• wykształcenie palców;

• zanik kości zakrywających skrzela.

Pierwsze opisane skamieniałości kręgowców lądowych zostały odkryte w latach 30. XX w. na Grenlandii. Należały do nich akantostega (Acanthostega) oraz ichtiostega (Ichthyostega).

• Akantostega miała skrzela typu rybiego i typowy rybi ogon. Wykazywała też jednak pewne typowe cechy płazie, takie jak duże strzemiączkostrzemiączkostrzemiączko i układ zębów w żuchwie.

• Ichtiostega, zwana rybopłazem, oddychała płucami, ale miała także pewne cechy ryb: jej ciało było pokryte łuskami, a na ogonie występowała płetwa podobna do rybiej płetwy ogonowej.

Gromadę płazów (Amphibia) dzieli się ze względu na budowę szkieletu i wygląd ciała na trzy rzędy: płazy beznogie (Apoda), płazy ogoniaste (Urodela) oraz płazy bezogonowe (Anura).

Płazy beznogie mają ciało pokryte łuskami, z wyglądu podobne są do dżdżownic i prowadzą podziemny tryb życia. W większości są żyworodne. Ich jaja i larwy rozwijają się w jajowodach.

Płazy ogoniaste mają ogon i dwie pary kończyn o jednakowej długości. Są jajorodne, ale zapłodnienie jest wewnętrzne. Z jaj wylęgają się larwy posiadające skrzela i płetwę na ogonie.

Płazy bezogonowe mają krępą budowę ciała i dwie pary kończyn, z których tylna para jest dłuższa niż przednia. Najczęściej występuje u nich zapłodnienie zewnętrzne i jajorodność. Z jaja wylęga się larwa niepodobna do osobnika dorosłego, przystosowana do życia w wodzie.

Więcej na temat systematyki płazów w e‑materiale Przegląd systematyczny i znaczenie płazów. Gatunki chronione w PolsceP47C2c98CPrzegląd systematyczny i znaczenie płazów. Gatunki chronione w Polsce.

Skóra płazów jest cienka, naga i stale zwilżana śluzem, produkowanym przez liczne gruczoły śluzowe. Śluz zabezpiecza skórę przed wysychaniem i zmniejsza tarcie podczas pływania.

Wilgotna skóra jest narządem wymiany gazowej, ponieważ śluz pełni funkcję rozpuszczalnika gazów. Z tego powodu np. ropuchy i salamandry spędzają dzień w wilgotnych kryjówkach, a nocą, kiedy wilgotność powietrza jest duża, wyruszają na żer. Optymalnym środowiskiem dla płazów jest takie, w którym panuje wysoka temperatura i wysoka wilgotność powietrza.

Ilość wydzielanego śluzu zależy od trybu i środowiska życia poszczególnych gatunków. U wygrzewających się na słońcu płazów dziennych temperatura ciała jest wysoka, co prowadzi do intensywnego wydzielania śluzu chłodzącego skórę. Płazy beznogie mają duże gruczoły śluzowe na głowie, a wydzielany przez nie śluz ułatwia tym zwierzętom przemieszczanie się w glebie.

Rv5oVA8Vwu3Y5

Zdjęcie przedstawia ropuchę znajdującą się na ciemnobrązowych liściach. Zwierzę ma grudkowatą, brązową skórę z czarnym paskiem i białymi plamami. Oczy ropuchy są pomarańczowe z dużą, czarną źrenicą.

W skórze właściwej płazów znajdują się komórki barwnikowe – chromatoforychromatoforychromatofory. Większość gatunków ma trzy rodzaje chromatoforów:

• melanofory – zawierające melaninę, odpowiadające za ciemne ubarwienie;

• ksantofory – zawierające żółte, pomarańczowe i czerwone barwniki;

• irydofory – zawierające barwniki odbijające światło o określonej długości fali.

Dzięki barwnikom płazy mają jaskrawe i zmienne ubarwienie. Barwa skóry może pełnić funkcje kryptyczne (ochronne) lub odstraszające.

RE6ni2oND6OaW

Zdjęcie przedstawia żabę znajdującą się wśród mchu i liści. Ma brązową skórę z ciemnobrązowymi plamkami oraz ciemne oczy. Swoim ubarwieniem nie odróżnia się znacząco od otoczenia.

R1JgYghpYi0wc

Zdjęcie przedstawia żabę z intensywnie żółtą skórą na grzbiecie z czarnymi plamkami. Kończyny oraz podgardle żaby są niebieskie. Ma czarne oczy.

Niektóre gatunki (głównie salamandry i ropuchy) mają brodawkowate gruczoły jadowe, wydzielające jad na powierzchnię skóry. Pełni on funkcję obronną przed patogenami i drapieżnikami.

R1UBl1DmyONWu

Zdjęcie przedstawia znajdującą się nad małych zielonych liściach żabę. Ma żółtą skórę z czarnymi fragmentami na pyszczku, podbrzuszu i palcach. Ma wyłupiaste, czarne oczy.

U wielu gatunków występują gruczoły godowe, które pełnią funkcję w przywabianiu i rozpoznawaniu partnera. U płazów ogoniastych znajdują się na głowie i w okolicy kloaki, a u bezogonowych – na brzusznej stronie ciała.

Szkielet płazów zbudowany jest z tkanki kostnej i tkanki chrzęstnej. W wyniku zmiany środowiska z wodnego na lądowe doszło u tych zwierząt do wzrostu obciążenia kręgosłupa, związanego z grawitacją. Skutkiem tego było wzmocnienie szkieletu, zwłaszcza kręgosłupa.

Kręgosłup płazów składa się z czterech odcinków:

• szyjnego – złożonego z jednego kręgu, zwanego atlasem; atlas płazów nie jest homologiczny z atlasem owodniowców;

• tułowiowego – w którym liczba kręgów zależy od gatunku płaza; kręgi mają wyrostki poprzeczne;

• krzyżowego – złożonego z jednego, rzadziej dwóch, kręgów; kręgi mają wyrostki poprzeczne, za pomocą których połączone są z żebrami; nie występuje u płazów beznogich;

• ogonowego – w którym liczba kręgów zależy od gatunku płaza; u płazów bezogonowych kręgi ogonowe zrośnięte są w jedną kość zwaną urostylemurostylurostylem.

Płazy nie mają klatki piersiowej, a żebra są silnie zredukowane lub w ogóle nie występują. Brak klatki piersiowej sprawia, że wentylacja płuc jest mało wydajna.

Czaszka płazów jest lekka, płaska, szeroka, o ażurowej konstrukcji, ma uproszczoną budowę. W drodze ewolucji została przystosowana do chwytania i połykania nowego rodzaju pokarmu.

W czaszce płazów wyróżnia się mózgoczaszkę i trzewioczaszkę z dużymi oczodołami i słabo rozwiniętą żuchwą.

Czaszka składa się z kości:

• nosowej;

• czołowej, zrośniętej z ciemieniową;

• przedszczękowej;

• szczękowej;

• łuskowej;

• kwadratowo‑jarzmowej.

Z kręgosłupem czaszka jest połączona atlasem, który ma powierzchnie stawowe dla dwóch kłykci potylicznych, przez co płazy mogą wykonywać głową wyłącznie ruchy w górę i w dół.

Łuki skrzelowe u płazów uległy dalszym przekształceniom ze względu na zanik skrzeli. Z I pary łuków skrzelowych powstała szczęka, która zawiera m.in. kość podniebienną zrośniętą z czaszką. Kość zębowa, tworząca żuchwę, łączy się z czaszką za pośrednictwem kości stawowej i kwadratowej.

Większość płazów ma obręcz barkową (łopatka, kość krucza i obojczyk) i miedniczną (kości biodrowe, kulszowe oraz łonowe) oraz dwie pary kończyn zakończonych palcami. W przedniej parze kończyn występują cztery palce, a w tylnej pięć. U płazów bezogonowych kości promieniowa i łokciowa oraz piszczelowa i strzałkowa są zrośnięte, natomiast u płazów ogoniastych są one wyodrębnione. Kończyny płazów są szeroko rozstawione na boki. Z tego względu tułów jest zawieszony na kończynach i dotyka do podłoża. Kończyny umożliwiają płazom ruch na lądzie (skoki lub chodzenie) oraz pływanie, które ułatwia błona pławna rozpięta między palcami.

Największe zmiany, które zaszły w układzie mięśniowym płazów, były związane z pojawieniem się ruchomej głowy, koniecznością podnoszenia jej nad podłoże oraz wykształceniem kończyn.

Układ mięśni szkieletowych u płazów ma budowę metamerycznąmetameriametameryczną. Umięśnienie dzieli się na część grzbietową, w której powstają mięśnie grzbietu związane z kręgosłupem, oraz część brzuszną, z której rozwijają się mięśnie brzuszne i mięśnie kończyn. Mięśnie grzbietowe dominują u ryb, a mięśnie brzuszne u kręgowców lądowych, u których ciężar lokomocji ciała został przesunięty z tułowia na kończyny.

Mięśnie grzbietowe u płazów są wciąż dość dobrze rozwinięte. Wykazują specjalizacje związane z życiem na lądzie. MiomerymiomeryMiomery są słabo pofałdowane. Część włókien mięśniowych, które znajdują się blisko skóry, przyczepiona jest do miosept, tworząc mięsień grzbietowy tułowia. Włókna mięśniowe, które są położone głębiej, przyczepione są do wyrostków kręgowych, tworząc zaczątki krótkich mięśni kręgosłupa. Włókna przedniego odcinka mięśnia grzbietowo połączone są z czaszką, dzięki czemu możliwe jest poruszanie głową.

Płazy beznogie nie mają kończyn. Gatunki żyjące pod ziemią są przystosowane do rycia tuneli. Ich tępo zakończona głowa z cofniętą żuchwą ułatwia przebijanie się przez nią, a masywna czaszka pozwala na wytrzymanie naporu gleby. Muskulatura szczęki ułatwia im rycie w ziemi. Gatunki żyjące tylko w wodzie mają na grzbiecie płetwę lub fałd skórny, a ich ciało jest spłaszczone bocznie. Ponadto płazy beznogie potrafią poruszać się po powierzchni, wykonując wężowe ruchy.

Płazy ogoniaste mają ogon i kończyny równej długości. Na lądzie ich ruchy są powolne, pochodzą od podstawowego sposobu przemieszczania za pomocą bocznych wygięć ciała. Przystosowaniem do poruszania się w wodzie u ściśle wodnych gatunków, do których zalicza się amfium, salamandry skrytoskrzelne, odmieńcowate i syrenowate, są zredukowane kończyny i palce oraz boczne spłaszczenie ogona.

Tylne kończyny płazów bezogonowych są większe od przednich. Zwierzęta te mogą przemieszczać się po lądzie, skacząc lub krocząc. Tylne, wydłużone kończyny płazów bezogonowych są doskonałym środkiem lokomocji w środowisku wodnym. Ich palce często połączone są błoną pływną, tworząc płetwy o dużej powierzchni. Żaby, które pływają żabką, poruszają wyłącznie tylnymi kończynami. Przednie kończyny są wyciągnięte wzdłuż ciała i skierowane do tyłu.

Formy dorosłe płazów i larwy odżywiają się odmiennym pokarmem.

• Dorosłe płazy są drapieżnikami. Żywią się głównie bezkręgowcami (stawonogami, mięczakami, pierścienicami). Nie rozdrabniają pokarmu, tylko częściowo zgniatają, a następnie połykają w całości. Ponadto nie piją wody, lecz pochłaniają ją przez skórę.

• KijankikijankaKijanki żywią się roślinami. Występują u nich ząbki rogowe, służące do ścierania pokarmu roślinnego.

Układ pokarmowy płazów rozpoczyna się jamą gębową. Znajdują się w niej gruczoły ślinowe oraz drobne zęby służące do przytrzymywania złowionej ofiary, która połykana jest w całości, a także umięśniony język, który u niektórych gatunków służy do zdobywania pokarmu.

Za jamą gębową znajduje się gardziel, wyścielona nabłonkiem śluzowym i orzęsionym. Kolejne odcinki przewodu pokarmowego to krótki przełyk i żołądek. Za żołądkiem znajduje się jelito. Jego pierwszą część stanowi dwunastnica, do której uchodzą przewody wątroby i trzustki. Następnym odcinkiem jest część wchłaniająca jelita cienkiego, czyli jelito czcze. Jelito cienkie uchodzi do kloakikloakakloaki.

Wątroba, która jest zwykle duża, składa i magazynuje glikogen i tłuszcz. Jej wielkość w ciągu roku może się zmieniać w związku z różną ilością zmagazynowanych związków zapasowych.

Trzustka produkuje i wydziela enzymy trawienne: amylazę, lipazę i trypsynę, oraz hormony: glukagon, insulinę i somatostatynę, które biorą udział w regulacji metabolizmu, w szczególności gospodarki węglowodanowej.

R1NZqCOsYR40E

Ilustracja przedstawia budowę układu pokarmowego żaby. Składa się z następujących elementów. Otwarty pyszczek żaby z długim językiem podpisany jako jama gębowa. Dalej znajduje gardziel i przełyk, który prowadzi do owalnego, dużego żołądka w kolorze jasnoróżowym. Od niego odchodzi lekko skręcone jelito, prowadzące do tylnej części żaby podpisanej jako kloaka. Za żołądkiem znajduje się owalna, brązowa wątroba. Między nią a żołądkiem jest podłużna, grudkowata, żółta trzustka.

Układ nerwowy płazów obejmuje mózgowie, rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe.

U płazów pięć części mózgowia ułożonych jest liniowo.

Kresomózgowie jest silnie rozwinięte i wydłużone, zrośnięte z płatami węchowymi i obszarami regulującymi funkcje narządów wewnętrznych i zmiany ubarwienia. Tworzy dwie półkule o gładkich ścianach.

Międzymózgowie jest małe, ale dobrze wykształcone. W międzymózgowiu znajduje się szyszynkaszyszynkaszyszynka, a także przysadka mózgowaprzysadka mózgowaprzysadka mózgowa.

Centrum koordynacyjne całego układu nerwowego mieści się w stosunkowo dużym, dobrze rozwiniętym śródmózgowiu. Zlokalizowane są w nim ośrodki koordynacji i analizy wzrokowej.

Móżdżek płazów jest mały i słabo rozwinięty, co ma prawdopodobnie związek z małą aktywnością ruchową tych zwierząt.

Rdzeń przełużony odpowiada za koordynację ruchową, reguluje pracę serca i oddychanie.

Wyróżnia się 10 par nerwów czaszkowych.

Z mózgowia przez rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe wysyłane są sygnały regulujące aktywność reszty ciała.

RW9niGt7vzMdX

Schemat przedstawia budowę mózgowia płaza. Składa się ono z pięciu części ułożonych liniowo: wydłużonego kresomózgowia (kolor brązowy), małego międzymózgowia (kolor niebieski), dużego śródmózgowia (kolor różowy), małego móżdżku (kolor kremowy) i dosyć dużego rdzenia przedłużonego (kolor oliwkowy).

Narząd wzroku – oko

Najlepiej rozwiniętym narządem zmysłu u płazów jest narząd wzorku – oko. Jest ono przystosowane do warunków środowiska lądowego: pozwala na widzenie stereoskopowe i poprawia głębię widzenia. Ma dobrze rozwinięty mechanizm akomodacji dzięki dwuwypukłej soczewce. U gatunków lądowych występują gruczoły nawilżające powieki i gałki oczne, co chroni je przed wysychaniem. Większość płazów ogoniastych ma gruczoł łzowy, natomiast płazy bezogonowe – gruczoł Harderagruczoły Harderagruczoł Hardera.

R1OqD5durWz0k

Zdjęcie przedstawia żabę. Ma zieloną skórę i jasne podgardle. Ma wyłupiaste, wystające, pomarańczowe oczy z owalnymi, czarnymi źrenicami. Palce żaby są pomarańczowe.

Narząd słuchu – ucho

Narząd słuchu płazów – ucho – pozwala na odbieranie wibracji podłoża i fal dźwiękowych roznoszących się w powietrzu. Jest podzielone na trzy części:

• ucho zewnętrzne – złożone z błony bębenkowej odbierającej fale dźwiękowe;

• ucho środkowe (po raz pierwszy u kręgowców) – wypełnione powietrzem; do niego przenoszone są drgania błony bębenkowej za pomocą kosteczki słuchowej – strzemiączka;

• ucho wewnętrzne – wypełnione perylimfąperylimfaperylimfą.

Narząd węchu

Płazy mają podwójny system węchu. Właściwy narząd węchu w postaci komórek węchowych zlokalizowany jest w komorze nosowej. Dodatkowy narząd węchu, narząd Jacobsona, występuje w jamie nosowej.

Narząd smaku – język

Narządem smaku płazów jest język. Są na nim obecne liczne kubki smakowe.

Narząd szyszynkowy

U niektórych płazów bezogonowych i ogoniastych występuje narząd szyszynkowy, znajdujący się między oczami. Jest homologiczny z okiem ciemieniowym gadów. Uczestniczy on w lokomocyjnej synchronizacji rytmów dobowych, adaptacji pigmentacyjnej i termoregulacji.

Narządy czuciowe

W skórze płazów znajdują się liczne narządy czuciowe rejestrujące sygnały ze środowiska. Przykładem jest linia nabocznalinia nabocznalinia naboczna, odbierająca drgania. Występuje ona u larw i płazów wodnych. Ponadto w naskórku płazów zlokalizowane są receptory zimna, gorąca i dotyku, a w skórze właściwej – receptory bólu i zmian ciśnienia.

Zmiana sposobu oddychania ze skrzelowego na płucny doprowadziła do zmian w budowie układu krwionośnego u płazów. Układ krwionośny tych zwierząt jest zamknięty i składa się z dwóch krwiobiegów: obwodowego (dużego) i płucnego (małego).

Serce zbudowane jest z dwóch przedsionków, oddzielonych od siebie, oraz jednej komory. Do prawego przedsionka uchodzi zatoka żylna, do której wpływa odtlenowana krew z całego ciała i utlenowana krew z naczyń włosowatych skóry. Do lewego przedsionka żyłą płucną dopływa krew utlenowana z płuc. Krew z przedsionków wpływa do komory. Aby ograniczyć mieszanie się krwi, najpierw wpływa krew z prawego, a później z lewego przedsionka.

Z komory krew przedostaje się do stożka tętniczego (początkowego odcinka tętnicy przechodzącej w pień płucny). W stożku tętniczym wykształciła się zastawka spiralna rozdzielająca krew na dwa strumienie: aortę i tętnicę płucną. Krew utlenowana płynie do aorty głównej, która stanowi początek obiegu obwodowego, a krew odtlenowana płynie do tętnicy płucnej, czyli do obiegu płucnego i do skóry.

Płazy nie utrzymują temperatury ciała na stałym poziomie, dlatego zaliczane są do organizmów zmiennocieplnychzmiennocieplność, ektotermiazmiennocieplnych. Nie występują wysoko w górach, na Antarktydzie i na wysuniętych daleko na północ obszarach Ameryki Północnej, Europy i Azji, ponieważ temperatura w ciągu całego roku jest tam bardzo niska.

Zimą w strefie klimatów umiarkowanych zapadają w stan hibernacjihibernacjahibernacji, odrętwienia zimowego.

U płazów wyróżnia się cztery narządy oddechowe:

• płuca;

• skrzelaskrzelaskrzela;

• skórę;

• nabłonek jamy gębowej i gardzieli.

Większość dorosłych gatunków płazów wymianę gazową przeprowadza głównie przez skórę, płuca i jamę gębową, skrzela zaś występują u larw większości gatunków i u neotenicznychneotenianeotenicznych salamander.

R1337b1ZiORYc

Zdjęcie przedstawia podłużnego, jasnoróżowego płaza o grzbietobrzusznie spłaszczonym ciele. Ma małe oczy, dwie pary kończyn z półprzezroczystymi palcami oraz trzy pary skrzeli zewnętrznych położonych po obu stronach głowy. Płaz pływa, obok niego znajduje się termometr.

Układ oddechowy płazów rozpoczyna się parzystymi nozdrzami zewnętrznymi, które połączone są przewodem nosowym z nozdrzami wewnętrznymi znajdującymi się na sklepieniu jamy gębowej. Za jamą gębową znajduje się gardziel, u podstawy której znajduje się głośnia – szpara głosowa prowadząca do krtani. Głośnia otwiera się podczas oddychania płucnego i wydawania głosu, a zamyka wtedy, gdy płaz oddycha jamą gębową i gardzielą. U niektórych płazów za krtanią znajduje się wydłużona tchawica.

Płuca płazów są słabo rozwinięte, zazwyczaj parzyste. Mają budowę worków o lekko pofałdowanej powierzchni, z dobrze unaczynionymi ścianami.

R18mfcZ7zvHc1

Ilustracja przedstawia płuca płaza. Składają się z ciemnoczerwonych worków w kształcie złączonych bąbli. Fragment prawego płuca został usunięty i ukazuje ciemne wnętrze.

Wentylacja płuc odbywa się dzięki ruchom jamy gębowej. Obniżenie dna jamy gębowej prowadzi do wciągnięcia do niej powietrza przed otwarte nozdrza, natomiast podniesienie dna jamy gębowej powoduje wepchnięcie powietrza z dna jamy gębowej do płuc. Usunięcie zużytego powietrza z płuc następuje dzięki skurczowi mięśni płucnych.

Wymiana gazowa przez skórę oraz gardziel jest u płazów na tyle efektywna, że istnieją gatunki salamander, które nie wykształcają płuc.

Układ wydalniczy płazów zbudowany jest z parzystych nerek typu pranerczypranerczepranerczy lub przednerczyprzednerczeprzednerczy, moczowodów oraz pęcherza moczowego.

U larw płazów występują przednercza. Ze względu na wodny tryb życia wydalają one z moczem bardzo duże ilości wody, rozcieńczającej amoniak, który jest u tych organizmów podstawowym produktem końcowym przemiany azotowej (amoniotelicznośćamoniotelicznośćamonioteliczność).

Dorosłe płazy narażone są na odwodnienie. Zapobieganie utracie wody i jonów możliwe jest dzięki mechanizmowi resorpcji zwrotnej zachodzącej w pranerczach. Od pranerczy biegną moczowody wyprowadzające mocz do pęcherza moczowego, kończącego się w kloace.

Dorosłe osobniki niektórych gatunków również mogą wydalać amoniak, jednak formy lądowe, ze względu na konieczność oszczędzania wody, produkują mniej toksyczny metabolit – mocznik (ureotelicznośćureotelicznośćureoteliczność).

Płazy są rozdzielnopłciowe.

Układ rozrodczy żeński u płazów składa się z parzystych jajników i jajowodów, które uchodzą do kloaki.

Układ rozrodczy męski składa się z parzystych jąder, które leżą w pobliżu nerek. U płazów nie występują nasieniowody. Plemniki z jąder przechodzą do kanalików nerkowych, a stamtąd do moczowodu, a następnie do kloaki.

RQhd8Lb80tC9S

Ilustracja przedstawia narządy rozrodcze płazów. Po lewej są narządy rozrodcze męskie, a po prawej żeńskie. Obydwa na dole wieńczy podłużna, różowa kloaka, od której prowadzi brązowy moczowód do podłużnych, fioletowych nerek. W męskim moczowód jest dłuższy, a w żeńskim krótszy. Nerki zwieńczone są brązowymi elementami przypominającymi włoski. Na nerkach osobników męskich znajdują się małe, jasne jądra. Na nerkach osobników żeńskich znajdują się jasne, duże, podłużne dojrzałe jajniki. Ponadto u osobników żeńskich z kloaki odchodzą na boki kręcone, różowe jajowody, które na górze zwieńczone są elementem złożonym z kilku poziomych pasków.

Płazy najczęściej są jajorodne, rzadziej – jajożyworodne i żyworodne.

Większość płazów przebywa na lądzie, a rozmnaża się w wodzie. U płazów beznogich i ogoniastych występuje zapłodnienie wewnętrzne, a u bezogoniastych – zewnętrzne.

U wielu gatunków płazów występuje dymorfizm płciowy, który może przejawiać się różnicą w wielkości ciała (samice są większe od samców), obecnością zewnętrznych pęcherzy głosowych (rezonatorów) lub różnych wytworów skórnych u samców, różnym ubarwieniem skóry samic i samców.

Płazy odnajdują osobniki przeciwnej płci dzięki bodźcom wzrokowym, węchowym i dźwiękowym.

Jaja (skrzekskrzekskrzek) składane są w różnej postaci (pojedynczo, w pakietach, w sznurach, w galaretowatych workach) i w różnych miejscach (w wodzie płynącej, stojącej, w wilgotnych miejscach na lądzie i drzewach, pod kamieniami, na kamieniach, w jaskiniach).

Większość gatunków płazów przechodzi rozwój złożony: występuje u nich żyjąca w wodzie i oddychająca skrzelami larwa wyposażona w narząd czuciowy – linię naboczną. Jedynie u salamander bezpłucnych i niektórych gatunków płazów beznogich i bezogonowych zachodzi rozwój prosty.

Więcej na ten temat w e‑materiale Rozmnażanie i rozwój płazówP16A4SF3zRozmnażanie i rozwój płazów.

Słownik