Przeczytaj
Normy społeczne
Normy społeczne to nakazy lub zakazy. Norma obowiązuje te podmioty, dla których została ustanowiona, co oznacza, że porządkuje ich działania, ich praktykę życiową. Jeśli podmiot zachowuje się zgodnie z nakazem, poleceniem zawartym w normie, wtedy mówimy, że norma jest spełniona. Niektóre z wielu typologii stworzonych w naukach społecznych mają charakter ogólny (pozwalają na uporządkowanie bardzo dużej liczby norm). Jedną z nich stworzył polski socjolog – Czesław ZnamierowskiCzesław Znamierowski.
Rodzaje norm
Normy obyczajowe
Co myślisz o tzw. cmoknonsensie, jak w niektórych kręgach społecznych nazywane jest całowanie kobiety w rękę na przywitanie i pożegnanie? Czy obserwujesz w swoim otoczeniu takie zachowania? A jeśli nie, czy w twoim kręgu społecznym dostrzegasz jakieś zwyczaje?
Całowanie kobiet w rękę, przepuszczanie ich w drzwiach, rzucanie za siebie bukietem przez pannę młodą, mówienie „dzień dobry” przy wchodzeniu do urzędu… To wszystko przykłady norm zwyczajowych. Stanowią one szczególny przypadek norm obyczajowych. Obyczajem jest np. ustępowanie starszym osobom miejsca w środkach komunikacji zbiorowej, zdejmowanie czapki w świątyni, używanie form grzecznościowych w komunikacji werbalnej czy zakładanie ubioru właściwego do okoliczności. Normy obyczajowe mają kilka cech charakterystycznych.
Normy moralne
Niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie
. Czy znasz te słowa? Wiesz, co to jest imperatyw kategoryczny?
ImperatywImperatyw kategoryczny to bardzo krótka i prosta zasada, na jakiej niemiecki filozof Immanuel Kant chciał oprzeć ludzką moralność. W myśl tej koncepcji powinniśmy zawsze postępować według zasad, które chcielibyśmy widzieć jako powszechnie obowiązujące prawo. Innymi słowy: nie powinniśmy czynić drugiemu tego, co nam samym jest niemiłe. Wychodząc z takiego założenia, nie będziemy już nigdy mieli problemów z odróżnieniem tego, co jest zgodne z normami moralnymi, od tego, co się im przeciwstawia. Mówimy prawdę, bo sami nie chcemy być okłamywani. Nie okradamy nikogo, by nas nie dotknęła taka sama strata. Okazujemy szacunek innym, jeśli sami chcemy być szanowani – przykłady można mnożyć.
Normy moralne mają kilka cech charakterystycznych.
Jak myślisz, dlaczego sąsiedzi często nie reagują na przemoc domową? Dlaczego zachowują się tak, jakby taka przemoc nie łamała norm moralnych?
Normy religijne
Na pasterce często spotykają się wierzący z niewierzącymi. Czy to, co dla jednych ma charakter jedynie obyczajowy, dla innych może być ścisłym nakazem religijnym?
Normy religijne to jedyny rodzaj norm o pozaspołecznej genezie. Dla ludzi wierzących w Boga są one źródłem wszelkich norm postępowania. Nawet jeśli człowiek tworzy normy szczegółowe, muszą być one zgodne z boskim nakazem. Nie wyklucza to jednak opinii przeciwstawnych, na których bazują nauki społeczne. Osadzają one normy religijne w ich społecznym kontekście. Normy religijne mają kilka cech charakterystycznych.
Czy siła ekskomunikiekskomuniki jest obecnie taka sama, jak dawniej? Czy gwarantem wszystkich przykazań przestrzeganych przez Polaków jest Kościół katolicki?
Normy prawne
Czy zakaz przechodzenia na czerwonym świetle to to samo, co nakaz złożenia zeznania podatkowego do ostatniego dnia kwietnia? Jeśli dostrzegasz podobieństwa, to zastanów się, skąd się bierze powszechność norm prawnych.
Prawo ma charakter powszechny. Przenika nasze życie we wszystkich aspektach. Reguluje sposób poruszania się po ulicy i zakaz hałasowania po godzinie 22:00. Określa konsekwencje błędu lekarskiego i przymusza nas do przestrzegania przykazańprzykazań, choć możemy tego nawet nie dostrzegać.
Kiedy prawo staje się bezprawiem? Czy przykłady takich sytuacji mają tylko historyczny charakter?
Norma a…
Normy społeczne są powiązane z innymi zjawiskami społecznymi.
Słownik
w nauce katolickiej oznacza prawdę objawioną przez Boga; potocznie oznacza jakieś twierdzenie, które akceptowane jest ze względu na to, kto je wygłasza; przyjmowane bez sprawdzania, które w przypadku twierdzeń dogmatycznych i tak nie jest możliwe, bo ich wygłaszanie nie przewiduje żadnej dyskusji nad prawdziwością danego twierdzenia
(z łac. excommunicatio – poza wspólnotą, wyłączenie ze wspólnoty); w potocznym znaczeniu to klątwa, wyklęcie i anatema; kara religijna polegająca na wykluczeniu członka Kościoła ze wspólnoty religijnej
nakaz, reguła postępowania, która nie podlega dyskusji; może to być zasada moralna, ideowa, artystyczna itp.
element struktury grupy lub społeczeństwa organizujący zachowania i działania jednostek bądź grup społecznych, wyposażony w sankcje wymuszające podporządkowanie się działaniu instytucjonalnemu
proces społeczny, w wyniku którego niesformalizowane sposoby działania społecznego zostają uregulowane; działaniom tym nadana zostaje względnie stała forma i podlegają one społecznym sankcjom; jest to też nadanie charakteru obowiązującego istniejącym formom działania społecznego; w tym sensie instytucją jest nie tylko Urząd Stanu Cywilnego, ale i małżeństwo jako ustabilizowana forma społecznego działania, regulowana normami i zmierzająca do realizacji określonych celów oraz potwierdzania społecznie akceptowanych wartości
(z łac. conservare – zachowywać); doktryna, która ceni porządek (społeczny, artystyczny, aksjologiczny itp.); w wymiarze społecznym zmierza do ochrony oraz umacniania tradycyjnych wartość (takich jak religia, naród); akceptuje porządek hierarchiczny i autorytety
(z łac. liberalis – wolnościowy, od łac. liber – wolny); koncepcja teoretyczna (a także światopogląd) oparta na indywidualistycznej koncepcji człowieka i społeczeństwa; zgodnie z nią wolność działania jednostek ma wartość nadrzędną nad rygorami zbiorowości i jest źródłem postępu we wszystkich sferach życia zbiorowego
ograniczenie, zakaz, obostrzenie, utrudnienie
reakcja na zachowanie członka zbiorowości, wynikająca z oceny, na ile to zachowanie, działanie jest zgodne z normami w niej obowiązującymi