RKgcTU5yHtTAa1

Obraz przedstawia siedemnastowieczną scenę rodzajową. Przy stole okrytym czerwonym suknem znajdują się trzy osoby. Na wprost widza zasiada młoda kobieta. To królowa Krystyna Wazówna. Po jej prawej stronie stoi ciemnowłosy mężczyzna w średnim wieku. Pokazuje coś palcem na kartkach położonych na stole. Patrzy się na królową. To Kartezjusz. Po lewej stronie stołu siedzi młody mężczyzna. Przysłuchuje się temu, co mówi Kartezjusz. Gestykuluje lewą ręką.

Działający w XVII w. René Descartes, nazywany w wersji spolszczonej Kartezjuszem, stał się jednym z najważniejszych myślicieli w dziejach historii filozofii zachodniej. Francuski uczony, wywodzący się ze szlacheckiego rodu, zajął się rozważaniami dotyczącymi granic ludzkiego poznania, wyznaczającymi podstawy oraz metody wiedzy naukowej. Kartezjusz opracował metodę sceptycyzmu metodycznegosceptycyzm metodycznysceptycyzmu metodycznego, która miała mu umożliwić określenie twierdzenia absolutnie pewnego. Filozof uważał, że warunkiem koniecznym dla wyznaczenia granic poznawczych jest podanie w wątpliwość wszystkich kwestii, które do tej pory uważano za oczywiste. Tym samym sceptycyzm nie był celem kartezjańskich rozważań, a jedynie narzędziem umożliwiającym sformułowanie tego, co pewne, czyli prawdziwe.

W dwóch najsłynniejszych dziełach filozofa: Rozprawie o metodzie oraz Medytacjach o pierwszej filozofii możemy zapoznać się ze szczegółowym opisem kolejnych kroków, które myśliciel wyznaczał sobie, aby ustalić granice ludzkiego poznania. Posługując się swoją metodą, a więc podając w wątpliwość kolejne poglądy, filozof sformułował twierdzenie uznawane przez niego za absolutnie pewne: myślę, więc jestem (łac. Cogito ergo sum). Kartezjusz argumentował swój wywód w sposób następujący: rozważanie faktu własnego istnienia lub nieistnienia wymaga tego, aby ktoś tę czynność realizował, a tym samym istniał! Filozof nazwał „Ja myślące” rzeczą myślącą (łac. res cogitans).

W toku dalszych rozważań Kartezjusz zdefiniował to, co materialne jako rzecz rozciągłą (łac. res extensa), której główną właściwością jest zajmowanie określonego miejsca w przestrzeni. Autor Medytacji rozwijał stanowisko filozoficzne nazywane dualizmemdualizmdualizmem psychofizycznym polegające na uznawaniu rozdzielenia ciała (rzeczy rozciągłej) od umysłu (rzeczy myślącej). Zdaniem Kartezjusza obydwie te substancjesubstancjasubstancje są całkowicie od siebie odmienne i niesprowadzalne jedna do drugiej.

Doskonałość Boga

Kartezjusz, analizując granice ludzkiego poznania, stara się dokładnie zdiagnozować, na czym polega proces myślenia i czym są same myśli. Jak pisze filozof w Medytacjach:

Rozważania dotyczące procesu myślenia oraz jego treści prowadzą Kartezjusza do próby ustalenia ich genezy.

Filozoficzne poszukiwania prowadzone przez Kartezjusza zmierzają ku ustaleniu genezy istnienia wszystkich bytów. Krok ten ma umożliwić wyzwolenie z wątpienia, wynikającego z metody, którą posługuje się myśliciel, a tym samym dowiedzenia istnienia otaczającego go świata. W tym celu Kartezjusz przeprowadza dowodzenie, które ma poświadczyć istnienia Boga stwórcy, istoty doskonałej, umożliwiającej trwanie wszelkiego bytu.

Słownik