O reżyserze

R1HppMCHpxL5l1
Miloš Forman na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Rejkiawiku (RIFF) w 2009 roku.
Źródło: dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Miloš Forman urodził się w 1932 roku. Z pochodzenia był Czechem, ale od 1968 roku żył i tworzył w Stanach Zjednoczonych. Ukończył Akademię Sztuk Scenicznych w Pradze i w Czechosłowacji kręcił początkowo filmy krótkometrażowe. Jego emigracja była w zasadzie przypadkowa, ponieważ w 1968 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, by nakręcić film, ale wydarzenia, które miały miejsce w Czechosłowacji (stłumienie tak zwanej Praskiej Wiosny), spowodowały, że nigdy nie zdecydował się na powrót do swojej ojczyzny. Był reżyserem znanych i nagrodzonych filmów, między innymi w 1975 roku dokonał adaptacjiadaptacjaadaptacji powieści Kena Keseya pod tytułem Lot nad kukułczym gniazdem, potem nakręcił Amadeusza na podstawie sztuki Petera Shaffera, która opowiadała o fikcyjnej rywalizacji między kompozytorami Antoniem Salieri i Wolfgangiem Amadeuszem Mozartem. W latach 80. XX w. Forman wyreżyserował film Valmont na podstawie powieści Niebezpieczne związki Pierre’a Choderlosa de Laclos, a w latach 90. zasłynął filmem Człowiek z księżyca. Jego ostatnim filmem był obraz Duchy Goi, który przedstawiał historię życia wielkiego hiszpańskiego malarza. Miloš Forman zmarł w 2018 roku. Przeszedł do historii kinematografii światowej jako jeden z najczęściej nagradzanych reżyserów, zdobył dwa Oscary, trzy Złote Globy i wiele innych nagród.

Zarys fabuły

RsMGyGHPzsQGA
Antonio Salieri (w tej roli nagrodzony Oscarem F. Murray Abraham) prezentuje zapis skomponowanego przez siebie marsza powitalnego dla Amadeusza Mozarta. Utwór ten zostaje przez Mozarta naprędce zmodyfikowany w dzieło o wiele bogatsze i atrakcyjne dla ucha.
Źródło: tylko do użytku edukacyjnego.

Głównym narratorem filmowej opowieści o Amadeuszu Mozarcie jest Antonio Salieri, którego poznajemy w momencie, gdy przebywa pod koniec swojego życia w szpitalu psychiatrycznym i opowiada księdzu, jak gdyby podczas spowiedzi, o zbrodni, której dokonał. Antonio Salieri był nadwornym kompozytorem cesarza Austrii Józefa II. Jego twórczość była oklaskiwana, podziwiana, a sam cesarz bardzo go doceniał. Jednak pewnego dnia pojawił się w Austrii Mozart, który był geniuszem, ale o tym wiedział tylko Salieri. Nie potrafił jednak zrozumieć, dlaczego Bóg człowiekowi tak prymitywnemu i wulgarnemu jak Mozart dał wspaniały talent. Salieri uważał to za niesprawiedliwość, ponieważ był człowiekiem bogobojnym i mimo wielu modlitw i próśb jego talent nigdy nawet nie dosięgnął geniuszu Mozarta. Salieri postanowił więc zemścić się i na Bogu, i na Mozarcie, którego doprowadził do śmierci.

R1Sc61xLV2j6I
26-letni Amadeusz Mozart (w tej roli Tom Hulce) przybywa do Wiednia na dwór cesarza i po raz pierwszy daje dowód swojego wielkiego talentu.
Źródło: tylko do użytku edukacyjnego.

Historia w filmie jest absolutnie fikcyjna. Salieri przed śmiercią, rzeczywiście przebywając w szpitalu dla obłąkanych, przyznał się do zabójstwa Mozarta, jednak nie ma żadnych dowodów na to, że rzeczywiście do tego doszło. Śmierć Mozarta do tej pory owiana jest tajemnicą i nie rozstrzygnięto jej przyczyny. Powszechnie uznaje się, że mogła to być gruźlica, gorączka reumatyczna albo choroba nerek. Film opowiada jednak przede wszystkim o relacji człowieka z Bogiem, o poczuciu krzywdy i niesprawiedliwości świata, o rywalizacji między artystami, o koncepcji artysty. Ostatnią bohaterką filmu jest muzyka i jej rola w życiu człowieka.

Słownik

adaptacja
adaptacja

(łac. adaptatio – przystosowanie) przygotowanie utworu literackiego do wystawienia na scenie lub do sfilmowania; też: utwór literacki w ten sposób przystosowany

metafizyka
metafizyka

(gr. ta meta physika – to, co jest po fizyce/ponad fizyką) podstawowy dział filozofii, zajmujący się bytem jako takim; jego przedmiotem są pierwsze zasady, przyczyny i struktura bytu