Przeczytaj
Bilans energetyczny to zestawienie udziału poszczególnych źródeł energii pierwotnej w ogólnej produkcji energii elektrycznej, cieplnej oraz mechanicznej.
Energia pierwotna to energia zgromadzona w eksploatowanych surowcach energetycznych, źródłach alternatywnych oraz w wykorzystywanych do celów energetycznych wodach. Energia pierwotna przetwarzana jest następnie na energię wtórną - elektryczną, cieplną i mechaniczną.
Paliwo umowne jest umowną jednostką pozwalającą porównać kaloryczność poszczególnych źródeł energii. W bilansie energetycznym dokonuje się porównania paliwa o różnej kaloryczności, w celu uniknięcia błędnej interpretacji przelicza się je na tzw. paliwo umowne:
- wg równoważnika węgla:
1 tona węgla kamiennego o kaloryczności 7000 kcal/kg = 1 t paliwa umownego
- wg równoważnika ropy naftowej:
1 tona ropy naftowej o kaloryczności 10 000 kcal/kg = 1 t paliwa umownego.
Zmiany bilansu energetycznego na świecie
Struktura wykorzystania źródeł energii ulega ciągłym zmianom. W czasie rewolucji przemysłowej podstawowym surowcem energetycznym był węgiel kamienny, choć drewno nadal odgrywało ważną rolę. W 1900 r. węgiel stanowił źródło ok. 60% produkowanej energii. W XX w. wyraźnie wzrosło znaczenie ropy naftowej, która od lat 60. zdominowała udział w bilansie energetycznym świata. Kryzys energetyczny lat 70. spowodował kilkakrotny wzrost cen ropy naftowej i jednoczesny spadek jej udziału, lecz utrzymała ona pozycję dominującego surowca energetycznego. W XX w. rosło też znaczenie gazu ziemnego i następował systematyczny spadek udziału węgla w bilansie energetycznym świata (choć w latach 80. odnotowano niewielki wzrost). W latach 70. i 80. XX w. wielkie nadzieje pokładano w energetyce jądrowej, jednak skutki awarii elektrowni jądrowej w Czarnobylu w 1986 r. i kilku reaktorów w Europie oraz Stanach Zjednoczonych zahamowały tempo jej rozwoju. W przyszłości, w związku z wyczerpywaniem się surowców energetycznych, wzrośnie rola alternatywnych źródeł energii. Zainteresowanie tymi źródłami jest zauważalne od dawna, ale koszty pozyskiwania energii są na tyle duże, że surowce kopalne wciąż dominują w bilansie energetycznym. W 2006 r. w bilansie energetycznym świata pierwsze miejsce zajmowała ropa naftowa (37%), a w dalszej kolejności węgiel kamienny i brunatny (z którego produkowano 25% energii) oraz gaz ziemny (23%).
Dokładną strukturę produkcji wybranych źródeł energii wg regionów poznasz w e‑materiale „Zmiany w bilansie energetycznym świata”.
Produkcja energii elektrycznej
Gwałtowny wzrost zużycia energii w XX w. wynika z rosnących potrzeb zwiększającej się populacji, rozwoju gospodarki oraz postępu technicznego. Głównymi producentami energii są zarówno kraje wysoko rozwinięte (Stany Zjednoczone, Japonia), jak i te, które weszły na drogę uprzemysłowienia (Chiny, Indie, Brazylia). Dwa państwa na świecie – Stany Zjednoczone i Chiny – produkują niemal 40% światowej energii elektrycznej. Z powodu trudności z efektywnym magazynowaniem energii na szeroką skalę i stratami energii w trakcie jej przesyłania, obszary produkcji energii pokrywają się z obszarami konsumpcji. Biorąc pod uwagę produkcję energii na jednego mieszkańca, Indie, Chiny i Brazylia wykazują niskie wartości, a najwyższe wartości mierzone w kWh na mieszkańca osiągają Norwegia (ok. 26 tys.), Kanada (ok. 18 tys.), Szwecja (ok. 15,5 tys.), Finlandia (14,6 tys.) i Stany Zjednoczone (13,6 tys.). Tylko niektórzy główni producenci są jednocześnie liczącymi się eksporteramieksporterami energii elektrycznej. Wymiana handlowa energii odbywa się zazwyczaj między sąsiednimi państwami z powodu dużych strat przesyłowych. Na liście importerówimporterów znajdują się przede wszystkim kraje wysoko rozwinięte, w szczególności kraje Europy Zachodniej, co wynika z deficytu surowców energetycznych na tym obszarze. Również największy producent energii, Stany Zjednoczone, jest jednym z głównych jej importerów, co dowodzi ogromnej energochłonności amerykańskiej gospodarki. Duże zapotrzebowanie na energię elektryczną w przypadku Brazylii i Argentyny świadczy o intensywnym rozwoju tych gospodarek.
Współczesne tendencje rozwoju światowej energetyki
Obserwowane trendy w rozwoju światowej energetyki:
zmiana udziału źródeł energii pierwotnej w bilansie energetycznym w krajach wysoko rozwiniętych – spadek udziału ropy i węgla, zwiększenie udziału energetyki jądrowej i odnawialnych źródeł energii,
spadek udziału węgla i ropy naftowej prowadzi do ograniczenia emisji szkodliwych gazów podczas spalania, a tym samym do pozytywnych zmian w środowisku przyrodniczym,
dominacja elektrowni cieplnych w produkcji energii w krajach słabo rozwiniętych, zwłaszcza tych opartych na węglu kamiennym,
znaczny wzrost produkcji energii elektrycznej w Azji i Ameryce Łacińskiej,
ograniczanie strat energii na liniach przesyłowych, co ułatwia rozwój wymiany energii pomiędzy krajami,
zmniejszenie energochłonności poszczególnych działów gospodarki, zwłaszcza przemysłu,
poszukiwanie surowców energetycznych i ich eksploatacja na obszarach o niekorzystnych warunkach środowiskowych (np. złoża podmorskie czy obszary pokryte wieczną zmarzliną).
Słownik
przywóz towarów, technologii, usług z zagranicy
wywóz towarów, technologii, usług do innego kraju