Co to jest styl?

Rw112mzSCfsWO1

Zdjęcie przedstawia otwartą tabliczkę wypełnioną woskiem, obramowaną drewnianymi listewkami. Pomiędzy stronami tabliczki znajduje się rysik.

Słowo styl wywodzi się od łacińskiego rzeczownika stilus oznaczającego rylec, który służył do pisania na drewnianych tabliczkach pokrytych woskiem. Już w antyku wyraz ten oznaczał – podobnie jak dziś – sposób językowego ukształtowania tekstu pisanego lub mówionego. Pojęcie stylu ewoluowało: dawniej używano go głównie w odniesieniu do piśmiennictwa, od ok. XVIII wieku zaczęto je stosować również w kontekście innych rodzajów sztuki (np. styl w architekturze, w malarstwie, w tańcu). Dziś znaczenie wyrazu styl jest jeszcze szersze: współcześnie mówimy o np. stylu życia, stylu jazdy czy stylu ubierania się.

R1KuowPj8yo581

Drzeworyt przedstawia grupę ludzi. U góry ilustracji jest król trzymający w jednej ręce księgę, a w drugiej jabłko. Poniżej znajduje się dama, od ust której odchodzi lilia oraz miecz. Kobieta podaje otwarte księgi starszym damom stojącym po obu stronach króla. Poniżej jest jeszcze sześć osób rozmawiających ze sobą. Są wśród nich kobiety w długich szatach oraz mężczyźni.

Refleksja nad stylem w odniesieniu do literatury pojawiła się już w starożytności, w dziełach między innymi Arystotelesa i Kwintyliana. Poetyka i Retoryka Arystotelesa czy Kształcenie mówcy Kwintyliana są – jak byśmy dziś je nazwali – poradnikami właściwego wysławiania się. Ich twórcy opierali się na założeniu, że pisaniem i mówieniem rządzą niepodważalne reguły, które warto poznać, aby piękniej mówić i pisać. Opisane w tych dziełach reguły i zalecenia dotyczyły głównie tekstów artystycznych oraz wygłaszanych publicznie. Z antyku wywodzą się stosowane do dziś w literaturoznawstwie kategorie stylu niskiego i wysokiego, nadal za cechy dobrego wysławiania się uważamy poprawność, jasność, stosowność.

Narodziny stylistyki

Dla badacza literatury styl to – w najogólniejszym ujęciu – zbiór cech językowych utworu, który świadczy o jego specyfice; sposób wysławiania się właściwy danemu pisarzowi, epoce lub nurtowi literackiemu. Styl wiąże się ze stosowaniem środków językowych o określonej wartości stylistycznej, takich jak np. metafory, powtórzenia, hiperbole itp.

Stylistyka jako samodzielna dyscyplina filologiczna wyłoniła się na przełomie XIX/XX wieku. Obecnie jest autonomiczną dziedziną z pogranicza poetyki, językoznawstwa i teorii literatury. Współcześnie stylistyka stosuje różne ujęcia badawczeIndeks górny 1¹1Indeks górny 1¹:

• indywidualistyczne – styl jest traktowany jako forma twórczej ekspresji jednostki;

• funkcjonalne – oparte na kategorii wyboru środków językowych ze względu na ich funkcję, style tak ujmowane charakteryzuje typowość;

• tekstologiczne ujęcie stylu;

• pragmatyczne – wypowiedź traktowana jest jako akt działania, akt komunikacji, brane pod uwagę są m.in. okoliczności, nadawca, odbiorca, intencje;

• ujęcie semiotyczno‑kulturowe.

Rodzaje stylów

Z punktu widzenia stylistyki przeprowadza się podział stylów na indywidualne oraz typowe.
Styl indywidualny to zbiór cech rozpoznawalnych przez odbiorców u danego autora.

Styl typowy to schematyczny sposób realizacji intencji komunikacyjnych związany z sytuacjami komunikacyjnymi, epokami, prądami, gatunkami. Przykładem stylu typowego w odniesieniu do architektury jest styl gotyckich katedr:

R3S3SpNM5nxkY

Zdjęcie przedstawia front gotyckiej katedry. Po bokach składa się z dwóch wież, pośrodku ma duże, okrągłe okno. Do świątyni prowadzą wysokie drzwi umieszczone w strzelistym łuku. Po prawej stronie budynku stoją rusztowania. Przed katedrą jest plac, po którym spacerują ludzie.

Style indywidualne możemy podzielić na:
- styl autora,
- styl utworu.

Style typowe to:
- styl gatunku literackiego,
- styl kierunku bądź epoki.
- style funkcjonalne, czyli odmiany stylistyczne języka ogólnonarodowego.

Z punktu widzenia funkcjonalności możemy wyróżnić następujące style:
- potoczny (mówiony),
- urzędowo - kancelaryjny,
- przemówień (inaczej tez: polityczny, osób na stanowisku, dyplomatyczny),
- naukowy,
- popularnonaukowy,
- artystyczny,
- dziennikarski - informacyjny,
- dziennikarski - publicystyczny.

Styl dziennikarski informacyjny służy aktualnemu, szybkiemu informowaniu, z zachowaniem obiektywizmu, trafiając do jak najszerszego odbiorcy. Cechy charakterystyczne to:
- bezosobowość, ewentualnie mowa zależna,
- brak emocji, ekspresji, impresji, wartościowania,
- wyraziste ogólne słownictwo,
- mało zapożyczeń, terminologizacji (tylko gdy to bezwzględnie konieczne dla pełni informacji),
- zwięzłość, skrótowość,
- prosta logiczna składnia (zdania dłuższe pojedyncze bądź złożone krótkie),
- używanie skrótowców, liczb,
- używanie utartych frazeologizm6w - to odświeża, przyciąga uwagę (np. stać na straży interesów, rzucane kłody pod nogi), ale zarazem nie utrudnia rozumienia,
- mało środków artystycznych.

Styl informacyjny ulega wpływom stylu urzędowego (informacje dotyczą i pochodzą od różnych instytucji, życia społecznego i politycznego) oraz potocznego (potrzeba demokratyzacji przekazu, zbliżenia się do odbiorcy, zwrócenia uwagi na komunikat).

ROxMHPDkwtvZj

Ilustracja przedstawia stronę czarno‑białej gazety. Składa się z kilku artykułów umieszczonych w prostokątnych blokach. Dwa artykuły posiadają małe ilustracje.

Styl dziennikarski publicystyczny służy realizacji celów publicystyki, takich jak poszerzanie, pogłębianie informacji, urabianie odbiorcy, komentowanie wydarzeń. Ma to robić w sposób zwięzły, ale i atrakcyjny. Styl publicystyczny jest więc jak żaden inny wewnętrznie zróżnicowany, poprzez podporządkowanie jego podtypów poszczególnym gatunkom publicystyki oraz tematom. I tak styl felietonu będzie miał wiele wspólnego ze stylem potocznym i artystycznym, styl artykułu będzie posiłkował się stylem naukowym, popularnonaukowym i urzędowym, recenzja – naukowym, esej – naukowym i artystycznym, reportaż publicystyczny – potocznym i artystycznym.

W stylu tym:
- muszą występować terminy fachowe, ale tylko jako niezbędne minimum;
- to samo dotyczy składni, która powinna być możliwie prosta i jak w nauce logiczna;
- publicysta winien dbać ciągle o komunikatywność i aktualność;
- w stylu publicystycznym jest miejsce na indywidualność pisarską autora, na fikcję, dialog, pointę, nawet patos, emfazę, na środki artystyczne - ale wszystkie te składniki muszą być w pełni sfunkcjonalizowane, czytelne. Dlatego publicystyka posługuje się wyżej wymienionymi składnikami w wersji prostszej, konwencjonalnej, bliskiej szablonu – unika zarówno udziwnień, estetyzacji, wieloznaczności właściwych literaturze, jak i hermetyzmu typowego dla nauki;
- poprzez styl i gatunki publicystyczne dziennikarstwo najściślej wiąże się z literaturą. Wielu badaczy (np. Halina Kurkowska i Stanisław Skorupka) uważa nawet publicystykę za dział literacko‑dziennikarski piśmiennictwa (powieść, nowela, poemat, dramat mogą być publicystyką, tak jak i reportaż czy felieton), presja stylu jest tu więc obustronna (por. pojęcia: literatura faktu, powieść reportażowa a reportaż literacki)Indeks górny 2²2Indeks górny 2².

Dziennikarstwo i publicystyka

Dziennikarz powinien stosować się do następujących zasad:
– mówić, nie szkodząc
– pokazywać, nie szokując
– dawać świadectwo, nie atakując
– ujawniać, nie potępiając

Podstawowe rodzaje wypowiedzi w dziennikarstwie to:
– informacja
– publicystyka
– gatunki pośrednie

Pod pojęciem publicystykipublicystykapublicystyki rozumiemy wypowiedzi (piśmiennicze i kolokwialne) na aktualne tematy, przedstawiające wyraźne poglądy i opinie, często o charakterze polemicznym, tendencyjnym lub wręcz prowokacyjnym. Dzieje publicystyki sięgają początków piśmiennictwa (retoryka rzymska), a jej upowszechnienie związane jest z wynalazkiem druku. W zależności od dziedziny, której dotyczy, publicystyka jest klasyfikowana na: społeczną, polityczną, gospodarczą, kulturalną.

Publicystyka prasowa (artykuł, felieton, kronika, reportaż, wywiad, polemika itp.) kształtowała się wraz z rozwojem prasy. Pojawienie się nowych mediów, tj. radia i telewizji umożliwiło powstanie nowych form wypowiedzi publicystycznej. Styl publicystyczny znajdziesz zatem przede wszystkim w środkach masowego przekazu – w prasie codziennej, tygodnikach, w telewizji, radiu i Internecie. Teksty takie tworzą dziennikarze i publicyści. Mogą one przyjmować formy: artykułu, felietonu, reportażu, komentarza lub recenzji. Kształtowanie opinii publicznej, przekonywanie, propagowanie określonych poglądów to główne cele wypowiedzi publicystycznej Indeks górny 3³3Indeks górny 3³.

Autor

Tekst publicystyczny jest subiektywny i polemiczny. Autor przedstawia w nim swój stosunek do omawianej sprawy, prezentuje własny światopogląd, konfrontuje go z poglądami innych. Autor jest zawsze widoczny w tekście.

Temat

Punktem wyjścia dla wypowiedzi publicystycznej jest zazwyczaj aktualne wydarzenie ze świata polityki, kultury, gospodarki czy sportu. Nie znajdziesz w niej jednak szczegółowych i obiektywnych informacji na poruszany temat. Autor go komentuje, traktuje jako pretekst do ujawnienia swoich poglądów, konfrontacji swoich racji z innymi.

Język i kompozycja

Teksty publicystyczne pisane są prostym i zrozumiałym językiem, by trafić do jak najszerszego grona odbiorców. Często wykorzystują wyrazy i zwroty należące do mowy potocznej. Kompozycja jest uporządkowana i przejrzysta. Poszczególne części noszą śródtytuły, wyraźny jest podział na wstęp z tezą, rozwinięcie z argumentacją i zakończenie.

Słownik