Strefa umiarkowana dzieli się pod względem krajobrazowym na dwie części – chłodną północną i ciepłą południową. W ich obrębie cechy krajobrazu różnicują się w zależności od położenia obszaru, zwłaszcza odległości od mórz i oceanów. Jest z tym bowiem związany kontynentalizm klimatu i odmienne warunki wilgotnościowe wpływające na strukturę środowiska i cechy komponentów.

W granicach strefy chłodnej wyróżnia się pod względem krajobrazowym marzłociową i bezmarzłociową strefę tajgi. Strefa ciepła jest bardziej zróżnicowana. Wydziela się w niej trzy strefy krajobrazowe: lasów liściastych i mieszanych, stepu i lasostepu oraz pustyń i półpustyń.

RtCRaPVL5YAvX

Na mapie świata zaznaczono strefę umiarkowaną chłodną i ciepłą. Strefa umiarkowana chłodna obejmuje północną część Ameryki Północnej, Europy i Rosji, jednak bez północnych krańców Ameryki i Rosji. Obejmuje także południowy kraniec Argentyny. Strefa umiarkowana ciepła: obejmuje południe Kanady, północną, centralną i wschodnią część Stanów Zjednoczonych, południowe krańce Norwegii, Szwecji, Europę bez Portugalii, Hiszpanii, Włoch, Półwyspu Bałkańskiego, Azję mniej więcej do połowy kontynentu, wyspę południową Nowej Zelandii oraz południe Argentyny i Chile.

Strefa umiarkowana ciepła – lasów liściastych i mieszanych

Strefa lasów liściastych i mieszanych na półkuli północnej obejmuje: wschodnią część Stanów Zjednoczonych (rejony sąsiadujące z Appalachami i Wielkimi Jeziorami), niemal całą niżową część Europy Zachodniej, Środkowej i Wschodniej, skąd ciągnie się wąskim pasem w głąb kontynentu azjatyckiego, oddzielając tajgę od stepów oraz Nizinę Chińską i Nizinę Mandżurską. Na półkuli południowej lasy liściaste i mieszane zajmują niewielką powierzchnię – występują na zachodnim wybrzeżu Chile i w południowej części Australii.

Średnia temperatura powietrza najzimniejszego miesiąca zmienia się od -12°C do 5°C (na Dalekim Wschodzie od -28°C do -16°C), a najcieplejszego – od 16 do 21°C. Roczna suma opadów występujących przez cały rok waha się od 500 do 1500 mm. Tak duża zmienność elementów klimatu wynika ze zróżnicowanego wpływu morskich i kontynentalnych mas powietrza w różnych częściach strefy.

Rzeki strefy wilgotnej (morskiej), dla której właściwe są obfite opady równomiernie rozłożone w ciągu roku, charakteryzują się wysokim przepływem z zaznaczającym się wzrostem w okresie zimowym. Jest on wywołany mniejszym niż w okresie letnim parowaniem, dzięki któremu objętość odpływających wód jest większa.

RQfsxpDKI7Kz1

Ilustracja przedstawia średnie miesięczne przepływy Loary. Najwyższa wartość jest w lutym: 600 metrów sześciennych na sekundę, nieco poniżej tej wartości jest w styczniu i w marcu. Najniższa wartość przypada w sierpniu: około 150 metrów sześciennych na sekundę.

R1I8SdWa5gF4Z

Zdjęcie przedstawia szerokie koryto rzeki. Rzeka płynie spokojnym nurtem. Na brzegu rosną drzewa.

Natomiast rzeki strefy półwilgotnej, przejściowej charakteryzują się zwykle dwoma wezbraniami w ciągu roku. Wyższe (wiosenne) związane jest z porą topnienia śniegu i lodu, a niższe (letnie) – z występowaniem wysokich opadów. Najniższe stany wód występują jesienią.

R1AXtaCcqwZ8B

Ilustracja przedstawia średnie miesięczne przepływy Wisły. Najwyższa wartość jest w kwietniu: 900 metrów sześciennych na sekundę, nieco poniżej tej wartości przypada w marcu. Najniższa wartość przypada we wrześniu i w październiku: 400 metrów sześciennych na sekundę.

RqEVSMVMit4M6

Zdjęcie przedstawia szeroką rzekę. Płynie w płaskim terenie. Brzegi porastają trawa i drzewa.

Sieć rzeczna jest gęsta, współczynnik odpływuwspółczynnik odpływuwspółczynnik odpływu wynosi około 30%. Licznie występują bagna – ich powierzchnia zwiększa się ku granicom tajgi. Wody gruntowe zalegają płytko.

Dominującymi procesami glebotwórczymi są procesy brunatnienia i bielicowania, w wyniku których powstają przeważające w omawianej strefie gleby brunatne, płowe, bielicowe i rdzawe o wyraźnie wykształconych poziomach glebowych. Gleby brunatne i płowe wytworzone są z utworów polodowcowych o większej zwięzłości (gliny zwałowe) i charakteryzują się przeciętną zawartością próchnicy (2‑5%), odczynem zbliżonym do obojętnego (pH 6‑7,5) oraz znaczną zasobnością w składniki mineralne. Są to gleby żyzne i średnio żyzne. Natomiast gleby bielicowe i rdzawe związane są z podłożem piaszczystym, odznaczają się z reguły odczynem kwaśnym (pH 4‑5), małą zawartością próchnicy (1‑3%) i składników mineralnych. Są to gleby o małej żyzności. Lokalnie towarzyszą im gleby śródstrefowe – czarne ziemie, mady, gleby torfowe.

R1HINBXI27Xaz

Na zdjęciu jest profil gleby. Gleba w górnej części ma kolor brązowy, a dolnej szarobrązowy. Jest zbita, gliniasta. Na powierzchni gleby rosną drzewa.

R1QrU5HOnlfSI

Zdjęcie przedstawia profil gleby. Gleba w górnej części ma kolor jasnobrązowy, poniżej tej stosunkowo cienkiej warstwy jest jasnopomarańczowa. Gleba jest lita i zbita.

R1MC1FiRTbI2d

Zdjęcie przedstawia przekrój gleby. Cienka warstwa zaraz pod powierzchnią trawy jest czarna (około 10 centymetrów). Poniżej gleba jest zbita, ma kolor jasnopomarańczowy, a następnie jeszcze jaśniejszy i ponownie ciemniejszy.

Warunki wodno‑gruntowe określają występowanie zbiorowisk roślinnych. W strefie żyznych gleb brunatnoziemnych pojawiają się zbiorowiska lasów liściastych i mieszanych zrzucających liście na zimę.

Gatunkami drzew charakterystycznymi dla europejskich lasów liściastych są: dąb, buk, grab, wiąz, klon, lipa i jesion. Struktura gatunkowa zbiorowisk leśnych jest jednak przestrzennie zróżnicowana. W zachodniej, środkowej i południowej części Europy występują rozległe lasy bukowe (buczyny) i dąbrowy.

RPdW2Xy87XfNQ

Zdjęcie przedstawia las liściasty. Drzewa są wysokie, mają równe pnie. Przez las idą dwie osoby.

W zachodniej i północno‑zachodniej Europie pojawiają się lasy brzozowo‑dębowe. W Europie Środkowej dominują grądy, w których występują dęby, klony, jesiony, graby, wiązy i lipy. W Europie Zachodniej w grądzie pojawia się też buk, a we Wschodniej świerk i modrzew. Warstwa krzewów lasów liściastych i mieszanych jest dobrze rozwinięta, a runo bogate. Tam, gdzie podłoże jest mniej żyzne, piaszczyste z glebami bielicoziemnymi, obok lasów mieszanych, występują także lasy iglaste (bory).

RMZ6iePwS6blK

Zdjęcie przedstawia las liściasty. Jest gęsty. Przez korony drzew przechodzą promienie słońca. Na pierwszym planie jest powalony pień.

Lasy liściaste Ameryki Północnej mają podobny skład gatunkowy do lasów europejskich, zróżnicowany w zależności od siedliska; oprócz drzew iglastych, rosną tam amerykańskie gatunki klonów, topoli, lip, jesionów, brzóz i innych. Także w Azji występują odpowiedniki europejskich dąbrów i grądów, ale budują je inne, charakterystyczne dla regionu gatunki, nie tylko liściaste. Na przykład w lasach Dalekiego Wschodu (Kraj Nadmorski, środkowy bieg Amuru, Mandżuria) rosną gatunki charakterystyczne dla tajgi syberyjskiej i jednocześnie przedstawiciele subtropikalnej flory górskiej – świerki, modrzewie, lipy, orzechy włoskie, dęby korkowe, topole, limby i inne.

Lasy liściaste i mieszane półkuli południowej różnią się znacznie od lasów półkuli północnej. Jest to wynikiem odmiennych warunków klimatycznych. Strefa ta, obejmująca zachodnie pobrzeża Ameryki Południowej, Tasmanię i południową wyspę Nowej Zelandii, leży bowiem w sferze działania cyklonów i wiatrów zachodnich. Występują tu wysokie opady (1200—3000 mm), średnie temperatury najzimniejszego miesiąca wynoszą od 5°C do 8°C, a najcieplejszego – od 10°C do 18°C. Brunatne gleby porastają gęste, wiecznie zielone lasy z gatunkami liściastymi i iglastymi. Występują w nich m.in.: buki południowe, cedry chilijskie, cyprysy, araukarie, mirty, bambusy, eukaliptusy (Tasmania), paprotniki (Nowa Zelandia) z lianami i epifitami.

Biomasa lasów liściastych i mieszanych wynosi od 300 do 500 ton/ha, a jej roczny przyrost - od 8 do 10 ton/ha.

ReNcfeZVzTGW7

Zdjęcie przedstawia las liściasty. Rosną w nim drzewa przypominające palmy. Mają długie, rozłożyste liście w postaci pióropuszy. W niższych partiach lasu widać rosnące paprocie. Las jest bardzo gęsty.

Strefa umiarkowana ciepła – stepu i lasostepu

Strefę lasów liściastych i mieszanych oddziela od stepów wąska strefa lasostepów, w której lasy liściaste występują w mozaice z terenami łąk stepowych. Występuje ona na równinach naddunajskich, w europejskiej części Rosji, na Syberii, w południowej części Wielkiego Chinganu i pogórza Nanszanu. W Ameryce Północnej strefa lasoprerii otacza od północy i wschodu obszar stepów (zwanych tam preriąpreriaprerią).

RNKrGmMAmHo2A

Zdjęcie przedstawia nieco pagórkowaty teren porośnięty głównie trawą. Gdzieniegdzie rosną pojedyncze drzewa i skupiska drzew.

Właściwy step jest rozległą, bezleśną równiną. Lasy i zarośla występują wyłącznie wzdłuż strumieni i rzek. Pierwotnie termin „step” był używany tylko w odniesieniu do obszarów euroazjatyckich. Dziś jest stosowany w szerszym znaczeniu jako nazwa strefy krajobrazowej obejmującej także obszary występowania formacji trawiastych charakterystycznych dla innych kontynentów - prerii w Ameryce Północnej i pampypampapampy w Ameryce Południowej.

R13mi88kLUNP5

Zdjęcie przedstawia płaski teren porośnięty wyższą trawą. Po terenie biegnie stado dzikich koni.

Strefa stepów obejmuje znaczne obszary Wielkich Równin w Ameryce Północnej, pampę w Ameryce Południowej, pusztępusztapusztę w Europie (Wielka Równina Węgierska), tereny lessowe Ukrainy, skąd ciągnie się przez środkową Azję do przedgórza Ałtaju i Mongolii.

R1McoecOuLeAu

Zdjęcie przedstawia płaski teren porośnięty kępkami roślin, w tym traw. Na pierwszym planie pasa się cztery konie. Trzy z nich są srokate - dwa mają czarne, a jeden brązowe plamy. Jeden z koni jest źrebakiem - ma kasztanowate - brązowe - umaszczenie.

RZTN8aHSGVfmV

Zdjęcie przedstawia płaski teren porośnięty trawą. Na trawie pasie się duże stado owiec.

Stepy ukształtowały się na obszarach pozostających pod wpływem klimatu kontynentalnego ciepłego, z gorącym i suchym latem oraz mroźną i wietrzną zimą. Średnia temperatura powietrza najzimniejszego miesiąca wynosi od 0°C do -20°C, najcieplejszego – od 20°C do 23°C. Roczna amplituda temperatury jest znaczna w związku z kontynentalizmem klimatu. Roczna suma opadów kształtuje się na niskim poziomie 140‑550 mm, przy czym większość z nich pojawia się w 2‑3 miesiącach letnich. W pozostałej część roku występuje susza glebowa i związane z nią burze pyłowe.

RQA0QkCVSvTii

Ilustracja przedstawia klimatogram Omska. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 2,1 stopnia Celsjusza. Średnia roczna amplituda temperatur wynosi 35,9 stopnia Celsjusza. Suma roczna opadów 415 milimetrów. Suma opadów w półroczu letnim 264 milimetry. Suma opadów w półroczu zimowym wynosi 151 milimetrów. Z klimatogramu można odczytać, że najwyższa temperatura przypada w lipcu - 20 stopni Celsjusza, najniższa w styczniu minus 17 stopni, w lutym i w grudniu minus 15 stopni. Suma opadów jest najniższa w marcu: około 10 milimetrów, najwyższa w czerwcu 50 milimetrów.

Suchy klimat i równinne ukształtowanie terenu wpłynęło na cechy hydrologiczne rzek i słaby rozwój sieci rzecznej. Rzeki są ubogie w wodę, charakteryzują się małym przepływem. Tylko te największe, których źródła znajdują się w obszarach górskich, poza omawianą strefą wykazują ciągły przepływ w ciągu roku. Maksymalne stany wody w rzekach występują wiosną, w porze topnienia śniegów na stepach. Liczne są niewielkie, słonawe lub słone jeziora (np. w Kazachstanie). Wody gruntowe zalegają głęboko i są zmineralizowane.

RcU0UdNJJ6xDs

Ilustracja przedstawia średnie miesięczne przepływy Irtysza. Najwyższa wartość dotyczy maja: około 1900 metrów sześciennych na sekundę. W czerwcu 1500 metrów sześciennych na sekundę. W pozostałych miesiącach wartości są niższe. Najniższy przepływ jest w lutym: około 350 metrów sześciennych na sekundę.

R1UXp5mS22qtl1

Zdjęcie przedstawia profil gleby. Górna warstwa jest szarobrązowa, poniżej niej gleba ma kolor żółtawy. Na dole jest szara.

Dominującym procesem glebotwórczym jest proces darniowy prowadzący do powstania grubych, sięgających 100 cm poziomów próchnicznych. Na stepach występują bardzo żyzne gleby (czarnoziemne gleby prerii, czarnoziemy, gleby kasztanowe), o bardzo dużej zawartości próchnicy (powyżej 10%), odczynie obojętnym i znacznej zawartości składników mineralnych. Najbardziej żyzne wykształcają się na podłożu lessowym. Gleby te są bardzo podatne na erozję wodną i wietrzną. Kiedy zostaną okresowo lub trwale pozbawione szaty roślinnej, np. wskutek procesów naturalnych albo gospodarczego wykorzystania (uprawa polowa, z którą związane jest okresowe odsłonięcie gruntu), szybko ulegają degradacji polegającej na wywiewaniu i spłukiwaniu cząstek gleby. Prowadzi to do powstania charakterystycznych form rzeźby - wąwozów, parowów, a w Ameryce Północnej badlands. Glebami suchych stepów są też sołonczakisołonczakisołonczaki i sołońcesołońcesołońce.

Rf9DI0QI1oBuS

Zdjęcie przedstawia wniesienia o zaokrąglonych wierzchołkach. Przypominają góry w kształcie stożków. Wzniesienia są w odcieniach koloru czerwonego. Na zboczach widać kolejne warstwy, są także cienkie poziome białe warstwy.

Step to nie tylko nazwa strefy krajobrazowej, ale także specyficznej formacji roślinnej, zwykle wielogatunkowej, trawiastej, pozbawionej drzew. Dominującą roślinnością strefy stepów są rozkrzewione i wysokie rośliny zielne, wśród których występują wieloletnie trawy darniowe i różne zioła. Miejscami rosną kępy zarośli złożone z tarniny, wisienki stepowej, tawuły. W stepach euroazjatyckich podstawowymi gatunkami są: ostnica, kostrzewa, wiechlina, strzęplica, piołun, karagana, w preriach i pampach amerykańskich – czepota puszysta, ostnica, perz, a w suchych stepach – trawa grama, trawa bizonowa i pojedyncze kaktusy. Biomasa stepu wynosi 10‑37 ton/ha, a przyrost roczny 4‑14 ton/ha.

R16fKcJxuLMv3

Zdjęcie przedstawia płaski teren porośnięty wysoką, delikatną trawą.

Strefa umiarkowana ciepła – pustyń i półpustyń

Strefa półpustyń, czasem nazywana suchym stepem, jest strefą przejściową między stepami a pustyniami. Ciągnie się ona od dolnego biegu Wołgi do środkowego biegu Irtysza i dalej do Azji Centralnej. W Ameryce Północnej występuje na zachód od pasa prerii, a w Ameryce Południowej obejmuje znaczne obszary Patagonii. W Europie obszar półpustyń jest ograniczony do rejonu Niziny Nadkaspijskiej.

Właściwe dla tej strefy pustynie zwane chłodnymi lub kontynentalnymi występują (jak sama nazwa wskazuje) w głębi kontynentów, gdzie panuje klimat skrajnie kontynentalny. Charakteryzują się znacznym zróżnicowaniem klimatycznym, glebowym i dużym zasoleniem podłoża. Niektóre leżą na znacznej wysokości. Największą powierzchnię pustynie chłodne zajmują w Azji, gdzie wyróżnia się pustynie kazachsko‑dżungarskie, które łączą się z gorącymi pustyniami afrykańsko‑arabsko‑indyjskimi oraz pustynie centralno‑azjatyckie obejmujące rejony wyżynne i górskie. Do pustyń chłodnych należą m.in. pustynie: Kara‑Kum, Kyzył‑Kum, Takla Makan, Bejszan, Ałaszan, Gobi, Ordos i in. W zachodniej części Ameryki Północnej pustynie chłodne występują  między Sierra Nevada, Górami Kaskadowymi a Górami Skalistymi, na obszarze Wielkiej Kotliny. W strefie umiarkowanej półkuli południowej tego typu pustyń nie ma.

R1bPuIJmR7ZJk

Zdjęcie przedstawia pustynię z wysokimi wydmami. Teren jest całkowicie pozbawiony roślinności. Piasek jest żółty.

R9hHsgQ9NNRfr

Zdjęcie przedstawia teren z kępkami niskich krzewów. Po terenie biegnie kilka koni różnego umaszczenia. W tle jest pasmo górskie. Na zdjęciu jest bezchmurne niebo.

W strefie pustyń i półpustyń lato jest gorące, zima natomiast bywa mroźna. Średnia temperatura najzimniejszego miesiąca waha się od 0°C do -15°C, a najcieplejszego - od 22°C do 32°C. Maksymalna temperatura powietrza przekracza 50°C, natomiast powierzchnia gruntu może nagrzewać się nawet do 80°C. Roczna suma opadów wynosi od 75 do 250 mm rocznie; ich zmienność roczna nie jest duża, chociaż nieco wyższe występują wiosną, powodując rozwój bujnej roślinności efemerycznej.

R5ZGAyRwUwO8n

Na ilustracji jest klimatogram Atyrau. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 9,9 stopnia Celsjusza. Średnia roczna amplituda temperatur wynosi 36,2 stopnia Celsjusza. Suma roczna opadów 176 milimetrów. Suma opadów w półroczu letnim 87 milimetrów. Suma opadów w półroczu zimowym 89 milimetrów. Z klimatogramu można odczytać, ze najwyższa temperatura przypada w lipcu: 26 stopni Celsjusza. Najniższa w styczniu i w lutym: minus 8 stopni. Opady są stosunkowo równe przez cały rok: wynoszą około 11 milimetrów, w  czerwcu i w listopadzie 18 milimetrów.

Spływ powierzchniowy prawie nie występuje, a odpływ jest tylko epizodyczny. Sieć rzeczna ma małą gęstość, występują niemal wyłącznie cieki okresowe i epizodyczne. W nieco bardziej wilgotnej strefie współczynnik odpływu wynosi poniżej 4%. Licznie występują słone i gorzko‑słone jeziora bezodpływowe. Wody gruntowe zalegają głęboko i zwykle są zasolone, lokalnie tylko pojawiają się soczewki wody słodkiej. Natomiast głębiej występują zasobne w wodę słodką baseny artezyjskie.

W tych termiczno‑wilgotnościowych warunkach wzrasta intensywność wietrzenia fizycznego, erozji wietrznej i deflacji. Strefowymi formami rzeźby są: barchany, wydmy podłużne, jardangi, grzyby skalne, niecki deflacyjne, suche koryta rzeczne, wyschnięte niecki bezodpływowych okresowych jezior, w dnach których występują takyrytakyrtakyry (nazywane też plaja, kewir) i in. W związku z niedostatkiem wody proces tworzenia się gleb jest bardzo powolny. Występują szaroziemy i prymitywne gleby pustynne (aridisole) oraz sołonczaki. Gleby te charakteryzują się minimalną zawartością próchnicy. W warstwie powierzchniowej gromadzą się sole chloru, sodu, wapnia i magnezu. Dużą powierzchnię zajmują obszary: bezglebowe, piaszczyste, kamieniste i ilaste.

Rig0HvrL1JaaC

Zdjęcie przedstawia bardzo mocno spękaną suchą ziemię.

Specyficzne warunki klimatyczno‑wilgotnościowo‑glebowe nie sprzyjają wegetacji. Dlatego biomasa pustyni nie osiąga nawet 2,5 t/ha, a roczny przyrost utrzymuje się poniżej 1 t/ha. Roślinność jest skąpa, ale lepiej rozwinięta niż na pustyniach gorących. Dominują gatunki sucholubne o rozgałęzionym systemie korzeniowym, wieloletnie, niskie krzewy, lokalnie niewysokie (3‑4 m), pojedyncze drzewa. Na takyrach występują głównie glony i porosty, na słonych pustyniach – halofity, na pustyniach piaszczysto‑gliniastych – piołun, na ilastych i lessowych – roślinność efemeryczna, a na kamienistych – drobne krzewy. Na obszarze pustyń piaszczystych pojawiają się m.in.: saksauły, różne gatunki roślin z rodziny rdestowatych i trawy.

RMGBKN5edXGDf

Zdjęcie przedstawia roślinę podobna do niskiego drzewa. Ma niski pień, silnie poskręcany. Po prawej stronie zdjęcia też rośnie niskie drzewo. Drzewo rośnie na suchym terenie, na pomarańczowym piasku. Teren wokół jest płaski.

Strefa umiarkowana chłodna – tajga

Strefa tajgi – rozległych, gęstych lasów iglastych porastających tereny marzłociowemarzłoćtereny marzłociowe i bezmarzłociowe – występuje w północnej części strefy umiarkowanej chłodnej na obszarach Kanady, północnej Europy i Syberii. Na półkuli południowej strefa tajgi nie występuje. Panuje tu klimat kontynentalny chłodny. Temperatura powietrza najzimniejszego miesiąca waha się od -10°C do -40°C, najcieplejszego – od 13°C do 19°C. Lata są ciepłe, ale krótkie, natomiast zimy surowe, szczególnie we wschodniej Syberii, gdzie wartości minimalnej temperatury powietrza spadają do -70°C. Występują też duże wartości rocznej amplitudy temperatury powietrza. Średnia roczna suma opadów wynosi od 200 do 600 mm – deszcze padają głównie latem.

R1AamJAw4ih1Z

Ilustracja przedstawia klimatogram Jakucka. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi minus 8,8 stopnia Celsjusza. Średnia roczna amplituda temperatur wynosi 58,1 stopnia Celsjusza. Suma roczna opadów 238 milimetry. Suma opadów w półroczu letnim 170 milimetrów. Suma opadów w półroczu zimowym wynosi 68 milimetrów. Najwyższa temperatura przypada w lipcu: 20 stopni Celsjusza, najniższa przypada w styczniu i w grudniu: około minus 40 stopni Celsjusza. Suma opadów jest najwyższa w lipcu, wynosi 45 milimetrów, najniższa przypada w marcu i wynosi 10 milimetrów.

W strefie umiarkowanej chłodnej występują największe rzeki świata, które dorównują przepływem rzekom strefy równikowej. Mają one ustrój śnieżny - kumulacja przypływu następuje wiosną, co jest związane z topnieniem pokrywy śnieżnej i lodowej na rzekach. Latem przepływ maleje, a najniższy pojawia się jesienią i zimą. Współczynnik odpływuwspółczynnik odpływuWspółczynnik odpływu wynosi około 65%. Sieć rzeczna jest gęsta, występują liczne jeziora, bagna i torfowiska. W północnej, marzłociowej części strefy występowania podmokłości terenu sprzyja okresowe rozmarzanie wieloletniej zmarzliny. Poziom wód gruntowych zalega płytko.

R1Ixt8MUILO5b

Na zdjęciu jest teren z jeziorami. Teren wokół jezior porastają gęste lasy.

RrIV5QB5JsV42

Ilustracja przedstawia średnie miesięczne przepływy Jeniseju. Najwyższa wartość przypada w czerwcu - 80 000 metrów sześciennych na sekundę. Niskie wartości są od stycznia do kwietnia i w grudniu: 5000 metrów sześciennych na sekundę.

Marzłociowa strefa tajgi zajmuje ponad 30% całego pasa umiarkowanie chłodnego – obejmuje tereny środkowej i wschodniej Syberii i północną Kanadę. Ujemna temperatura gruntu utrzymuje się tu przez 7‑8 miesięcy w roku. Charakterystyczne dla tego obszaru są gleby marzłociowe, bielicowo‑glejowe tworzące się pod świetlistymi lasami iglastymi. Są to gleby kwaśne o małej zasobności w składniki pokarmowe, zawierające około 2% próchnicy. W okresie letnim odmarzają one do głębokości 50‑70 cm. Wykazują znaczne oglejenie związane z wysoką wilgotnością podłoża. Natomiast na obszarach bezmarzłociowych, które zajmują blisko 70% strefy umiarkowanej chłodnej i występujących na obszarze północnej Europy, zachodniej Syberii, Alaski i Kanady, różnorodność gleb jest znacznie większa. Na utworach polodowcowych (piaskach, glinach, iłach) wykształciły się m.in.: gleby bielicowe, bielice, gleby darniowo‑bielicowe i gleby płowe o zróżnicowanych właściwościach fizycznych i chemicznych. W większości są to gleby o małej i średniej zawartości próchnicy, kwaśne i słabokwaśne; niektóre wykazują objawy oglejenia i bielicowania.

Tajga (zwana też lasem borealnym) jest wilgotnym lasem iglastym, w którym występują europejskie, syberyjskie i amerykańskie gatunki świerków, modrzewi, jodeł i sosen, z udziałem brzozy i osiki. Gatunki liściaste częściej występują na obrzeżach lasów, nad brzegami rzek i na bagnach. Drzewa, zwłaszcza w strefie marzłociowej, wykształcają płytki system korzeniowy.

W obrębie tajgi euroazjatyckiej wyróżnia się:

• tajgę ciemną, która występuje głównie w Europie i zachodniej części Syberii, z rosnącymi w dużym zwarciu syberyjskimi gatunkami świerka, jodły, limby i bogatym runem krzewinkowym,

• tajgę jasną, która charakteryzuje się mniejszym zwarciem drzewostanu; występuje głównie we wschodniej Syberii, a dominują w niej: modrzew dahurski, sosna zwyczajna i ubogie runo chrobotkowe.

Biomasa tajgi wynosi od 50 do 350 t/ha, a jej roczny przyrost waha się od 2,5 do 10 t/ha.

RKpgobFKENV2x

Zdjęcie przedstawia gęsty las iglasty. Drzewa są smukłe, wysokie.

R13ovfaXAE2HK

Zdjęcie przedstawia las iglasty w terenie górzystym. Na pierwszym planie rosną wysokie modrzewie. Góry są porośnięte drzewami.

Słownik